Η κτητορική πλάκα στο αρχοντικό Μανούση

Σημαντικές πληροφορίες για την ιστορία μας δεν έχουμε μόνο από γραπτές μαρτυρίες, χρονογράφους και ιστορικούς.

Σημαντικές μαρτυρίες μας δίνουν για τα κτίρια, που πολλά πλέον είναι ιστορικά μνημεία, οι κτητορικές τους πλάκες. Στην Σιάτιστα υπάρχουν κτητορικές πλάκες και σε αρχοντικά και σε εκκλησίες και σε εκπαιδευτήρια και σε σπίτια.

Οι κτητορικές πλάκες μαρτυρούν για το πότε ξεκίνησε το κτίσιμο του κτιρίου και πότε ολοκληρώθηκε. Στην ίδια ή σε άλλη κτητορική πλάκα μπορεί να χαράχτηκαν ή να ζωγραφίστηκαν επιγραφές που να μας μαρτυρούν την ταυτότητα του πρωτομάστορα όπως και άλλων συντελεστών της κατασκευής του κτιρίου. Τέτοιες πληροφορίες αναγραφόταν και στην εμφανή πλευρά των δομικών λίθων του κτιρίου.

Στο αρχοντικό Μανούση η πλάκα είναι τοποθετημένη (όπως είδαμε σε παλιότερη δημοσίευση) παραπλεύρως της κεντρικού εισόδου του αρχοντικού σε ύψος 5,70m από το έδαφος. Η πλάκα αποτελείται από δύο τμήματα.

Το μεγαλύτερο τμήμα είναι λευκού χρώματος ορθογώνιου σχήμα και στο πάνω τμήμα της έχει χαραγμένους τρεις δικέφαλους αετούς, πάνω από τους οποίους αναγράφεται με κόκκινο χρώμα το έτος 1763.

Κάτω πάλι από την τριάδα των δικέφαλων αετών γραμμένη με κόκκινο χρώμα η επιγραφή

ΜΝΑΗΟΥΛΟΥΝΟ

Ο Νικόλαος Μουτσόπουλος θεωρεί ότι αυτή η επιγραφή αποτελεί συντομογραφία της ημερομηνίας Μ(Η)ΝΑ ΗΟΥΛΟΝ 20 δηλαδή 20 Ιουλίου 1763 (σελ 50). To N είναι δηλαδή ένα καλλιγραφικό 2 το οποίο έχει επίσης στραφεί.

Το δεύτερο τμήμα της πλάκας που «καπελώνει» το μεγαλύτερο έχει χαραγμένο στο μέσο και με κόκκινο χρώμα επικαλυμμένο ένα σταυρό και συνοδεύεται από τα αρχικά IC – XC. Στις δύο γωνίες της πλάκας χαραγμένοι δύο δικέφαλοι αετοί, και η χρονολογία 1762 σε δύο τμήματα.

Κάτω από τον αριστερό αετό χαραγμένο ένα πρόσωπο. Άγνωστο αν η μορφή του ανήκει σε ένα πραγματικό πρόσωπο. Αν όντως είναι πραγματικό πρόσωπο, ανήκει στον πρωτομάστορα ή σε μέλος της οικογένειας Μανούση;

Σύμφωνα με τον Γεώργιο Λάιο, το έτος 1762, αξιοποιώντας και την μαρτυρία που έχει από τις κτητορικές πλάκες, ξεκίνησε η κατασκευή του αρχοντικού και το 1763 ολοκληρώθηκε. Μέσα σε διάστημα ενός έτους δηλαδή ολοκληρώθηκε το χτίσιμο. Δεν ξέρω κατά πόσο αυτό είναι τεχνικά δυνατό και με τα μέσα εκείνης της εποχής.

Σε άλλες αναρτήσεις θα δούμε και άλλες κτητορικές πλάκες ή στοιχεία πάνω στα κτίσματα που μας μαρτυρούν πληροφορίες από τα στάδια της ιστορία τους.

ΠΗΓΕΣ

1. Η Σιάτιστα και οι εμπορικοί οίκοι Χατζημιχαήλ και Μανούση 17ος-19ος αι., Γιώργος Λάιος, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, 1982
2. Τα αρχοντικά της Σιάτιστας, Νικόλαος Κ Μουτσόπουλος, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 1964
3. Από την πολιτιστική κληρονομιά της Σιάτιστας, Αικατερίνη Ζωγράφου, Καλλιόπη Μπόντα-Ντουμανάκη, (http://www.siatistanews.gr/apo_siatista/politistiki_klironomia_web.pdf#page=181)

Νάτσινας Αλέξανδρος, ο ιδρυτής της ΚΥΠ

Ο Αλέξανδρος Νάτσινας γεννήθηκε στην Σιάτιστα το 1908 και πέθανε στην Αθήνα το 1997. Γιός του Θεόδωρου και της Μελπομένης Νάτσινα και θείος του Μάρκου Νάτσινα βουλευτή Κοζάνης με το ΠΑΣΟΚ, αντιπρόεδρου της Βουλής των Ελλήνων και υπουργού επί των κυβερνήσεων Ανδρέα Παπανδρέου την περίοδο 1981 – 1989.

Αλέξανδρος Νάτσινας (1908-1997)

Παρακολούθησε τα μαθήματα της εγκυκλίου εκπαιδεύσεως στην Κοζάνη και τα μαθήματα του Γυμνασίου στη Θεσσαλονίκη, όπου είχε εγκατασταθεί μετά το 1921, η οικογένεια του.
Εισήχθη μετά από επιτυχείς εξετάσεις στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, από την οποία αποφοίτησε λίγο πριν την έναρξη του πολέμου με το βαθμό του Ανθυπολοχαγού του Πυροβολικού. Από την 28η Οκτωβρίου 1940 έως τον Απρίλιο του 1941 πήρε μέρος στον Ελληνοϊταλικό και Ελληνογερμανικό πόλεμο. Στην Κατοχή έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση, είχε συνεργασία με τις υπηρεσίες πληροφοριών των συμμάχων και ανέλαβε την ανάπτυξη δικτύου κατασκόπων στην Ελλάδα.  Στην συνέχεια κατέφυγε στην Μέση Ανατολή.

Μετά την απελευθέρωση, στον εμφύλιο ήταν με το μέρος του Εθνικού Στρατού. Η εμπειρία του στην κατασκοπία των βοήθησε να αντιληφθεί το σημαντικό ρόλο που έχουν και έτσι Τον Απρίλιο του 1949, παρουσιάστηκε στο Στρατάρχη Αλέξανδρο Παπάγο στον οποίο παρέδωσε δύο μελέτες, που συνοδεύονταν από υπόμνημα όπου περιέγραφε την ανάγκη ιδρύσεως Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών.

Το 1953, δημιουργήθηκε η Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών Ελλάδος (ΚΥΠΕ) που λίγο αργότερα ο μετονομάστηκε σε ΚΥΠ με πρώτο αρχηγό τον Αλέξανδρο Νάτσινα που είχε τον βαθμό του συνταγματάρχη στο στράτευμα. Στην ηγεσία της ΚΥΠ παρέμεινε μέχρι το τέλος του 1963 όποτε αποχώρησε. Ο πολύ σημαντικός ρόλος του στην πολιτική ιστορία της Ελλάδας θα μας απασχολήσει στην συνέχεια.

ΠΗΓΕΣ

1. "50 ΕΤΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, Υπό Μιλτιάδου Στρακαλή ΔΗΜΑΡΧΟΥ", Έκδοση Δήμου Σιάτιστας,1962, σελ 124.
2. Αλέξανδρος Νάτσινας,  http://el.metapedia.org/wiki/%CE%91%CE%BB%CE%AD%CE%BE%CE%B1%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%BF%CF%82_%CE%9D%CE%AC%CF%84%CF%83%CE%B9%CE%BD%CE%B1%CF%82.
3. Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών,  https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%B8%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%A5%CF%80%CE%B7%CF%81%CE%B5%CF%83%CE%AF%CE%B1_%CE%A0%CE%BB%CE%B7%CF%81%CE%BF%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%B9%CF%8E%CE%BD

Η Αποστολική Διακονία

Ο φίλος της σελίδας John Kotopoulis ανήρτησε, στην σελίδα μας, χθες, τέσσερις φωτογραφίες με την λεζάντα 1959. Δεν είμαι σίγουρος για την χρονολογία.

Θα ήθελα να τον ευχαριστήσω πολύ περισσότερο γιατί σε μια από αυτές περιλαμβάνεται τμήμα του κτιρίου για το οποίο έψαχνα να βρω φωτογραφίες εδώ και καιρό.

Συγκεκριμένα η μια φωτογραφία έχει τραβηχτεί από το πάρκο του Αγίου Δημητρίου. Το πάρκο αυτό παλαιότερα ονομαζόταν από τους Σιατιστινούς Πάρκο Δήμου προς τιμή του Νικολάου Δήμου μεγάλου δωρητή της Σιάτιστας που είχε δαπανήσει το ποσό για την κατασκευή του πάρκου αλλά και της ανάπλασης της περιοχής της Φούρκας περιμετρικά του Αγίου Δημητρίου, όπως με πληροφόρησε η ομάδα του siatistanews.

Στο πάνω δεξιό μέρος της φωτογραφίας φαίνεται τμήμα της πρόσοψης του κτιρίου της Αποστολικής Διακονίας.

Δεν γνωρίζω αν σε τμήμα του ή σε προσθήκη αυτού λειτουργούσε αρχικά η Μανούσεια Βιβλιοθήκη Σιάτιστας. Πίνακας στον οποίο κεντρικό θέμα είναι η πρόσοψη του κτιρίου βρίσκεται στην Μανούσεια Βιβλιοθήκη. Στην μνήμη μου μένει η επιβλητική πέτρινη κατασκευή.

Για την ιστορία το κτίριο κατεδαφίστηκε μέσα σε ένα κλίμα αντιπαραθέσεων επί δημαρχίας Δημητρίου Μπάτζιου (1987-1990) με την τότε Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων για να προχωρήσει το έργο της ανάπλασης του περιβάλλοντος χώρου του Αγίου Δημητριου από τους αδερφούς Παπαγεωργίου αλλά και το βασικότερο να δημιουργηθεί και ένα νέο ρέυμα κυκλοφορίας των αυτοκινήτων προς την πλευρά του Α Δημοτικού Σχολείου για να μονοδρομηθεί ο δρόμος μπροστά από το πάρκό.

Οι απόψεις για το αν έπρεπε να κατεδαφιστεί το κτίριο και τότε και τώρα πολλές...

Οι μουσικοί της Σιάτιστας. Το νέο βιβλίο της Καλλιόπη Μπόντα-Ντουμανάκη, μια σύντομη παρουσίαση.

Πριν από λίγες μέρες η Καλλιόπη Μπόντα-Ντουμανάκη είχε την ευγενή καλοσύνη να μου χαρίσει ένα από τα αντίτυπα του τελευταίου της βιβλίου με τίτλο "Οι μουσικοί της Σιάτιστας". Γνωρίζοντας ότι ο αριθμός των αντιτύπων είναι μικρός και ότι το κόστος το ανέλαβε όλο η συγγραφέας του βιβλίου θα ήθελα πρώτα να της απευθύνω ένα μεγάλο ευχαριστώ.

Συγχαρητήρια θα πρέπει να δώσουμε στον Δήμο Βοίου που ανέλαβε την πρωτοβουλία να διοργανώσει την παρουσίαση του βιβλίου μέσα στο καλοκαίρι αλλά και την έκδοση του σε περισσότερα αντίτυπα σε καλύτερη έκδοση.

Το βιβλίο ξεκινάει από την χρονική περίοδο που αποδεικνύεται ιστορικά η ίδρυση του οικισμού της Σιάτιστας και φτάνει μέχρι το σήμερα έχοντας ως έναρξη την πρώτη μουσική κομπανία και τέλος την Φιλαρμονική της Σιάτιστας και τις σύγχρονες μουσικές κομπανίες.

Μας παρουσιάζει τις μουσικές ορχήστρες που διασκέδαζαν τους Σιατιστινούς τους οργανοπαίχτες που σχημάτιζαν τις κομπανίες και οι οποίοι προέρχονταν από συγκεκριμένο επαγγελματικό κλάδο και συνοικία της Σιάτιστας. Πολλοί από αυτούς μετανάστευσαν μαζί με άλλους Σιατιστινούς στο εξωτερικό με σκοπό την αναζήτηση ενός καλύτερου μέλλοντος και συνέχιζαν να διασκεδάζουν τους συντοπίτες τους και μακριά από την αγαπημένη τους πατρίδα.

Έκπληξη μου δημιουργήθηκε, όταν ανακάλυψα μέσα από το βιβλίο, ότι τα όργανα με τα οποία διασκέδαζαν οι κομπανίες τους προγόνους μας δεν ήταν εξαρχής τα χάλκινα. Ζωντανεύουν εικόνες από γλέντια στην Σιάτιστα σε γιορτές και σε άλλες περιστάσεις σε όλη την έκταση της Σιάτιστας στον Άγιο Γεώργιο, στον Άγιο Χριστόφορο, παντού. Διαβάζουμε τους στίχους τραγουδιών με τα οποία γλεντάμε μέχρι και σήμερα.

Όλα τα παραπάνω καταγράφονται και μας δίνονται εμπλουτισμένα με πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Η έρευνα και η συλλογή του υλικού έγινε με πολύ κόπο και ακούραστα, όπως πάντα, από την Καλλιόπη Μπόντα ενώ χαρακτηριστικό είναι ότι μέρος των στοιχείων που αναφέρει βασίζεται ακόμα και στις τοιχογραφίες των αρχοντικών της Σιάτιστας.

Συγχαρητήρια για το βιβλίο και μακάρι να συνεχίσει την ερευνά της και να μας χαρίσει και άλλα τέτοια βιβλία.


Λάζαρος Γ. Κώτσικας
Πολιτικός Μηχανικός, PhD
lkotsikas@gmail.com

Καταστροφές στον Άγιο Δημήτριο! Το ευχαριστώ στους δωρητές;

Περπατώντας στην Σιάτιστα δεν αντικρίζεις μόνο τα παραδοσιακά αρχοντικά και τις εκκλησίες που αποτελούν μνημεία για την πόλη μας.

Αντικρίζεις και τις καταστροφές που έχουν γίνει στον περιβάλλοντα χώρο του Αγίου Δημητρίου.

Η διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου του Αγίου Δημητρίου ήταν όπως ξέρουμε όλοι, δωρεά των Αδερφών Παπαγεωργίου.

Η μια και μοναδική ανάρτηση που έγινε μέσω της σελίδας για την Οικογένεια Παπαγεωργίου γνώρισε την μεγαλύτερη ανταπόκριση από το κοινό αποδεικνύοντας για πολλοστή φορά τον μεγάλο σεβασμό και την αγάπη της Σιάτιστας προς αυτήν.

Δεν ξέρω όμως, αν θα εκλάβει η Οικογένεια Παπαγεωργίου αυτά τα αισθήματα, αντικρίζοντας αυτές τις καταστροφές στον Άγιο Δημήτριο.

Δεν τιμούμε τους δωρητές για το έργο τους μόνο με εκδηλώσεις και ευχαριστίες αλλά δείχνοντας τον αντίστοιχο σεβασμό στο έργο τους και λαμβάνοντας όλα τα απαραίτητα μέτρα για την συντήρηση και την προστασία των επιμέρους έργων τους.

Εφόσον διαπιστώθηκε ότι υπάρχουν απερίσκεπτοι που προβαίνουν σε αυτές καταστροφές, ποια είναι τα μέτρα που λήφθησαν για την προστασία των χώρων του Αγίου Δημητρίου, του πάρκου και του περιβάλλοντος χώρου του Τραπαντζείου;

Η Σιάτιστα ως επίκεντρο της επιστημονικής έρευνας

Η παρουσίαση στο 4ο Διεθνές Συμπόσιο «Άμπελος 2017» της Καλλιόπης Μπόντα - Ντακουνάκη ήταν το βασικό έναυσμα που μου δημιούργησε κάποιες σκέψεις που θεωρώ πως οφείλω να τις καταγράψω.

Το χαρακτηρίζω βασικό έναυσμα, γιατί έναυσμα μου δόθηκε και από τις επιστημονικές εργασίες που ως βασικό άξονα είχαν την Σιάτιστα και οι οποίες παρουσιάστηκαν μέσω της σελίδας και θα συνεχίσουν παρόμοιες εργασίες να προβάλλονται.

Οι παρουσιάσεις σε επιστημονικά συνέδρια και οι επιστημονικές εργασίες είτε με την μορφή πτυχιακών, μεταπτυχιακών, διδακτορικών διατριβών είτε με την μορφή εργασιών που δημοσιεύονται σε επιστημονικά περιοδικά αποδεικνύουν ότι η Σιάτιστα, η ιστορία της, η υλική και η άυλη πολιτιστική της κληρονομιά αποτελούν θέμα επιστημονικής έρευνας.

Η Σιάτιστα ως επίκεντρο της επιστημονικής έρευνας (που είναι το θέμα της σημερινής ανάρτησης) μπορεί να ωφεληθεί με πολλούς τρόπους.

• Η Σιάτιστα προβάλλεται μέσα από την επιστημονική έρευνα. Η προβολή αυτή αποτελεί εναλλακτική μορφή προβολής πέρα από τις βασικές μεθόδους που όλοι ξέρουμε και οι οποίες σωστά ακολουθούνται.

• Η πολυμορφικότητα του ερευνητικού αντικειμένου της Σιάτιστας της δίνει ένα πλεονέκτημα στην ανάπτυξη του συνεδριακού τουρισμού. Συμπαραστάτης σε αυτή την προσπάθεια και το Βουδούρειο Πνευματικό Κέντρο.

• Μέσω της επιστημονικής έρευνας, η Σιάτιστα έρχεται σε επαφή, με τους φοιτητές, με τους ερευνητές, και με τα μέλη της επιστημονικής κοινότητας. Ο ρόλος των μελών της επιστημονικής κοινότητας ας μην ξεχνάμε είναι πολυδιάστατος. Πολλοί εξ' αυτών δεν περιορίζονται μόνο καθαρά στα επιστημονικά τους καθήκοντα αλλά έχουν και σημαντικά πόστα είτε σε φορείς και οργανισμούς εθνικού ή διεθνούς επιπέδου είτε στον ίδιο τον κρατικό μηχανισμό. Η επαφή μαζί τους, μας δίνει την ευκαιρία, είτε να αναζητήσουμε την υποστήριξη τους σε αποφασισμένες αναπτυξιακές δράσεις είτε να ζητήσουμε την συμβολή τους στον σχεδιασμό τέτοιων δράσεων.

• Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνάμε και το αποτέλεσμα της επιστημονικής έρευνας. Θα πρέπει να μελετηθεί προσεκτικά γιατί αποτελεί το αρχικό υλικό που θα χρησιμοποιήσει ο Δήμος στην διαδικασία της λήψης των αποφάσεων. Για παράδειγμα τα συμπεράσματα μια διατριβής από την μελέτη ενός αρχοντικού δίνει μια πρώτη ιδέα για τις εργασίες που θα απαιτηθούν για την αποκατάσταση του αλλά και την νέα του χρήση. Το αντικείμενο της επιστημονικής έρευνας είναι πολύπλευρο άρα και το τουριστικό προϊόν της Σιάτιστας είναι με την σειρά του πολύμορφο. Ενδεικτικά, αρχοντικά, εκκλησίες, ηλιαστό κρασί, συλλογή του παλαιοντολογικού μουσείου, η κοιλάδα του Μεσιού Νερού, το έθιμο των καβαλάρηδων. Αρά ο δήμος μπορεί να κινηθεί σε πολλούς δρόμους ανάπτυξης του τουρισμού.

Αν δήμος θέλει να αποκομίσει τα προαναφερόμενα οφέλη, θα πρέπει να κινηθεί στην κατεύθυνση της στήριξης του ερευνητικού έργου.

Πως θα γίνει όμως αυτό; Ες αύριον τα σπουδαία!


Λάζάρος Γ. Κώτσικας
Πολιτικός Μηχανικός, PhD

Ε. Μπατιάνης, Κ. Μπόντα & Α. Μαχαιρίδου Παρουσίαση επιστημονικής εργασίας για το δίκτυο επισκέψιμων κελλαριών της Σιάτιστας στο 4ο Διεθνές Συμπόσιο «Άμπελος 2017»

Στο 4ο Διεθνές Συμπόσιο Άμπελος 2017 με θέμα “Μεσογειακός Αμπελώνας και Κλιματική Αλλαγή” (http://ampelos2017.conferences.gr/) το οποίο πραγματοποιήθηκε στη Σαντορίνη, τον περασμένο Απρίλιο, έγινε παρουσίαση με θέμα:

Το δίκτυο επισκέψιμων κελλαριών της Σιάτιστας “Οινοευφροσύνη”. Οι λύσεις στην κλιματική αλλαγή σε επίπεδο παλαίωσης των οίνων από τη σοφία της μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής 

Η ομάδα που εργάστηκε για την συγγραφή και την  παρουσίαση της εργασίας (η παρουσίαση της εργασίας έγινε από τον Ευθύμιο Μπατιάνη) αποτελούνταν από τους:

1. Ευθύμιος Μπατιάνη, Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής, Τμήμα Φυτικής και Ζωικής Παραγωγής, Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης, Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας
2. Καλλιόπη Μπόντα - Ντακουνάκη, Δάσκαλος, μέλος του πρώην Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Σιάτιστας 
3. Α. Μαχαιρίδου, Τοπογράφος Μηχανικός

Αντικείμενο του συνεδρίου ήταν οι επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής, στην Ευρώπη και τη Μεσόγειο, στην αναπτυξιακή φυσιολογία και οικοφυσιολογία της αμπέλου, την παραγωγικότητα και την ποιότητα των ποικιλιών οινοποιίας και επιτραπέζιων σταφυλιών, την προσαρμογή των ποικιλιών και των υποκειμένων αμπέλου και τη διαμόρφωση στρατηγικής αντιμετώπισης των νέων προκλήσεων στον αμπελώνα, το οινοποιείο, την οικονομία και την κοινωνία.

Αναλυτικότερα επί του θέματος της εργασίας θα αναφερθώ μόλις θα έχω στα χέρια μου το πλήρες κείμενο της.

Επί των σκέψεων που μου προέκυψαν ως έναυσμα αυτής της παρουσίασης επίσης θα αναφερθώ σε αυριανή ανάρτηση.

Αυτό που πρώτα οφείλω να κάνω είναι να δώσω τα συγχαρητήρια στα μέλη της ομάδας που κόπιασε για την εργασία αυτή και ιδιαιτέρως στην Καλλιόπη Μπόντα, η οποία δεν κουράζεται να παράγει ερευνητικό έργο με επίκεντρο την Σιάτιστα.

Δεν νομίζω, ότι είναι πολύ δύσκολο να αντιληφθεί κανείς, το μέγεθος της προβολής που έχει η Σιάτιστα μέσα από αυτό το διεθνές συνέδριο.

Περισσότερα αύριο…

Η πρώτη προσφορά της οικογένειας Παπαγεωργίου στη Σιάτιστα

Αναφερόμενοι στην έννοια της προσφοράς και στο ιδεώδες του εθελοντισμού σε πολλές αναρτήσεις, αξίζει μνείας, μια στιγμή της ιστορίας της οικογένειας Παπαγεωργίου. Της οικογένειας των μεγάλων ευεργετών της Σιάτιστας.

Την πληροφορία αντλήσαμε από το βιβλίο του Αναστασίου Νικόλαου Δάρδα με τίτλο «Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ» (σελ 120-121), ο οποίος με την σειρά του την εξακρίβωσε από τα πρακτικά των συνεδριάσεων των επιτροπών που είχαν επωμιστεί το βάρος της διαχείρισης της κατασκευής του έργου.

Οι αδερφοί Νικόλαος και Λεωνίδας Παπαγεωργίου, στην απονομή χρυσού μεταλλίου που τους έγινε από το Εμποροβιομηχανικό Επιμελητήριο Βορείου Ελλάδος, για τη μεγάλη κοινωνική τους προσφορά, της δωρεάς του νοσοκομείου Δυτικών Συνοικιών Θεσσαλονίκης

Την άνοιξη του 1913 έχουν επανεκινήσει οι προεργασίες για να την ανέγερση του νεώτερου ναού του Αγίου Δημητρίου που θα αντικαθιστούσε αυτόν που είχε καταστραφεί από την μεγάλη πυρκαγιά, τον Ιούλιο του 1910.

Ανάμεσα σε αυτές τις προεργασίες ήταν η αγορά και η συγκέντρωση των απαραίτητων οικοδομικών υλικών. Στα υλικά συμπεριλαμβανόταν ειδικές αμμόπετρες για αγκωνάρια και για άλλες καλλιτεχνικές εργασίες του ναού. Το κόστος του έργου θα ήταν μικρότερο, αν οι αμμόπετρες προερχόταν από την περιοχή του Προφήτη Ηλία.

Στην περιοχή του Προφήτη Ηλία, Νικόλαος (Κουλούσης) Παπαγεωργίου, ο παππούς των αδελφών Γεωργίου Παπαγεωργίου είχε στην ιδιοκτησία του ένα χωράφι και του ζητήθηκε η άδεια για να βγάλουν αμμόπετρες από αυτό. Ο Νικόλαος αντί της άδειας τους παραχώρησε το κτήμα του χωρίς καμία αμοιβή. Στην ίδια ευγενική χειρονομία προχώρησε και η Τσέπω (Δέσποινα) Γκόγκου που είχε και αυτή χωράφι στην ίδια περιοχή.

Ο Νικόλαος Παπαγεωργίου έκανε την πρώτη δωρεά της οικογενείας και χωρίς να το ξέρει ήταν η πρώτη μιας σειράς πολύ μεγαλύτερων δωρεών. Τριάντα χρόνια αργότερα όταν θα εκτελούνταν από τους Γερμανούς ο γιος του Γεώργιος, ο εγγονός του Νικόλαος θα ξεκινούσε την μεγάλη πορεία προσφοράς της οικογένειας Παπαγεωργίου.

Αρχοντικό Τζώνου στην Χώρα

Το αρχοντικό Τζώνου στην Χώρα αγοράστηκε το 2015 από τον Δήμο Βοΐου με χρηματοδότηση από το Πράσινο Ταμείο.

Φέτος και μετά από τις δικαστικές αποφάσεις, ο Δήμος υποχρεώθηκε να κινητοποιηθεί προκειμένου να εκτελεστούν οι απαραίτητες εργασίες για την προστασία του κτιρίου και προχώρησε στην ανάθεση για την ανακατασκευή της κατεστραμμένης στέγης.

Το Αρχοντικό Τζώνου στην Χώρα (η φωτογραφία από την φίλη της σελίδας  Έφη Ντιό)

Οι εργασίες που έγιναν στο πρόσφατο παρελθόν ολοκλήρωσαν τον καθαρισμό του από τα αναρριχητικά φυτά τα οποία κυριολεκτικά έκρυβαν το κτίριο και συνέβαλλαν στην ταχύτερη κατάρρευση του.

Αποκαλύφθηκε η ομορφιά του κτίσματος που κρυβόταν για αρκετά χρόνια. Οι παλιοί με νοσταλγία θυμούνται την μεγαλοπρέπεια του αρχοντικού που περιλαμβάνει έναν αρκετά μεγάλο περιβάλλοντα χώρο που προστατεύεται με ψηλή λιθόκτιστη περίφραξη καθώς και μικρότερα εξωτερικά κτίσματα με βοηθητικές χρήσεις.

Πολύ θα χαρούμε όταν ενημερωθούμε για το πότε και πως θα προχωρήσει στην πλήρη αποκατάσταση του κτιρίου και ποια θα είναι η νέα του χρήση.

Θα μπορούσε άραγε να αξιοποιηθεί για την υλοποίηση εκδηλώσεων παρόμοιων αυτών του Φιλοπρόοδου Συλλόγου Κοζάνης, ο οποίος φιλοξενεί πολιτιστικές εκδηλώσεις σε ένα αρκετά μικρότερο κτίριο; 

Ο καιρός θα δείξει...

Η γέννα στα Ιστορικά Σημειώματα του Φίλιππου Ζυγούρη

Η ημέρα της μητέρας σήμερα. Ο Φίλιππος Ζυγούρης στην ενότητα των Ιστορικών Σημειωμάτων του με τον τίτλο Λαογραφικά περιγράφει την γέννα και όλα τα έθιμα που την συνόδευαν. 

Θεωρώ ότι αυτή η περιγραφή είναι ο καλύτερος τρόπος για να τιμήσουμε την σημερινή ημέρα.

---

www.siatistanews.gr

---

Την εποχή εκείνη, όπως μας είναι γνωστό την διαδικασία της γέννας την αναλάμβανε η μαμή. Ο Ζυγούρης μας λέει για την μαμή, ότι "στην Σιάτιστα φέρει το επάγγελμα κληρονομικά από τη μητέρα της ή την πεθερά της."

Η μαμή εξετάζει πρώτα αν η μητέρα είναι έτοιμη να γεννήσει. Ο Ζυγούρης περιγράφει όλες εκείνες τις εμπειρικές τεχνικές που είχαν περάσει από γενιά σε γενιά και με τις οποίες διευκολυνόταν η ετοιμόγεννη γυναίκα στην γέννα από την μαμή.

Το μωρό προσωρινά σκεπαζόταν και η μαμή ξεκινούσε την προσπάθεια με την οποία θα προκαλούσε την πτώση του πλακούντα. Στο τέλος της γέννας, η μαία θα έθαβε τον πλακούντα σε κάποιο σημείο του αυλόγυρου του σπιτιού.

Στην συνέχεια "Κόπτει το έντερον, (τον ομφάλιο λώρο), που συνέχεται με τον ομφαλόν, καθαρίζει αυτό (το βρέφος) και το σπαργανώνει, αφού δέσει τον ομφαλόν και ρίψει αλάτι καλοκοπανισμένο σε διάφορα μέρη του σώματος, μασχάλες, λαγόνες, λαιμό κ.λπ.. Με το σπαργάνωμα περισφίγγει χέρια, πόδια και κεφάλι, ώστε να μη μπορεί να τα κινήσει, περιτυλίσσει με τα σπάργανα το σώμα και το περισφίγγει με τη φασκιά και έτσι το τοποθετεί κοντά στη μητέρα του".

Το μνημείο προς τιμή της μητέρας στο προαύλιο του 1ου Δημοτικού Σχολείου Σιάτιστας, τοποθετήθηκε από το τότε Σώμα Προσκόπων της Τοπικής Εφορείας Σιάτιστας την Κυριακή 7 Μαΐου 1972. (Φωτογραφία : Ειρήνη Ζωγράφου)

Ο ομφάλιος λώρος όταν ξεραινόταν και έπεφτε η μητέρα θα φροντίζε να το φυλάξει σε κάποιο μέρος. 

Η μαμή όταν τελειώσει την δουλειά της θα λάβει από την μητέρα και όλους του παρευρισκόμενους δώρα. Θα επισκεφθεί τους πλησιέστερους συγγενείς της μητέρας για να τους πει το ευχάριστο νέο και να πάρει και άλλα δώρα από αυτούς.

Συγκινητικές είναι οι αναφορές του Ζυγούρη, όταν το αποτέλεσμα της γέννας είχε θλιβερό τέλος για το μωρό. Οι γονείς του βρέφους συνήθιζαν να εκθέτουν το νεκρό μωρό στο δρόμο και ο πρώτος που θα το συναντούσε γινόταν νουνός του.

"Εάν δε πάλι ζουν μονάχα τα θηλυκά, ενώ τα αγόρια αποθνήσκουν, συνηθίζουν να περνούν στο αυτί του αγοριού σκουλαρίκι, για να παραπλανήσουν το χάρο, (έτσι) που, όταν έρθει να το πάρει, να εξαπατηθεί από το σκουλαρίκι, να νομίσει ότι είναι θηλυκό και να το αφήσει στη ζωή".


ΠΗΓΕΣ

1. Ιστορικά σημειώματα περί Σιατίστης και λαογραφικά αυτής, Υπό Φιλίππου Αν. Ζυγούρη (Επιμέλεια Θεοδώρα Ζωγράφου-Βώρου), 01. Η γέννα (σελ. 91).
2. Μπόντας Γεώργιος Μ., «Το Ηρώο, οι προτομές και οι αναμνηστικές πλάκες της Σιάτιστας», εφημερίδα ΕΦΗΜΕΡΙΣ, φύλλο 139, Σεπτέμβριος 1996, σελ. 7.
3. Εφημερίδα Κοζάνης ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, φύλλο της 13ης Μαΐου 1972, σελ. 4.

Καταστροφές σε κοινόχρηστους χώρους. Ένα "μικρό" σχόλιο!

Περπατώντας στην Σιάτιστα είμαστε αναγκασμένοι να αντικρύζουμε τις καταστροφές που γίνονται σε κοινόχρηστους χώρους. Δύσκολα αντιστέκομαι στον πειρασμό να κάνω κάποιο σχόλιο με πολλούς αποδέκτες.

Της νύχτας τα καμώματα, τα βλέπει η μέρα και γελά (η φωτογραφία από https://siatista-info.blogspot.com/)

Ο πρώτος αποδέκτης είναι η Εθελοντική Δράση Πολιτών Σιάτιστας που βρίσκεται στην δυσάρεστη θέση να πικραίνεται, από μια μικρή, ευτυχώς, μειοψηφία δημοτών μας.

·                     Κανένας δεν πρόκειται να κατανοήσει την αγωνία τους, που με τα λίγα μέσα που διαθέτουν, προσπαθούν να προσφέρουν το μέγιστο που μπορούν στον τόπο που ζουν και αγαπούν.

·                     Κανένας δεν πρόκειται να κατανοήσει, ότι για αυτούς δεν υπάρχει μεγαλύτερη ανταμοιβή από μια απλή λέξη, "ευχαριστώ".

Το σχόλιο υποχρεωτικά απευθύνεται και στους δράστες που το πρωί αντικρίζουν το αποτέλεσμα των νυχτερινών κατορθωμάτων τους.

·                     Θα πρέπει να ξεκαθαρίσουν αν ότι έκαναν, το έκαναν έχοντας την πλήρη επίγνωση και διαύγεια ώστε αν μετανοήσαν να προσπαθήσουν να επανορθώσουν.

·                     Η λέξη μαγκιά έχει παρεξηγηθεί στις μέρες μας. Όταν κάποιος βιαιοπραγεί πάνω σε κάτι άψυχο ή σε κάτι που δεν μπορεί να του αντισταθεί (όπως σε ένα μικρό δενδράκι) και σε χρονική στιγμή που δεν μπορεί κανένας να τον αποτρέψει, μόνο μάγκας δεν χαρακτηρίζεται.

·                     Αν θεωρούν ότι έχουν πολύ ενέργεια που πρέπει κάπου να την εκτονώσουν θα πρέπει να ασχοληθούν με κάτι δημιουργικό.

Σύμφωνα με την εμπειρία μας, υπάρχει σοβαρή πιθανότητα δράστες αυτών των ενεργειών να είναι άτομα στην φάση της εφηβείας, οπότε το σχόλιο θα πρέπει να απευθυνθεί και σε γονείς.

·                     Αν γνωρίζουν πως τα παιδιά τους ήταν οι δράστες θα πρέπει να σκεφθούν πως αυτό είναι το αποτέλεσμα της διαπαιδαγώγησης των παιδιών τους. Το σχολείο είναι ένας από τους κύριους υπεύθυνους αλλά όχι ο μοναδικός. Θα πρέπει να αναζητήσουν τι πήγε λάθος μέχρι τώρα και αν δεν τα καταφέρουν, το λάθος αυτό στο μέλλον θα έχει πιο οδυνηρές συνέπειες. Αν το γεγονός τους αφήνει αδιάφορους τότε αυτοί αποτελούν την καρδιά του προβλήματος.

·                     Αν γνωρίζουν πως τα παιδιά τους δεν ήταν δράστες δεν θα πρέπει να λειτουργήσει ο εφησυχασμός αλλά θα πρέπει με πιο έντονο τρόπο να στηλιτεύσουν τέτοιες βιαιότητες.

Τελευταίος παραλήπτης η δημοτική αρχή.

·                     Θα πρέπει να βρει τον τρόπο με τα λίγα μέσα που διαθέτει να προστατέψει τους κοινόχρηστους χώρους. Σημαντικές φθορές συναντούμε στον χώρο πίσω από το δημαρχείο, στο Τραπάντζειο Γυμνάσιο στον περιβάλλοντα χώρο του Αγίου Δημητρίου και σε όλα τα πάρκα.

·                     Τέτοιες ενέργειες επιβαρύνουν τον δήμο με επιπλέον έξοδα και αποτρέπουν δημότες να λάβουν πρωτοβουλίες παρόμοιες με αυτές του Συλλόγου των Εθελοντών.

·                     Αν οι δράστες εντοπιστούν, η επιλογή της επιείκειας προς αυτούς κινείται στα πλαίσια μιας λανθασμένα θεωρούμενης φιλολαϊκής πολιτικής. Η πολιτική αυτή είναι φιλολαϊκή προς τους δράστες αλλά εχθρική προς τους υπόλοιπους.

Ενέργεις σαν αυτές δεν είναι δείγμα του πολιτισμού που είχε πάντα η Σιάτιστα.

Κλείνοντας θα πρέπει να απευθυνθώ και πάλι στην Εθελοντική Δράση Πολιτών Σιάτιστας και αν μου επιτρέπουν, να τους συμβουλεύσω, πως τέτοια λυπηρά φαινόμενα, δεν θα πρέπει να αποτελέσουν τροχοπέδη στον ευγενικό στόχο που έχει ο σύλλογος τους.

Δεν νομίζω ότι υπάρχει μεγαλύτερο ευχαριστώ για αυτούς από την ηθική ικανοποίηση που νιώθουν μέσα τους για όσα μας προσέφεραν και για όσα θα συνεχίσουν να μας προσφέρουν.

Λάζαρος Γ. Κώτσικας
Πολιτικός Μηχανικός, PhD
lkotsikas@gmail.com

Ο τρούλος του Αγίου Δημητρίου Σιάτιστας

Την 9η Σεπτεμβρίου 1928 με μεγαλοπρέπεια έγιναν τα εγκαίνια του Ιερού Ναού του Αγίου Δημητρίου Σιάτιστας από τον Μητροπολίτη Γρεβενών Νικόλαο Παπανικολάου ο οποίος καταγόταν από την Σιάτιστα.

Ο ναός δεν είχε την τελική μορφή που όλοι μας θαυμάζουμε σήμερα. Το 1928 δεν είχε κατασκευαστεί ο τρούλος του για οικονομικούς λόγους ενώ δεν είχε κατασκευαστεί ούτε και το παρεκκλήσιο της Ζωοδόχου Πηγής.

Ο Άγιος Δημήτριος το 1928

Τα σχέδια του Αριστοτέλη Ζάχου της κατασκευής του Αγίου Δημητρίου φυλλάσονται στην Μητρόπολη Σισανίου & Σιατίστης.

Το σχέδιο του τρούλου του Αγίου Δημητρίου

Το βιβλίο του Αναστασίου Ν. Δάρδα με τίτλο «Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ» το συνιστώ σε όλους όσους αναζητούν κάθε ιστορική λεπτομέρεια για τον ναό του Αγίου Δημητρίου Σιάτιστας. Από το βιβλίο αυτό προέρχονται όλες οι φωτογραφίες.

Φωτογραφία από το στάδιο της κατασκευής του τρούλου

Θα μπορούσα να δώσω τα παρακάτω συνοπτικά στοιχεία από το έργο της κατασκευής του τρούλου.

• Ο τρούλος του Αγίου Δημητρίου, βυζαντινού ρυθμού, έχει ύψος 9 μέτρα, περίμετρο 38 μέτρα, είναι οκτάπλευρος, η στέγη του αποτελείται από σφαιρικά τόξα. 
• Η κατασκευή του δεν έγινε σύμφωνα με τα σχέδια του αρχιτέκτονα του Ναού Αριστοτέλη Ζάχου αλλά σύμφωνα με τα σχέδια του Γεώργιου Νομικού ο οποίος σχεδίασε και το Μητροπολιτικό Μέγαρο της Σιάτιστας.
• Την πρωτοβουλία για την κατασκευή του τρούλου την ανέλαβε ο μητροπολίτης Ιάκωβος το 1951. Η κατασκευή ξεκίνησε αρχές Μαΐου του 1955 και ολοκληρώθηκε με την τοποθέτηση του αλεξικέραυνου τον Σεπτέμβριο του 1957.
• Φύλλα χαλκού συνολικού βάρους 1.300 κιλών τοποθετήθηκαν στη στέγη του τρούλου. Μέρος των χρημάτων συγκεντρώθηκε από την εκποίηση σε δημοπρασία χάλκινων σκευών βάρους 700 οκάδων που προσέφεραν οι Σιατιστινοί. Για την κατασκευή του τρούλου χρησιμοποιήθηκαν αμμόπετρες από τον Προφήτη Ηλία και ξυλεία από τον Πεντάλοφο.
• Για την κατασκευή του τρούλου δαπανήθηκε ποσό ύψους 368.472,20 δραχμών.