Τετάρτη 3 Νοεμβρίου 2021

ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ ΑΠΟ ΤΟ 2021 ΚΑΙ ΜΕΤΑ

Ξημέρωσε η 4η Νοεμβρίου 2021. Σήμερα η Σιάτιστα γιορτάζει τα ελευθέρια της. Όσα αφορούν την ιστορική σημασία της Μάχης της Σιάτιστας και εκτυλίχθησαν σε αυτήν, τα ακούσαμε και θα τα ακούσουμε πολλές φορές ακόμα. Στο Ύψωμα «Λοχαγού Γεωργίου Καπιτσίνη» κρίθηκε μεταξύ πολλών άλλων, το μέλλον της Σιάτιστας από το 1912 και πέρα.


Σήμερα, αυτό που πρέπει να αναλογιστούμε είναι το μέλλον της πόλης μας από το 2021 και μετά. Βρισκόμαστε σε μια περίοδο που ένας συνδυασμός αρνητικών παραγόντων δημιούργησε ένα δυσοίωνο οικονομικό περιβάλλον που τις επιπτώσεις του, όλοι τις αντιλαμβανόμαστε πλέον. Τα βλέπουμε στην καθημερινότητα μας. Η αλήθεια για την γούνα είναι πικρή και αρχίζουμε και την αποδεχόμαστε πλέον. Όλοι διαπιστώνουμε, πως πρέπει να αλλάξουμε πορεία!

Ο αείμνηστος καθηγητής της Αρχιτεκτονικής του ΑΠΘ Νικόλαος Μουτσόπουλος είχε γράψει το 1971 για το που πρέπει να στραφεί η Σιάτιστα προκειμένου να βρει μια σταθερή πορεία ανάπτυξης. 

"Την παλιά Σιάτιστα όμως, που υπάρχει ακόμα στις μέρες μας, έχουμε καθήκον να την σώσουμε. Και η προσπάθεια της σωτηρίας πρέπει να αρχίσει σαν μια ανάγκη εσωτερική, σαν μια δικαίωση της σημασίας της, πρώτα από τους ίδιους τους Σιατιστινούς, που πρέπει να αγωνισθούν και να πείσουν και του άλλους. 

Κανένα κίνημα δεν έχει αξία, δεν είναι αληθινό, αν έρθει σαν σωτηρία από έξω, σαν μια μετάγγιση σε νεκρό οργανισμό. Η σωτηρία θα είναι τότε μουσειακή. Αν η απαίτηση της διατηρήσεως των μοναδικών μνημείων της γίνει με συνεχή σε ένταση και διάρκεια από τους ίδιους τους Σιατιστινούς (και υπάρχουν πολλοί που μπορούν να διαφεντέψουν τον δίκαιο αγώνα), θα δικαιολογήσει και των άλλων μας τις προσπάθειες και τις μικρές μας καταβολές και την αγάπη μας.

Τότε θα γίνει η Σιάτιστα προσκύνημα, μουσείο και παράδειγμα σ' όλη την Βαλκανική.

Και πρέπει να σωθεί η Σιάτιστα, γιατί της αξίζει.

Για αν χαθούν τα αρχοντικά, χάθηκε και η Σιάτιστα."

Ο Νικόλαος Μουτσόπουλος αγνοήθηκε επιδεικτικά, γιατί ήμασταν πεπεισμένοι ότι το εμπόριο της γούνας θα έχει μια σταθερή πορεία, τα κέρδη από αυτό επενδύθηκαν όπου επενδύθηκαν, τα αποτελέσματα γνωστά! Είδαμε τι έγινε σε περιοχές όπως το Νυμφαίο, όπως την Αράχωβα, το Μέτσοβο.

Τώρα πλέον υπάρχει η προοπτική που πρότεινε ο Νικόλαος Μουτσόπουλος, όταν τα ιδιωτικά διατηρητέα καταρρέουν, οι ιδιοκτήτες τους στην πλειοψηφία τους είναι οικονομικά εξασθενημένοι και η Ελληνική Πολιτεία το μόνο που θέλει είναι να μην χρεωθεί, αυτή, την καταστροφή της υλικής πολιτιστικής μας κληρονομιάς; Οι εξαγγελίες για το περίφημο πρόγραμμα «ΔΙΑΤΗΡΩ» χάθηκαν κάπου στην διαδρομή. 

Πολλοί θα πουν ότι επαναλαμβάνομαι και ότι όλα όσα λέω είναι ανέφικτα!  Αυτοί μάλλον έχουν μια καλύτερη πρόταση την οποία δεν μας την αποκαλύπτουν.

Χρόνια μας Πολλά!

Λάζαρος Γ. Κώτσικας

Πολιτικός Μηχανικός PhD



Σάββατο 11 Σεπτεμβρίου 2021

ΤΟ ΠΑΡΕΚΛΗΣΙΟ ΤΗΣ ΖΩΟΔΟΧΟΥ ΠΗΓΗΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ

Σήμερα με δαπάνη των έργων που έγινε εξ ολοκλήρου από την κα Ναούμα Ταχμιτζή έγιναν τα Θυρανοίξια του παρεκλήσιου της Παναγίας (Ζωοδόχου Πηγής) του Αγίου Δημητρίου της Σιάτιστας.

 Η επιστολή αυτή με ημερομηνία 3 Νοεμβρίου 1928 περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Αναστάσιου Δάρδα «Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ». Αποστολέας της είναι ο Σιατιστινός αρχιτέκτονας Αριστοτέλης Ζάχος και παραλήπτης ο τότε Μητροπολίτης Σισανίου & Σιατίστης Διόδωρος.

Σε αυτήν ο Ζάχος ενημερώνει ουσιαστικά την εκκλησιαστική επιτροπή του Αγίου Δημητρίου Σιάτιστας ότι αποδέχεται την πρόταση τους να αναλάβει να συντάξει την μελέτη για την κατασκευή του παρεκκλησιού της Παναγίας (Ζωοδόχου Πηγής). Την αμοιβή του 15.000δρχ την δωρίζει στην επιτροπή με τον όρο το παρεκκλήσιο να κατασκευαστεί τηρώντας απόλυτα τα σχέδια που αυτός θα υποβάλλει. Ο Ζάχος είχε την πικρή εμπειρία του κυρίως ναού όπου η μελέτη του, λόγω του κόστους, δεν τηρήθηκε τελικά.


Οι εργασίες άρχισαν το 1935 και συνεχίστηκαν μέχρι το 1940. Τα σχέδια που ολοκλήρωσε ο Αριστοτέλης Ζάχος την 29η Απριλίου 1931 είναι μέρος από το αρχείο του Νικόλαου Μουτσόπουλου που δωρήθηκε στο Σύνδεσμος Γραμμάτων και Τεχνών του Νομού Κοζάνης. Ένα από αυτά τα σχέδια είναι και αυτό της κάτοψης το οποίο περιλαμβάνεται και αυτό στο ίδιο βιβλίο του Αναστάσιου Δάρδα.

 


Για την ιστορία και ο αρχικός ναός του Αγίου Δημητρίου είχε παρεκκλήσι αφιερωμένο και αυτό στην Παναγία το οποίο διασώθηκε από την πυρκαγιά. Ο Αριστοτέλης Ζάχος όμως θεώρησε πως θα ήταν καλύτερο να κατεδαφιστεί καθώς δεν θα ταίριαζε με την μορφή και την μεγαλοπρέπεια του κυρίως ναού που θα ανεγειρόταν.

Ο Αριστοτέλης Ζάχος στο γραφείο του στην οικία του στην Αθήνα

Όλες αυτές οι πολύτιμες αυτές ιστορικές πληροφορίες προέρχονται από το βιβλίο του Αναστάσιου Δάρδα «Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ». 


Λάζαρος Γ. Κώτσικας
Πολιτικός Μηχανικός, PhD

Τρίτη 13 Ιουλίου 2021

ΟΙ ΣΙΑΤΙΣΤΙΝΟΙ ΜΑΡΚΙΔΕΣ ΠΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΣΤΟ ‘21

Την 14η Ιουλίου 1789, καταλήφθηκε από τους εξεγερμένους Γάλλους η Βαστίλη, το κτίριο που για τον γαλλικό λαό συμβόλιζε την τυραννική ολιγαρχική εξουσία. Την 22η Αυγούστου 1791 δημοσιεύεται από τους Σιατιστινούς αδερφούς Μαρκίδες Πούλιου, τον Πούπλιο και τον Γεώργιο το 68ο φύλλο της «ΕΦΗΜΕΡΙΣ» της πρώτης σωζόμενης ελληνικής εφημερίδας. Τι έχει ξεχωριστό λοιπόν το τετρασέλιδο αυτό φύλλο της «ΕΦΗΜΕΡΙΣ»;

 Από αυτό ξεκινά η δημοσίευση, η γνωστοποίηση των ψηφισμάτων της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης που συστάθηκε μετά την έκρηξη της Γαλλικής Επανάστασης. Η Γαλλική Εθνοσυνέλευση ξεκινούσε το νομοθετικό της έργο, τους νόμους με τους οποίους θα διοικούνταν το γαλλικό κράτος. Όπως τυπώνεται στην δεύτερη σελίδα του φύλλου της «ΕΦΗΜΕΡΙΣ» μεταφέρω το απόσπασμα,

 «μετά ταύτα έπρεπε να αναγνώσει κάποιος Τερέτ τον κατάλογον των νέων νόμων, οποίος ενέχει τα ακόλουθα, 1) την φανέρωσιν των δικαιωμάτων των ανθρώπων και πολιτών».

 Πρόκειται για την Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το θεμελιώδες κείμενο της Γαλλικής Επανάστασης, η φωτιά που θα εξάπλωνε τις φιλελεύθερες ιδέες της επανάστασης στα υπόλοιπα έθνη, στον υπόδουλο ελληνισμό.

 Στην τελευταία σελίδα πρώτο - μεταφράζονται στα ελληνικά από τους Μαρκίδες οι βασικές αρχές με τις οποίες πρέπει να κυβερνάται κάθε λαός,

 «1. Οι άνθρωποι γενώνται ελεύθεροι και όμοιοι κατά τα δίκαια και μόνων. Τα προτερήματα μιας συντροφιάς αποδίδωνται μόνον εις το κοινόν συμφέρον».

 Σιγά – σιγά οι Έλληνες θα ξεκινούσαν να διαβάζουν αυτές τις γραμμές από τον ένα στον άλλο, θα άρχισαν να αναγνωρίζουν ότι ως άνθρωποι έχουν δικαιώματα. Δεν υπάρχει διαχωρισμός ανάμεσα στον μπέη, τον δεσπότη, τον κοτζαμπάση, τον απλό άνθρωπο ανεξάρτητα αν είναι Οθωμανός ή χριστιανός, δεν υπάρχει ραγιάς!»

Έτσι το αντιλήφθηκε και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης που εξομολογήθηκε: «Η Γαλλική Επανάσταση Βοήθησε τους ανθρώπους να ανοίξουν τα μάτια τους και να ριζώσει η δικαιοσύνη στον κόσμο, να ξεχωριστούν τα όρια της εξουσίας και της υποταγής, οι Βασιλιάδες να μην είναι πλέον σαν θεοί στη γη. Η δικαιοσύνη είναι η πραγματική Βασίλισσα και η θαυματουργή εικόνα των ανθρώπων. Όταν όμως είδα ότι στα συμβούλια της Βιέννης δεν έγινε τίποτα καλό για μας, απελπίστηκα από τους ξένους και είπα ότι δεν έχουμε άλλη ελπίδα λύτρωσης εκτός από τον εαυτό μας και τον Θεό»

Οι Μαρκίδες οκτώ μήνες μετά το ξεκίνημα της ιστορικής τους διαδρομής, όταν την 31η Δεκεμβρίου 1790 δημοσίευσαν το πρώτο φύλλο της «ΕΦΗΜΕΡΙΣ» στην Βιέννη, κάνουν το πρώτο καλό για τους συμπατριώτες τους επιτελώντας και τον ρόλο τους ως οι πρώτοι Έλληνες δημοσιογράφοι.

Τα δύο αδέρφια το 1791, δεν έχουν γνωρίσει ακόμα τον Ρήγα Βελεστινλή και ότι δημοσιεύεται στην εφημερίδα τους είναι αποκλειστική επιλογή τους. Είναι περίεργο πράγματι πως επέλεξαν να δημοσιεύσουν αυτό το κείμενο «μπαρούτι» για το πολιτικό κατεστημένο της εποχής τους. Ακόμα πιο περίεργο είναι πως δεν είχαν καμία επίπτωση για την ενέργεια τους αυτή από τις αυστριακές αρχές.

Όπως είναι λάθoς να λέμε ότι η Χάρτα τυπώθηκε στο τυπογραφείο τους, είναι ακόμα μεγαλύτερο λάθος να νομίζουμε πως οι Μαρκίδες ήταν απλά οι τυπογράφοι που προσέφεραν το τυπογραφείο τους στο Ρήγα. Υποβαθμίζουμε την προσφορά τους. Επιβεβαιώνεται αυτό και από την έκδοση της Διακήρυξης αλλά και από τις ομολογίες των συντρόφων του Ρήγα που λένε ότι ο Ρήγας συζητούσε τα πάντα σε ένα δωμάτιο με τον Γεώργιο Πούλιο, «το κακό αγγείον» όπως τον χαρακτήρισαν οι Αυστριακοί, τον άνθρωπο που ακόμα και οι ίδιοι απορούσαν με τον τρόπο που μυστικά κατάφερνε και ενεργούσε.

 Στην ιστορία ποτέ δεν πρέπει να μιλάμε με το «αν» αλλά με τα γεγονότα. Άρα ήταν μια πολύ καλή συγκυρία για τον Ρήγα Βελεστινλή να βρει τα δύο αδέρφια στην Βιέννη. Τους ανθρώπους που θα αναλάμβαναν, την εκτύπωση και την διακίνηση του υλικού του, τους ανθρώπους που θα τον χρηματοδοτούσαν και που από ότι δείχνουν ελάχιστες οι πληροφορίες που υπάρχουν και μετά την σύλληψη του Ρήγα, προσπάθησαν να συνεχίσουν την δράση τους.

Αυτό που χρήζει, αυτό που έχουμε χρέος ως Σιατιστινοί είναι να αναδείξουμε τον μεγάλο ρόλο που είχε η «ΕΦΗΜΕΡΙΣ» στις εξελίξεις που ακολούθησαν, σε πείσμα όλων όσων παραγνωρίζουν την συμβολή του προεπαναστατικού τύπου.

Και σίγουρα δεν είναι μόνο χρέος μας, αλλά και ευκαιρία για τον τόπο μας!


Λάζαρος Γ. Κώτσικας

Πολιτικός Μηχανικός, PhD

Πέμπτη 25 Μαρτίου 2021

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ, 28 Μαΐου 1824 , Ο Σιατιστινός Δημήτριος Παυλίδης στέλνει επιστολή στον δάσκαλο του Αδαμάντιο Κοραή ζητώντας του βιβλία για το σχολείο του Μεσολογγίου

Απόγευμα της 5ης Σεπτεμβρίου 1805. Στην Τσερβένα της Σιάτιστας ανηφορίζουν τρεις άνθρωποι. Οι δύο έχουν αναλάβει να ξεναγήσουν, τον νεόφερτο ξένο στην Σιάτιστα, στο πανέμορφο φυσικό περιβάλλον της μοναδικής μέχρι και σήμερα περιοχής του Βοΐου. Πρόκειται για τον Άγγλος περιηγητή William Leak. Τις εμπειρίες του από τα ταξίδια του στην Ελλάδα τις κατέγραψε στο έργο του «Ταξίδια στην Βόρεια Ελλάδα». 

Οι ξεναγοί του Leak είναι ο Kyr N που για τον Ιωάννη Τόζη (ΣΙΑΤΙΣΤΙΝΑ) είναι ο Γεώργιος Νιόπλιος. Αν είναι όντως μιλάμε για αυτόν, είναι ο έμπορος και προεστός που έσωσε την Σιάτιστα από τις επιδρομές Τουρκαλβανών και από τον αιμοδιψή Χουρσίτ Πασά, τον εξολοθρευτή του Αλή Πασά, ο εγγονός του λόγιου Γεώργιου Ρούση, γιού του ξακουστού Επίσκοπου Ζωσιμά. Ο Ζωσιμάς ήταν κάτι παραπάνω από θρησκευτικός ηγέτης για την Σιάτιστα. Στα σχεδόν εξήντα χρόνια που έμεινε στον θρόνο του, η Σιάτιστα έζησε τον δικό της χρυσό αιώνα. Ο Ζωσιμάς δεν δίστασε να ζητήσει εξωτερική βοήθεια για να ξεκινήσει επανάσταση στην Μακεδονία.

Ο δεύτερος ξεναγός είναι ο Γάλλος γιατρός Paul Renaud. Όπως γράφει ο Leak, o Paul Renaud είχε εγκατασταθεί μόνιμα στην Σιάτιστα και εργαζόταν ως έμμισθος γιατρός. Είχε άλλα δύο αδέρφια, ο ένας μάλιστα διατέλεσε επίτροπος (κυβερνήτης) την εποχή της Γαλλοκρατίας στην Ζάκυνθο. Από μια σύντομη ερευνά θα ανακαλύψουμε, από την βιογραφία του Γεώργιου Τερτσέτη δικαστή και συγγραφέα των απομνημονευμάτων του Γέρου του Μοριά, πως ο ιερέας που βάφτισε τον Τερτσέτη στην Ζάκυνθο ονομαζόταν Νικόλαος Renaud. Έχουν άραγε σχέση ο Νικόλαος και ο Paul;

Γιος του Paul Renaud ήταν ο δάσκαλος Δημήτριος Παύλου (Παυλίδης). Γιατί έμεινε στην ιστορία; Ο συμπατριώτης του ο Νικόλαος Κασομούλης τον βρίσκει στο Μεσολόγγι να έχει αναλάβει την μετάφραση των γαλλικών κειμένων του ιατρού Ιάκωβου Μάγερ που δημοσίευε ο Ολλανδός φιλέλληνας στα «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ». Όμως ο Παυλίδης δεν ήταν απλά ένας μεταφραστής.

Διαβάζουμε στα «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» της 4 Ιουνίου 1824 (σελίδα 4, φύλλο αρ. 45): «Σήμερον ήνοιξεν ο κύριος Δημήτριος Παύλου το σχολείον της Παλαιάς Ελληνικής και Γαλλικής Διαλέκτου με έναν πρόλογον άξιον της παιδείας και του πνεύματος του. Ο νέος ούτος είναι μαθητής του περίφημου Κοραή, είμεθα δε ευέλπιδες ότι τα αισθήματα, τα οποία έδειξεν σήμερον θέλουν ωφελήσει τα μέγιστα την νεολαίαν, της Ελλάδος, την οποία η πόλις μας ενεπιστεύθη εις την προνοιάν του.»

 


Στο δάσκαλο Δημήτριο Παύλου, λίγους μήνες πριν φτάσει ο Κιουταχής Πασάς για να ξεκινήσει την Δεύτερη Πολιορκία, οι Μεσολογγίτες εμπιστεύθηκαν να μορφώσουν τα παιδιά τους. Όχι άδικα πρόκειται για μαθητή του «περίφημου Κοραή». Πολλοί γνωρίζουμε την επιστολή του Οδυσσέα Ανδρούτσου στον Αδαμάντιο Κοραή μέσω της εφημερίδας «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ». Στην εφημερίδα όμως δημοσιεύεται και μια άλλη επιστολή προς τον Αδαμάντιο Κοραή, αυτή του μαθητή του Δημήτριου Παυλίδη. Συγκεκριμένα στο φύλλο 43, της 28ης Μαΐου 1825 δημοσιεύεται στην προτελευταία σελίδα η επιστολή με τίτλο:

«Επιστολή του Κ. Δημητρίου Παύλου προς τον Κύριον Α. Κοραήν εις Παρισίους»

Η επιστολή καταλαμβάνει μια ολόκληρη σελίδα της εφημερίδας. Ο Παύλου ξεκινά εγκωμιάζοντας την προσπάθεια του δασκάλου του να πείσει τους Έλληνες για την αξία των γραμμάτων για την αφύπνιση του Γένους.

«Ότε ήρχισες να προσκαλής το Γένος μας εις τον φωτισμόν του, δεν είχεν ήδη δοκιμάσει, ν’ αποτεινάξει επανώθεν του τον αισχρόν της δουλείας ζυγόν.»

«Ανακάλεσες λοιπόν με φωνήν αληθούς Πατριώτου τους κοιμώμενους ομογενείς σου, από το ξεοφερόν της αμάθειας λήθαργον εις το φως των προγόνων των»

Συνεχίζει, περιγράφοντας πως βίωναν οι μαθητές του Κοραή την διδασκαλία του πνευματικού τους πατέρα.

«Πόσο [εχάρη η φιλόσοφος ψυχή σου] ότε μας ίδες ολόγυρά σου να προσμένωμεν ανυπόμονοι τας από στοματός σοφάς οδηγίας σου! Και πόσον όχι, όταν μας εγνώρισες όλους αναμμένους από το καταφλεξάν σε ιερόν του πατριωτισμού πυρ!»

Ο Παύλου ανακοινώνει συγκινημένος την απόφαση των Μεσολογγιτών για την δημιουργία σχολείου, «Αλλά το Μεσολόγγι περίφημο ήδη δια τα μεγάλα των Ελλήνων ανδραγαθήματα, γνωστόν δια την ες Μεσολογγίτην πολιτογράφησιν του Ενδοξότατου των ποιητών της Αγγλίας Λόρδου Βύρωνος, πρώτον αυτό συσταίνει σχολείον δια τα τέκνα των καταμαχομένων τους βαρβάρους Ελλήνων».

Το βάρος που θα αναλάβει, ο νεαρός δάσκαλος το θεωρεί μεγάλο. «Ότε οι Μεσολογγίται με επρόβαλαν ν’ αναδεχθώ το σχολέιον των εις βάρις μου, αν και το εύρισκα βάρος, υπέρ τα δυνάμεις μου μέγα». Αλλά για το καλό των Μεσολογγιτών, ο ταπεινός Παυλίδης «πεποιθώς άλλως οι αι σοφαί και φρόνιμοι συμβουλαί σου θέλουν μ’ οδηγεί πάντοτε εις του έργου την ευδοκίμησιν ενόσω και δεν παρρησιασθή ο αξιώτερος μου να το δεχθή επάνω του».

Σχολειό χωρίς βιβλία είναι εργαστήριο χωρίς εργαλεία. «Κατά δυστυχίαν το σχολείον μας δεν ουδ’ εν βιβλίον». «ούτε η πόλις μας είναι εις κατάστασιν δια την ώρα να προμηθευθεί τουλάχιστον από τα αναγκαιότερα εις την παρούσαν χρείαν».

Ο Δημήτριος Παύλου (Παυλίδης) κάνει μια ευγενική παράκληση προς χάρη των παιδιών του Μεσολογγίου. «Αλλ’ ελπίζομεν αδιστάκτως, ότι και σύ θέλεις μας στείλει την σειράν των συγγραφένων όσους εσύ εξέδωκες εις όφελος και των ξένων και των ομογενών λογίων, και άλλους των σοφών της Ευρώπης θέλεις και δι ημάς τώρα, ως άλλοτε δια τους Χίους, γράφων προς αυτούς παρακινήσει να προφθάσουν με βιβλία της τωρινής μας χρειάς».

Η επιστολή κλείνει με τον αποχαιρετισμό ενός Έλληνα στον δάσκαλο του Γένους.

 


Η τελευταία σελίδα της εφημερίδας δημοσιεύει μετά την είδηση για την δημιουργία του σχολείου. Την αναγγελία την γράφει και πάλι ο Δημήτριος Παύλου (Παυλίδης). Εξυμνεί το παρελθόν των Μεσολογγιτών στα γράμματα και καλεί τους Μεσολογγίτες να γράψουν τα παιδιά στο διτάξιο σχολείο όπου θα διδαχθούν ελληνικά και γαλλικά.

Στην Έξοδο του Μεσολογγίου είναι άγνωστο τι απέγινε ο Δημήτριος Παύλου. Ο συμπατριώτης του Νικόλας Κασομούλης μας πληροφορεί ότι ήρθε σε σύγκρουση με τον απρόβλεπτο Ιάκωβο Μάγερ. Από τα στοιχεία που διάσπαρτα υπάρχουν γίνεται αντιληπτό ότι θα πρέπει να γίνει μεγάλη έρευνα για το ποιος ακριβώς ήταν ο πατέρας του Δημητρίου Παυλίδη, πως βρέθηκε στην Σιάτιστα, και ποιο ήταν το έργο του νεαρού αυτού δασκάλου.

Ασφαλώς όμως καταλήγουμε σε ένα συμπέρασμα. 

Ο νεαρός Σιατιστινός Δημήτριος Παύλου (Παυλίδης), ο γιος του Γάλλου ιατρού Paul Renaud, που άφησε την ασφάλεια του Παρισιού και επέστρεψε στο Μεσολόγγι, κυριολεκτικά μπήκε μέσα στην φωτιά, είναι ο συνδετικός κρίκος της πρώτης ιστορικά σωζόμενης εφημερίδας της προεπαναστατικής Ελλάδας της «ΕΦΗΜΕΡΙΣ» των αδελφών Σιατιστινών Μαρκίδων Πούλιου και της ιστορικότερης εφημερίδας της Επανάστασης, τα «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» που τυπώθηκε στη Ιερή Πόλη του 21.

Ένα ακόμα πρόσωπο που συνδέει την Σιάτιστα με το Μεσολόγγι!

Λάζαρος Γ. Κώτσικας

Πολιτικός Μηχανικός, PhD

[Ευχαριστώ για τις πολύτιμες πληροφορίες την κ. Καλλιόπη Μπόντα]





 

 

 


Κυριακή 28 Φεβρουαρίου 2021

Δημήτριος Παυλίδης, Ο ΣΙΑΤΙΣΤΙΝΟΣ ΜΑΘΗΤΗΣ ΤΟΥ ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΥ ΚΟΡΑΗ

Με την ίδια σπουδή που παλαιότερα χαρακτηρίστηκαν οι Μαρκίδες Πούλιου ως απλά οι τυπογράφοι του Ρήγα Φεραίου και οι εκδότες μιας προεπαναστατικής εφημερίδας, με την ίδια σπουδή και εγώ βιάστηκα να χαρακτηρίσω μια ακόμα σημαντική προσωπικότητα της Σιάτιστας, τον Δημήτρη Παυλίδη. Δεν ήταν απλά ο μεταφραστής των κειμένων του Ελβετού φιλέλληνα Ιάκωβου Μάγερ του εκδότη της εφημερίδας του Μεσολογγίου «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ».


Οι μαρτυρίες είναι ελάχιστες δυστυχώς για τον Δημήτριο Παυλίδη. Ο Νικόλαος Κασομούλης αναφέρει την ύπαρξη του στο Μεσολόγγι (Ν. Κασομούλης, ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΚΑ ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΑ τόμος Α΄, σελ. 426). Μέσα από την αναφορά αυτή του Μάγερ μαθαίνουμε για την σύγκρουση Μάγερ και Παυλίδη με αφορμή τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο.

Τα ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ τελικά είναι κυριότερη πηγή για τον Δημήτριο Παυλίδη. Έτσι στο φύλλο αρ. 45 της 4 Ιουνίου 1824 διαβάσουμε στην σελίδα 4:

«Σήμερον ήνοιξεν ο κύριος Δημήτριος Παύλου το σχολείον της Παλαιάς Ελληνικής και Γαλλικής Διαλέκτου με έναν πρόλογον άξιον της παιδείας και του πνεύματος του. Ο νέος ούτος είναι μαθητής του περίφημου Κοραή, είμεθα δε ευέλπιδες ότι τα αισθήματα, τα οποία έδειξεν σήμερον θέλουν ωφελήσει τα μέγιστα την νεολαίαν, της Ελλάδος, την οποία η πόλις μας ενεπιστεύθη εις την προνοιάν του.» 



Από τις λίγες γραμμές μαθαίνουμε ότι ο Δημήτριος Παύλου – Παυλίδης ήταν μαθητής του Αδαμάντιου Κοραή και εξαιρετικά μορφωμένος. Ήταν γαλλομαθής, πολύ πιθανό να ήταν κοντά στον δάσκαλο του στο Παρίσι. Ο Παυλίδης επέλεξε να επιστρέψει στην πατρίδα του να βοηθήσει στον Αγώνα από όποιο πόστο ήταν αυτό εφικτό. Οι Μεσολογγίτες ενώ εμπιστεύτηκαν στους Σουλιώτες τα τείχη της πόλης τους, στον Σιατιστινό Δημήτριο Παυλίδη εμπιστεύτηκαν τα παιδιά τους. Όπως έγραψα και παλαιότερα ποτέ δεν έγινε γνωστό αν γλύτωσε ο Δημήτριος Παυλίδης μετά την Έξοδο. Η μαρτυρία του Κασομούλη μας αποκαλύπτει πως ο Παυλίδης συμμετείχε ενεργά στις πολιτικές διενέξεις της εποχής. Άρα η εξαφάνιση του μήπως σημαίνει ότι τελικά σκοτώθηκε;


Τα γαλλικά όπως θα δούμε σε άλλη δημοσίευση δεν τα έμαθε γιατί έτσι απλά τα επέλεξε, αλλά ίσως αυτό να οφειλόταν στην καταγωγή του. Η εφημερίδα στο προηγούμενο φύλλο της με προκήρυξη που δημοσιεύει ο Δημήτριος Παυλίδης ανακοινώνει την δημιουργία του σχολείου ενώ στο ίδιο φύλλο δημοσιεύει επίσης την επιστολή που έστειλε στον δάσκαλο του. 


Σιάτιστα, 28 Φεβρουαρίου 2021

Λάζαρος Γ. Κώτσικας


[Ευχαριστώ για την βοήθεια της, την Καλλιόπη Μπόντα και εύχομαι η έρευνα της στο «κτηματολόγιο» της Ιεράς Μητροπόλεως Σισανίου & Σιατίστης να μας αποκαλύψει που βρισκόταν το σπίτι του Δημήτριου Παυλίδη όπως και άλλων σημαντικών ιστορικών προσωπικοτήτων της Σιάτιστας] 




Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2021

Ο Νικόλαος Κασομούλης και ο έρωτας με την αρχόντισσα στην Νάξο

Η γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου είναι η ευκαιρία να μεταφέρω μια όμορφη ιστορία από τα "ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΑ" του Νικόλαου Κασομούλη. Δεν είναι απλά μια ρομαντική ιστορία, είναι ιστορικό στοιχείο του χαρακτήρα του Νικόλαου Κασομούλη.

Στις αρχές του 1822 ο Νικόλαος Κασομούλης βρίσκεται στην Νάξο, σε έναν από τους σταθμούς της διαδρομής στα νησιά του Αιγαίου προκειμένου να μαζέψει ότι μπορεί για να ενισχύσει την Επανάσταση στην Μακεδονία. 

Η Νάξος σε παλιότερη φωτογραφία

Στην Νάξο «η κοκκώνα διδού Μαρκοπολίτισσα» μια από τις αρχόντισσες του νησιού προσπαθεί με κάθε τρόπο να φιλοξενήσει τον Κασομούλη. Ο Κασομούλης, τελικά, την 21η Ιανουαρίου πηγαίνει στον πύργο της με τους συντρόφους του. 

Η υποδοχή αφήνει αποσβολωμένο τον Κασομούλη, «Εβγήκεν εις την θύραν χαροποιά και με λουλούδια διάφορα. Η ενδυμασία της ήτο σμυρναία από το πόδι έως εις την κεφαλής, και με πετράδια εις το στήθος και χείρας. Κατά πρώτην προσβολήν μ΄εφάνη μια Ηρώισσα»

Έχει όλα τα προσόντα για να τον ενθουσιάσει, «Τα προσωπικά χαρακτηριστικά της ήτον όλα εις την θέσιν των, η ωραιότητα της ήτον σπάνια και ανδρίκεια, το ανάστημα της μέτριον εύρωστο το σώμα, και αι παρειαί της φυσικά κόκκιναις». «Τα προτερήματά της, ψυχικά και σωματικά, όλα με είλκυσαν να της προσφέρω την φιλίαν μου».

Ο Σιατιστινός οπλαρχηγός περιγράφει όλα τα μέσα που χρησιμοποίησε για να τον κερδίσει η όμορφη αρχόντισσα τα δύο βράδια που αυτός έμεινε στον πύργο της. Πολυτελή γεύματα, τα πλούσια πρωινά, γλέντια, και κομπλιμέντα…

«Όλοι οι Ολύμπιοι έτζι εκφράζονται και ενδύονται;»

«Παραξενεύομαι υποκάτω εις καποτίτζαν να βλέπω τοιούτους άνδρας και με λόγον»

Στην βιβιλοθήκη ο Κασομούλης βρίσκει τον "Ερωτόκριτο"

"Την ερώτησα πως παραβλέπει τόσα άλλα, και αναγινώσκει αυτό. Μ’ αποκρίθει ότι ευρίσκει ηδονήν περισσοτέραν ως βιβλίον ερωτοπολεμικόν."

Η αλήθεια είναι ότι ο Κασομούλης τσιμπίθηκε μαζί της και είναι ολοφάνερο τι θα γινόταν υπό άλλες συνθήκες.

« Αληθεύει, ότι είσαι μάγισσα;»

 «Πως, λέγει, ποιος το είπεν; Και άρχισεν να γελά.»

« Πηγαίνω να το πιστεύσω και εγώ, διότι οι τρόποι σου να με βαστάξης είναι όλοι μαγικοί.»

Ο Νικόλαος Κασομούλης ξέρει ότι έχει ένα ιερό χρέος προς του συμπατριώτες του, μια ιερή απόστολή. Δεν υποκύπτει όποτε έρχεται η δύσκολη ώρα του αποχωρισμού. Το ιστορικό στοιχείο για το οποίο μίλησα παραπάνω.

«Αποχαιρετηθέντες με καμένην καρδιάν και οι δύο, αναχώρησα την νύκτα ώστε μήτε εμένα βοηθούσεν η όρασις, μήτε αυτήν να κοιταζώμεθα αποκρυνόμενοι, και ούτω να χωρισθή η ψυχή μας ανεπαισθήτως.»

Η όλη ιστορία εκτυλίσσεται σε επτά σελίδες (171-179) στον πρώτο τόμο από τα "ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΑ" του Νικολάου Κασομούλη. Θεωρώ ότι αξίζει να τις διαβάσουμε για να γνωρίσουμε εκτός από το πώς πολεμούσαν αλλά και το πως ερωτευόταν οι ήρωες αλλά και να μάθουμε από τα τεχνάσματα της "κοκκώνας" που ούτε το μικρό της όνομα δεν μας αποκάλυψε ο Κασομούλης. Δυστυχώς δεν έχουμε και πολλές πληροφορίες ούτε και για τον πύργο της ιστορίας μας.

Λάζαρος Γ. Κώτσικας


Κυριακή 7 Φεβρουαρίου 2021

Θεόδωρος Βασιλείου, ο Σιατιστινός στρατιωτικός διοικητής του Αλέξανδρου Υψηλάντη που πολέμησε στο Δραγατσάνι

Χάρη στον ιστορικό Ιωάννη Φιλήμωνα (1798/1799–1874) μας διασώζεται στο έργο του «ΔΟΚΙΜΙΟΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟΝ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ» μια πολύτιμή πληροφορία για την Σιάτιστα και την αποτυχημένη επανάσταση του Αλέξανδρου Υψηλάντη στην Μολδοβλαχία.

Εκεί αναφέρεται στον Θεόδωρο Βασιλείου τον πρώτο υπασπιστή του Κοζανίτη Γεώργιου Λασσάνη, του πιστού συντρόφου του Αλέξανδρου Υψηλάντη, και στην συνέχεια μας δίνει επιπλέον πληροφορίες για αυτόν, αφού τον αναφέρει ως τον «τουφεκτσήμπασην (tüfekçi = τυφεκιοφόρος + bas, basi = κεφάλι, κεφαλή, επικεφαλής) εκ Σιατίστης». Ήταν δηλαδή επικεφαλής στρατιωτικού αποσπάσματος.

Οι Ιερολοχίτες μάχονται στο Δραγατσάνι (Peter von Hess) 

Ο Φιλήμων γίνεται πιο ξεκάθαρος στην συνέχεια, όταν σε μια επίσημη έκθεση με ημερομηνία 26 Απριλίου 1821 που μας αποκαλύπτει, περιγράφεται αναλυτικά το στράτευμα της Μολδοβλαχίας. Στην δεύτερη μοίρα (όπως ονομάζεται) του στρατεύματος όπου επικεφαλής ήταν ο αδερφός του Αλέξανδρου Υψηλάντη, Γεώργιος, καταγράφεται η χιλιαρχία με 350 άνδρες του Θεόδωρου Βασιλείου. Ο Φιλήμων αναφέρει και άλλα ονόματα πού ίσως να ήταν Σιατιστινοί αλλά δυστυχώς δεν υπάρχουν τα στοιχεία που θα τεκμηριώσουν κάτι τέτοιο.

Πέρα από κάποιες πληροφορίες για την συμμετοχή του Βασιλείου στις στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Μολδοβλαχία, ο Φιλήμων δεν μας διαφωτίζει για το παρελθόν και για την τύχη του Θεόδωρου Βασιλείου μετά το Δραγατσάνι. Στην συνέχεια της λίστας ακολουθεί ο Ιερός Λόχος με 700 άνδρες συνολικά. Ίσως είναι μια ένδειξη ότι ο Θεόδωρος Βασιλείου δεν ήταν Ιερολοχίτης. Από την άλλη, πολλοί εκτιμούν ότι ο αφού ο Βασιλείου ήταν υπασπιστής του Ιερολοχίτη Γεώργιο Λασσάνη μπορεί και ο ίδιος να ήταν ιερολοχίτης. 


Η στολή των Ιερολοχιτών το μοναδικό διασωζόμενο κειμήλιο από το σώμα. Ανήκε στον επιζήσαντα της μάχης Κωνσταντίνο Ξενοκράτη (δεξιά)

Είναι προφανώς ένα ζήτημα που θέλει έρευνα και πολύ δύσκολα θα φθάσουμε σε ασφαλές συμπέρασμα, αν ήταν ο Θεόδωρος Βασιλείου Ιερολοχίτης.  Είναι όμως αδιαμφισβήτητο, πως από την Σιάτιστα ήταν ένας από τους υψηλόβαθμους διοικητές του στρατεύματος του Αλέξανδρου Υψηλάντη που πολέμησε στο Δραγατσάνι. 

Η τραγωδία στο Δραγατσάνι ήταν διπλή για την Ελλάδα αν αναλογιστούμε ότι εκεί χάθηκαν πολλοί Έλληνες σπουδαστές που θα μπορούσαν να προσφέρουν από πολλούς τομείς στην πατρίδα τους, όταν τελικά θα αυτή ελευθερωνόταν.

[Ευχαριστώ την Καλλιόπη Μπόντα για τα στοιχεία που μου έδωσε]


Λάζαρος Γ. Κώτσικας