31η ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ, ΜΙΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ ΕΠΕΤΕΙΟΣ

Παραμονή Πρωτοχρονιάς. 

Η προσμονή και η προετοιμασία για να υποδεχτούμε την νέα χρονιά απομακρύνει από το μυαλό μας από ότι οτιδήποτε άλλο. Σήμερα όμως είναι μια επέτειος που αν ήταν άλλη μέρα, από τα ραδιόφωνα, την τηλεόραση, το διαδίκτυο θα γινόταν ένας υπερτονισμός της σημασίας της.

Την Τρίτη 31η Δεκεμβρίου 1790 εκδόθηκε στην Βιέννη από τους γιούς του Σιατιστινού Μάρκου Πούλιου, Γιώργο και Πούλιο (Πούπλιο) η πρώτη σωζόμενη ελληνική εφημερίδα, η «ΕΦΗΜΕΡΙΣ». Σήμερα γιορτάζει τα γενέθλια της η ελληνική δημοσιογραφία. Τα δύο αδέρφια είναι αυτοί που εκδώσαν στις 14 Μαρτίου 1791 και την Serbskija Novini, την πρώτη σερβική εφημερίδα.

Μια ιστορική άποψη από την Αικατερίνη Κουμαριανού «η έκδοση του φύλλου είχε απώτερο σκοπό την δημιουργία συσπειρώσεων για την εξυπηρέτηση του εθνικού σκοπού. Διαφορετικές ελληνικές κοινωνικές ομάδες ήρθανε σε επαφή, και με την συμβολή του Ρήγα Φεραίου οργανώθηκε ένα απελευθερωτικό κίνημα που έθεσε τις βάσεις και αποτέλεσε το ‘’προζύμι’’ της Φιλικής Εταιρείας». 

Εδώ, διάβασαν οι Έλληνες την «Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη» που ψηφίστηκε από τους Γάλλους το 1789, έμαθαν οι Έλληνες για επιστημονικά επιτεύγματα όπως το πέταγμα του αερόστατου.

Ας σταθούμε λίγο περισσότερο στην προσφορά των Μαρκίδων στον αγώνα του Ρήγα, που ήταν η αιτία να ξεκινήσει η Επανάσταση τριάντα χρόνια νωρίτερα από την πρόβλεψη του Αδαμάντιου Κοραή. 

Δυο παιδιά κοντά στα τριάντα, διέμεναν ασφάλεια και την άνεση της Βιέννης. Μπήκαν στον στόχο της Αυστριακής Αστυνομίας, μόνο με την έκδοση της «ΕΦΗΜΕΡΙΣ», ήταν το αγκάθι στην πλάτη της Υψηλής Πύλης. Δεν λογαριάζουν τους κινδύνους προσφέρουν το τυπογραφείο τους, στο Ρήγα Βελεστινλή. Από την εφημερίδα τους ενημερώνουν τους Έλληνες για την κυκλοφορία της Χάρτας και των βιβλίων του Ρήγα. Διαχωρίζονται το επαναστατικό υλικό. Γνωρίζουν ότι αν πιαστεί ο Ρήγας, σίγουρα θα είναι οι πρώτοι που θα συλληφθούν. Η ομολογία τους είναι τυπωμένη στην «ΕΦΗΜΕΡΙΣ». Προσφέρουν και σημαντικά χρηματικά ποσά στον Ρήγα. Ήταν άραγε στην κορυφή της ιεραρχίας της ομάδας του Ρήγα;

Στην Σιάτιστα, υπάρχει ο σταυρός που τοποθετήθηκε στον τάφο του παππού τους Μάρκου που πέθανε το 1755. Η Κοζάνη, στην Κοβεντάρειο Βιβλιοθήκη, που εγκαινίασε φέτος τη λειτουργία του νέου κτιρίου της, έχει μια μεγάλη τιμή και τύχη ταυτόχρονα. Ζηλευτή. Να φυλάει φύλλα της «ΕΦΗΜΕΡΙΣ», ένα αντίγραφο της Χάρτας (δεν τυπώθηκε από τους Μαρκίδες αλλά διακινήθηκε από αυτούς όπως προανέφερα) και κάτι μοναδικό. Έχει το Λεύκωμα του Ευγένιου Ραφαήλ Πόποβιτς. Σε αυτό έχει γράψει και υπογράψει με το χέρι του ο Πούπλιος Μαρκίδης Πούλιου.

«Τα πάντα εν τω κόσμω μάταια εισίν μια γαρ και μόνη αρετή αθάνατος υπάρχει. 

Βιέννη 1796 Ιουλίου 2

Πούπλιος Μαρκίδης Πούλιου»

Πριν από λίγες μέρες, το Διοικητικό Συμβούλιο του Μορφωτικού Ιδρύματος της ΕΣΗΕΜ-Θ αποφάσισε ότι στον Σταύρο Τζίμα θα δοθεί το Βραβείο «Μαρκίδες Πούλιου» για το έτος 2018. Θέλει μέσω αυτής της βράβευσης να αναγνωρίσει «την ένταση και τη συνέπεια με την οποία ο συνάδελφος υπηρετεί το ρεπορτάζ στο πεδίο των Βαλκανίων, μετατοπίζοντας τα όρια της δημοσιογραφικής έρευνας εγγύτερα στην Ιστορία». Το βραβείο δόθηκε πρώτη φορά το 2008.

Χρόνια Πολλά και Καλή Χρονιά 

Λάζαρος Γ. Κώτσικας

Πολιτικός Μηχανικός, PhD

ΕΝΑΣ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΕΝΑ ΑΡΘΡΟ

Μια χρονιά φεύγει και είναι λόγος για να γίνει ένας απολογισμός. Για να γίνει ο προγραμματισμός για την επόμενη. Το κορυφαίο γεγονός της χρονιάς για την σελίδα μας «ΠΕΡΠΑΤΩΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΣΙΑΤΙΣΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ» ήταν ένα. Η δημοσίευση, στο φύλλο της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ» της 25 – 26^ης Αυγούστου του 2018, στην στήλη «ΜΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΠΟΛΛΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ» του άρθρου «ΤΟ ΑΛΛΟΤΙΝΟ ΦΛΩΡΟΧΩΡΙ».

Ένα άρθρο, που συγκρίνοντας μια στιγμή της Σιάτιστας πριν από εκατό και πλέον χρόνια με το παρελθόν αναλογίζεται με θλίψη. Πόσα αρχοντικά δεν υπάρχουν πια; Πόσα πεισματικά ορθώνονται ακόμα αλλά ο χρόνος τα πολεμά; Πόσους μεγάλους άνδρες και γυναίκες της Σιάτιστας ξεχνάμε και δεν θεωρούμε σκόπιμο να χαθούμε στην ιστορία να ανακαλύψουμε τα κατορθώματα τους;

Μια έκκληση ουσιαστικά. Αξίζουν συγχαρητήρια σε όσους που ξοδεύουν χρόνο και χρήμα, κοπιάζουν για την αναβίωση των κορυφαίων εθίμων και στοιχείων της παράδοσης μας, τα τραγούδια και τους χορούς. Είναι αυτοί που πρέπει να σταθούν μπροστάρηδες για την προστασία και την ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομίας, των μεγαλύτερων κομματιών της άυλης και της υλικής μας κληρονομιάς. Είναι αυτοί που νιώθουν το βάρος του να κρατάς την ζωντανή την πολιτιστική κληρονομιά. Είναι χρέος και όχι το μέσον για εφήμερες αναλαμπές.

Είτε το θέλουμε, είτε όχι όπως έχω γράψει παλιότερα είναι μια σοβαρή προοπτική ανάπτυξης, για τον τόπο μας που βρίσκεται σε ένα οριακό σημείο. Ο σχεδιασμός της στρατηγικής εντοπίζει την θέση του καθενός στο περιβάλλον που κινείται, την αναγνώριση των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων, των ευκαιριών και των απειλών. Εν αντιθέσει, οι εγωισμοί και οι παιδιαρισμοί που θέλουν να προκαλέσουν διαχωριστικές τάσεις με μικροπολιτικά οφέλη (εκλογές γαρ), αυτό που θα κάνουν θα είναι να γιγαντώσουν το τείχος της εσωστρέφειας μας.

Ας μην μείνουμε στα τωπονύμια, ας κοιτάξουμε το κοινό μέλλον.

"Ο εκδότης αυτής της εφημερίδας Μαρκίδης Πούλιου είναι ένα ύποπτον υποκείμενον"

Η φράση από είναι επίσημη αλληλογραφία μεταξύ του Καγκελάριου της κυβέρνησης της Αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας Franz Maria von Thugut (1736-1818) και του πρέσβη της στην Κωνσταντινούπολη Peter Ηerbert von Rathkeal (1735 – 1802). Βρίσκεται στο βιβλίο «Οι αδελφοί Πούλιου, ο Γ. Θεοχάρης και άλλοι σύντροφοι του Ρήγα». Είναι ένα από τα πολλά έγγραφα στα οποία δηλώνεται ότι οι Τούρκοι γκρινιάζουν για την «ΕΦΗΜΕΡΙΣ». Δημοσιεύτηκε την 7η Δεκεμβρίου του 1797.

Μία μέρα ακριβώς πριν την σύλληψη του Ρήγα.

Ο Κωνσταντίνος Υψηλάντης ο Διερμηνέας της Υψηλής Πύλης απαιτεί το κλείσιμο της εφημερίδας. Οι Αυστριακοί εκφράζουν αντίστοιχα παράπονα για τις γαλλικές εφημερίδες που κυκλοφορούν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία από τα γραφώμενα των οποίων ενοχλούνται. Ο Γάλλοι με τον Ναπολέοντα είναι σε πόλεμο με την Αυστροουγγική Αυτοκρατορία. Ο Υψηλάντης υποχωρεί και ζητεί τουλάχιστον να σταματήσει από την Βιέννη η αποστολή των εφημερίδων στην Κωνσταντινούπολη.

Franz Maria von Thugut (1736-1818)

 Σύμφωνα με τον Υψηλάντη, «τα φύλλα αυτά αναγιγνωσκόμενα από τους ιερείς, τους εμπόρους, τους αργοσχόλους, και γενικώς από όλας τας τάξεις των Ελλήνων, παρέχουν ύλην δια τας πλέον παραλόγους συζητήσεις επί της πολιτικής»

Αλλά και ο πρέσβης έκανε την δικιά του έρευνα,

«μου ελέχθη ότι αυτή (η εφημερίδα) είναι γεμάτη από ψεύδη, απάτας, ειρωνείας και επιβλαβείς διηγήσεις δια τα πλέον διακεκριμένα πρόσωπα»,

«Ο εκδότης αυτής της εφημερίδας Μαρκίδης Πούλιου είναι ένα ύποπτον υποκείμενον το οποίον εμπορεύεται με επιλήψιμα βιβλία» 

ενώ ακολουθεί και ο χαρακτηρισμος «ανόητον υποκείμενον».

Κωνσταντίνος Υψηλάντης (1760-1810)

Είναι γεγονός ότι μετά από αυτό το έγγραφο η προσοχή των Αυστριακών θα είναι στραμμένη στους αδερφούς Μαρκίδες Πούλιου

Μην βιαστούμε να χαρακτηρισουμε τον Κωνσταντίνο Υψηλάντη. Τον πατέρα του Αλέξανδρου, του Δημήτριου, του Γρηγορίου, του Νικολάου και Γεωργίου. Είχε μια θέση υψηλή που για να διατηρήσει το κεφάλι του έπρεπε να περπατά σε ένα τεντωμένο σκοινί. Ο πατέρας του δεν ήταν τυχερός, αποκεφαλίστηκε!

Η ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΗ ΜΕΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΙΑΤΙΣΤΑ

Είναι ένα ερώτημα. Ποια είναι;

Σε κάθε πόλη, χωριό, στην Ελλάδα μια τέτοια μέρα είναι συνήθως αυτή που απελευθερώθηκε από τον Τουρκικό ζυγό. Η 4η Νοεμβρίου 1912 για την Σιάτιστα. Δεν αναφέρομαι όμως σε αυτή τη μέρα που κάθε πόλη έχει ένα τέτοιο σημείο στην ιστορία της.

Δεν αναφέρομαι σε μια θρησκευτική γιορτή, όπως η 26η Οκτωβρίου που η Σιάτιστα τιμά τον πολιούχο της Άγιο Δημήτριο. Το ίδιο και η Θεσσαλονίκη που είναι φυσικό τότε να τραβά όλη την προσοχή της πάνω.

Ούτε ο Δεκαπενταύγουστος, το Πάσχα του καλοκαιριού. Μια περίοδος γεμάτη από πανηγύρια και από έθιμα σε όλη την Ελλάδα.

Πιστεύω ότι αρχίζω και γίνομαι κατανοητός αλλά ας γίνω πιο συγκεκριμένος.

Εννοώ για μια μέρα διαφορετική. Τότε ένα ιστορικό γεγονός συνέβη με ξεχωριστή σημασία όχι μόνο για την Σιάτιστα αλλά και για το σύνολο της Ελλάδας.

Μια ημέρα που αν δούμε το πλήρες ιστορικό της, τι προηγήθηκε και τι ακολούθησε θα διαπιστώσουμε ότι δεν ήταν κάτι που απλά, έτυχε. Δεν έπεσε σαν δώρο από τον ουρανό.
Μια ημέρα που αυξάνει την υστεροφημία της πόλη μας. Δεν βοηθάει ίσως που ταυτίζεται με ένα οριακό σημείο της ζωής μας κάθε χρονιά. Γιατί; Θα καταλάβετε όταν αποκαλύψω, ποια είναι. Είναι δύσκολο αυτή τη μέρα να στραφούν τα μάτια πάνω μας. Πρέπει όμως και έστω μέσω μια απλής αναφοράς να την υπενθυμίζουμε σε όλους. Πρέπει με ισάξιες της ιστορικής της βαρύτητας εκδηλώσεις είτε λίγο πριν, είτε λίγο μετά, να γιορτάζουμε το γεγονός και να τιμούμε τους συντελεστές του.

Είναι η 31η Δεκεμβρίου. Παραμονή Πρωτοχρονιάς. Έρχεται σε τρεις μέρες. Αλλάζει ο χρόνος. Αναθεωρούμε ότι έχουμε κάνει τη χρόνια που φεύγει και δίνουμε μια υπόσχεση για τον εαυτό μας. Δεν συνέβη στην Σιάτιστα. Αλλά δεν μειώνει την αξία του γεγονότος.

Τι συνέβη την 31η Δεκεμβρίου;

Στην Βιέννη το 1790, οι αδερφοί Γεώργιος και Πούλιος (Πούπλιος), οι γιοί του Μάρκου Πούλιου, οι Μαρκίδες Πούλιου εκδίδουν την πρώτη ελληνική εφημερίδα!

Λάζαρος Γ. Κώτσικας
Πολιτικός Μηχανικός, PhD

Karlovy Vary, μια τυχαία συνάντηση, ένα θείο δώρο για την Σιάτιστα

Βρισκόμαστε στο έτος 1887, στο Karlsband όπως ονομάζεται στα γερμανικά το Karlovy Vary, μια λουτρόπολη στην Δυτική Τσεχία κοντά στα σύνορα με την Γερμανία. Αποτελεί ένα θελκτικό τουριστικό προορισμό. Ιδρύθηκε από τον 14^ο αιώνα Κάρολο Δ’ τον αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Karlovy Vary

Εκεί πήγε να ξεκουραστεί ο Ιωάννης Τραμπαντζής έμπορος, ο οποίος δραστηριοποιούνταν στη Ρουμανία. Γεννήθηκε στην Σιάτιστα το 1815. Οι επαγγελματικές αποτυχίες της οικογενείας του, τον ανάγκασαν να εγκαταλείψει από παιδί την πατρίδα του. Πρόκοψε και απέκτησε τεράστια περιουσία. Αλλά διέκοψε κάθε επαφή με την Σιάτιστα. Κανείς δεν μαθαίνει νέα για αυτόν στην πατρίδα. Ούτε και αυτός με την σειρά του. Τι απέγινε ο Ιωάννης Τραμπαντζής; Ποια τα μαντάτα από την Σιάτιστα;

Κατά την διάρκεια των διακοπών του στο Karlovy Vary συναντά τον Νικόλαο Σαμαρά από την Σερβία. Η χαρά του Τραμπαντζή είναι μεγάλη, όταν η συζήτηση τους, τους οδηγεί στο συμπέρασμα ότι αμφότεροι είδαν το πρώτο φως στην ίδια πόλη της Δυτικής Μακεδονίας. Ξυπνά το παρελθόν του και με μεγάλη αγωνία ρωτά τον συμπατριώτη του, να μάθει για τους δικούς του, το σπίτι του, τους φίλους του.

Ο Ιωάννης Τραμπαντζής ζωγραφισμένος από Σιατιστινό Χριστόδουλο Ζωγράφο

Ο Σαμαράς μετανάστευσε σε ηλικία που του επέτρεπε να έχει καθαρές εικόνες από την Σιάτιστα. Επικοινωνούσε συχνά με τους δικούς του, και τι τύχη, έμενε στην γειτονιά που γεννήθηκε ο Τραμπαντζής και που κατοικούσε η μητέρα του. Δίνει στον νέο του φίλο, τις απαντήσεις που πρόσμενε. Ρίγη συγκίνησης δονούν το σώμα του Τραπαντζή. Έχει να δει το σπίτι του εξήντα χρόνια.

Οι συναντήσεις επαναλαμβάνονται και ο Τραμπαντζής θέλει αχόρταγα ακούσει και άλλα για την πατρίδα του. Μια ιδέα να γυρίζει στο μυαλό του. Είναι πάμπλουτος. Δεν έχει οικογένεια. Είναι εβδομήντα τεσσάρων ετών πρέπει να πάρει κάποιες αποφάσεις. Έρχεται η μέρα που ανακοινώνει την πρόθεση του στον συμπατριώτη του. Θέλει να πραγματοποιήσει μια μεγάλη ευεργεσία στην Σιάτιστα. Παρακαλεί τον Σαμαρά να γράψει στους Σιατιστινούς για τους ρωτήσει, πως θα μπορούσε να ικανοποιούσε αυτήν του την επιθυμία;

Η συνέχεια είναι σε όλους μας γνωστή. Θα κλείσω με μια λεπτομέρεια. Οι Σιατιστινοί για την υλοποίηση του μεγάλου έργου, στέλνουν τον γιατρό Ιωάννη Πάικο, έναν άνθρωπο υπόδειγμα τιμιότητας, για να συναντήσει, να μιλήσει και να συνεργαστεί με τον ευεργέτη που ήδη έχει μετακομίσει στην Κέρκυρα.

Το δώρο της θείας τύχης [φωτ. Διονύσης Μπόσιακας]

Η σημερινή ιστορία, που διέσωσε ο Φίλλιπος Ζυγούρης (Ιστορικα Σημειώματα, σελ 438), μας αποκαλύπτει πως η ανέγερση του Τραμπάντζειου Γυμνασίου ήταν τελικά ένα δώρο της θείας τύχης.

Λάζαρος Γ. Κώτσικας

ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΙΑΤΙΣΤΑ, ΓΙΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΔΩΡΟ

Εκτός από τα γουναρικά, τα δερμάτινα, τα σαλιάρια, τα κρασιά, υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που θα αγόραζαν βιβλία από τη Σιάτιστα ως αναμνηστικά. Όχι οποιαδήποτε βιβλία. Βιβλία με θεματολογιά σχετική με την Σιάτιστα.

Βιβλία που έγραψαν Σιατιστινοί ή αφιερώνονται εξ’ ολοκλήρου στην Σιάτιστα. Οι δύο τόμοι με την ανθολογία «ΠΑΙΔΙΚΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ» του Γεώργιου Μέγα , τα Λευκώματα των φωτογραφήσεων του Αριστοτέλη Ζάχου, «Μακεδονία – Ήπειρος 1912-1913. Εντυπώσεις από τον πόλεμο» της Θάλειας Φλωρά - Καραβία και πόσα άλλα.

Συμπεριλαμβάνονται που δεν επικεντρώνονται αποκλειστικά στην Σιάτιστα. Όπως η Τριλογία του Νίκου Θέμελη, το μυθιστόρημα "Φλογισμένες Θάλασσες" του Δημήτρη Μαργαριτόπουλου που αναφέρεται στον Γεώργιο Παπάζωλη, ο «Βαλκάνιος Πραματευτής» του Χρίστου Ζαφείρη.

Σίγουρα υπάρχουν και πολλά άλλα βιβλία. Και βιβλία που θα μπορούσαν να εκδοθούν. Πόσοι δεν θα ήθελαν να αγοράσουν μια πολυτελή έκδοση του πρώτου νεοελληνικού αλφαβηταρίου, ένα λεύκωμα με τα αρχοντικά και τις εκκλησίες της Σιάτιστας, ένα βιβλίο για την πρώτη ελληνική εφημερίδα;

Δώρα που θα αγοράζαμε και εμείς για έναν δικό μας άνθρωπο. Εδώ χρειάζεται λίγο προσοχή. Πως θα αντιληφθεί ο υποψήφιος αγοραστής ότι δεν είναι βιβλία που απλά βρίσκονται στα ράφια ενός βιβλιοπωλείου της πόλης αλλά έχουν άμεση ή έμμεση σχέση στην Σιάτιστα. Εξαρτάται από δύο παράγοντες. Από το πόσο επιτυχημένα θα προβάλλουμε σε ανώτερο επίπεδο αυτό το συγγραφικό έργο και πως θα τα προβάλλει ξεχωριστά από τα υπόλοιπα βιβλία ο κάθε βιβλιοπώλης.

Δεν πρέπει ποτέ να παραγνωρίζουμε το πνευματικό έργο που παράχθηκε στην Σιάτιστα. Δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε την αξία ενός βιβλίου. Ο εσωτερικός κόσμος εξάλλου είναι αυτό που χαρακτηρίζει έναν άρχοντα και όχι τα στολίδια και τα φανταχτερά ρούχα και τα πλούσια γλέντια.

Κόλιαντα του 1913, Το πλήρες άρθρο του Γιάννη Ταχογιάννη

Η Καλλιόπη Μπόντα, που ανακάλυψε το άρθρο του Γιάννη Ταχογιάννη για τον οργανοπάιχτη Τζοτζόπκο, μας παρότρυνε να το διαβάσουμε ολόκληρο. Έψαξα το φύλλο της εφημερίδας «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ» της 25 Δεκεμβρίου 1933, στο ψηφιακό αρχείο της Βουλής. Στο κάτω μέρος του πρωτοσέλιδου στην στήλη «Μακεδονική ηθογραφία» δημοσιεύεται το άρθρο «Τα τελευταία Κόλιαντα».

Γιάννης Ταχογιάννης

Ποιος ήταν όμως ο Γιάννης Ταχογιάννης; Ήταν γιος του Χρήστου Ταχογιάννη και γεννήθηκε στη Σιάτιστα το 1897. Αποφοίτησε από το Τραμπάτζειο Γυμνάσιο, σπούδασε Νομική στην Αθήνα και έγινε διδάκτορας της Νομικής Επιστήμης. Τελικά τον τράβηξε η δημοσιογραφία. Έγινε ιδιαίτερα γνωστός με τις πολεμικές του ανταποκρίσεις από το Αλβανικό Έπος. Πέθανε το 1942 στην Θεσσαλονίκη από το τέτανό.

Στο πλήρες άρθρο ο Γιάννης Ταχογιάννης για να βάλει τον αναγνώστη στο κλίμα της ημέρας, γράφει κάποια στοιχεία του μύθου της Σιάτιστας, την σημασία της γιορτής για τους κατοίκους της, και γιατί εκείνη την χρονιά ήταν πιο αναγκαία η συμμετοχή ανθρώπων σαν τον Τζουτζόπκο. Δεν στήνει σαν σκηνοθέτης το σκηνικό μιας ταινίας αλλά τονίζει εκείνες τις λεπτομέρειες της σκηνικού και της ατμόσφαιρας της ημέρας, που θα κάνουν τον αναγνώστη να νιώσει πόσο συγκλονιστική ήταν η στιγμή που ο ημιθανής οργανοπαίκτης που «ενώ ο Χάρος του χτυπούσε το παράθυρο αυτός γλύστρησε από την πόρτα, σαν υπνοβάτης και πήγε εκεί που τον περίμενε η χαρά...». Στον σκοπό του, τον βοηθάει και το στυλ γραφής του. Δεν είναι ενός διδάκτορα της Νομικής αφού αξιοποιεί πολλούς ιδιωματισμούς της Σιάτιστας, που πολλοί από αυτούς έχουν χαθεί πλέον.

Ο Τζουτζόπκος νεκρός

Η χρονιά εκείνη, μάλλον το 1913, γιατί «Ήτανε η πρώτη χρονιά, ύστερα από τον πόλεμο που είχε περάσει γοργός σαν σπίθα κι είχε φέρει τη λευτεριά», ήταν ιδανική αφορμή για να επιστρέψουν πολλοί Σιατιστινοί στη λεύτερη πια πατρίδα για τα Κόλιαντα. «Τζορμπατζήδες (εύποροι επιχειρηματίες) κι έμποροι από τη Σαλονίκη, πραματευτάδες απ’ την Πόλι, ξενητεμμένοι που είχαν χρόνια στη Βλαχιά, και άλλοι που κυνηγούσαν το δολλάριο στη μακρυνή Αμέρικα». «Ξεχείλιζαν οι ασπροστολισμένοι δρόμοι από τον κόσμο και βούιζαν οι χιονισμένες στράτες από κίνηση».

Τέτοια μέρα στην «κεντρικώτερη πλατεία όπου κάθε χρόνο γινότανε το μεγαλύτερο ραβαΐσι (γλέντι)». «Αλλά πεια πλατεία είχε τη μεγαλείτερη κίνησι πεια σειότανε από τη μεγαλύτερη οχλοβοή από τα Τρία Πηγάδια;» (μεταφέρω αυτολεξεί το απόσπασμα). Μεγάλη προσμονή όμως που εκείνη τη χρονιά επισκιαζόταν από το ότι ο οργανοπαίκτης Τζουτζόπκος ήταν στα τελευταία του και άρα μάλλον η γιορτή θα ήταν βουβή.

Θα μεταφέρω ένα άλλο αυτούσιο απόσπασμα από το άρθρο. Εδώ μαζί με τη σημασία της γιορτής για την πόλη, την προετοιμασία που προηγείται, ο αρθρογράφος μιλά για το ιστορικό παρελθόν της πατρίδας του. Στα Κόλιαντα, για τον Ταχογιάννη, η Σιάτιστα δανείζεται στοιχεία από πολλές περιοχές της Ελλάδας και όχι μόνο.

«Κόλιαντα στη Σιάτιστα! Μα υπάρχει πολιτεία, υπάρχει τόπος και χωριό που να τα γιορτάζει πειο περίλαμπρα, από την πατρίδα του Νιόπλιου, του ξακουσμένου που συμπολέμησε καβαλλάρης με τον Άι Γιώργη ολοζόντανο για να διώξουν τα φουσάτα των Κούρδων, από το χωριό της Κυρά Σανούκως που έλιωσε τις απλάδες και τις πιατάντσες και τις έκαμε βόλια και πολέμησε απ’ τα παράθυρα του σπιτιού της, τσ’ αρβανίτες, άλλος τόπος που να γιορτάζη πιο περίλαμπρα τα «κόλιαντα»; 

Την ημέρα εκείνη η Σιάτιστα δανείζεται την ευγένεια της Κορυτσάς και της Καστοριάς, τα χώρια της Φλώρινας, τα τεφαρίκια και τα τσασίτια της Σαλονίκης, την καλοκαρδία της Κοζάνης με τους τρελλούς τιάκηδες, το θρύλο των Γρεβενών, τη λεβεντειά της Δεσκάτης, τις γλύκες της Νάουσας, δανείζεται προικιά και πανωπροίκια από πολιτείες και χωριά για να στολίστη και να γίνει ίδια νύφη καμαρωμένη.

Την ημέρα εκείνη με τα κοντάρια ξοδεύεται η ζάχαρη για τα «σαλιάρια» και τα μουστοκούλουρα, και ο μούστος για τα σουτζούκια και για τις μουστόπηττες, την ημέρα εκείνη ανοίγουν όλα τα βαρέλια με τα γλυκά άσπρα και τα παληά λιαστά, με τις οκάδες καθαρίζονται τα καρύδια, καβουρντίζονται τα κάστανα και με τις οκάδες βάζουν οι ώμορφες και οι λυγερές το κοκκινάδι…».

Είναι ένα άρθρο που πραγματικά αξίζει να το διαβάσουμε ολόκληρο και για αυτό το επισυνάπτω ολόκληρο. Υπάρχει και ένας λόγος επιπλέον καθώς είναι εικονογραφημένο με τρία σκίτσα. Ένα από αυτό δείχνει το Τζουτζόπκο νεκρό στο κρεβάτι που από πάνω κρέμεται το καντήλι.

[ΤΜΗΜΑ ΠΡΩΤΟ][ΤΜΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ]

Συντάκτης
Λάζαρος Γ. Κώτσικας
Πολιτικός Μηχανικός, PhD

ΕΦΗΜΕΡΙΣ, Τα Χριστούγεννα του 1791

Εκτός από την μελέτη των ιστορικών στοιχείων της έκδοσης «ΕΦΗΜΕΡΙΣ», της πρώτης ελληνικής εφημερίδας και των εκδοτών της, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει να μελετήσουμε σε βάθος και την αρθρογραφία της. Οι πληροφορίες που μπορούμε να αντλήσουμε πάμπολλες. Είναι ίσως και μια απόδειξη ότι είναι ένα παρθένο έδαφος για πολλούς ιστορικούς ερευνητές, το περιεχόμενο της εφημερίδας των αδερφών Μαρκίδων Πούλιου. Δεν ξέρω πως θα μπορούσε να υποστηριχθεί μια τέτοια έρευνα, έρευνα που στην συνέχεια τα όρια της δύναται να διευρυνθούν.

Τι πιο λογικό να ανατρέξουμε τέτοιες μέρες στα φύλλα της εφημερίδας που εκδόθηκαν την περίοδο των Χριστουγέννων. Ανοίγουμε (για την ακρίβεια κατεβάζουμε το ψηφιακό αρχείο από την βιβλιοθήκη) το φύλλο της 30^ης Δεκεμβρίου 1791. Οι Μαρκίδες μας περιγράφουν πως γιόρτασαν οι ορθόδοξοι κάτοικοι της Βιέννης την ημέρα των Χριστουγέννων.

Η λειτουργία τελέσθηκε στην νεόκτιστη εκκλησία της Αγία Τριάδος στην Βιέννη από τους αρχιερείς Τεμεσβαρίου Πέτρου, Μπατζκάς Ιώαννη Ιωάννοβικ και του αρχιμανδρίτη του Μοναστηρίου της Κρούπας «με όλη την κατά, το της Ανατολικής Εκκλησίας συνήθειον, παράταξην». Ιδιαίτερη μνεία γίνεται στους ευγενεστάτους και χρησιμοτάτους πραματευτάδες για τις φιλανθρωπικές τους δωρεές υπέρ των φτωχών.

Ο σημερινός ναός της Αγίας Τριάδας στην Βιέννη

Από μια μικρή αναζήτηση βρήκα πως η μόνη ορθόδοξη εκκλησία της Αγίας Τριάδας στην Βιέννη είναι ελληνική που τα όμως τα θυρανοιξιά της έγιναν το 1858 (!). Το κτίριο του ναού ανήκε πριν σε ιδιώτη, αγοράστηκε το 1782 από τους Έλληνες και μετατράπηκε σε ναό με έξοδα του Σίμωνος Σίνα. Αυτόν τον ναό εννοούν άραγε οι Μαρκίδες;

Το μοναστήρι της Κρούπας στην Κροατία

Τεμεσβάριο είναι η σημερινή Τιμισοάρα της Ρουμανίας ενώ στην Σερβία υπάρχει σήμερα η Μητρόπολη της Μπατσκάς. Το Σερβικό Μοναστήρι της Κρούπας βρίσκεται στην Κροατία στον ομώνυμο ποταμό.

Σιάτιστα, Κόλιαντα στην δεκαετία του ’30. Μια συγκινητική ιστορία.

Η Καλλιόπη Μπόντα από το ξεκοκάλισμα παλιών εφημερίδων ανακάλυψε την συγκινητική ιστορία που την είχε γράψει στην εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, ο Γιάννης Ταχογιάννης την 25^η Δεκεμβρίου 1933.

Κεντρικό πρόσωπο ο οργανοπαίκτης Γιώργος Κάστιας ή Τζουτζόπκους. Ένας από τους πρωταγωνιστές των γλεντιών αλλοτινών εποχών της Σιάτιστας. Στα τελευταία του Κόλιαντα ο Τζουτζόπκους ήταν άρρωστος. Δεν ήθελε να περάσει εκείνη η μέρα βουβή χωρίς να παίξει με το κλαρίνο του. Βρήκε την δύναμη για να δώσει την τελευταία του παράσταση και έγινε το θαύμα.

"Μα αυτή τη φορά η νύχτα μεγάλη, η χρονιάρα, η γιορτινή θα γιορταζότανε στα βουβά και στα μουγκά. Ο μάγος που θα την γέμιζε κελαϊδισμούς με το κλαρίνο του, το Τζουτζόπκου, ήταν μήνες άρρωστος στο κρεβάτι και μάλιστα λέγανε, πως βρισκόταν στα τελευταία του…

Ξαφνικά όλων οι καρδιές λαχτάρησαν κι’ όλοι έφεραν τα χέρια στα μάτια, σαν νάθελαν να διώξουν κάποιο κακό βραχνά. Και μήπως δεν έβλεπαν; Εκεί μπροστά τους ένας άνθρωπος σκελετωμένος, φάντασμα παρά πλάσμα ζωντανό, με κλαρίνο στην μασχάλη, τους παραμέριζε όλους κι’ άνοιγε δρόμο και προχωρούσε με τρεμάμενα πόδια προς το κέντρο της πλατείας. Ήταν ο Τζουτζόπκους που όλοι τον ήξεραν στο κρεβάτι να βρίσκεται στα τελευταία του. Όσο να αναρωτηθεί κι’ όσο να καλοπιστέψει ο καθένας τα μάτια του, χιλιάδες αηδόνια γέμισαν τον αέρα με τους γλυκούς κελαϊδισμούς των…

Άρρωστος ήταν του θανατά, μα πως μπορούσε να λείψει, από μια τέτοια γιορτή; Με τις πρώτες νότες που ξεχύθηκαν από το μάγο όργανο, ξεχείλισε από τα στήθεια όλων η χαρά, κι’ άναψεν η κλαδαριά, που οι φλόγες της έφταναν ως τον ουρανό, κι άναψε ο χορός και το γλέντι."

Ο Τζουτζόπκους επέστρεψε στο φτωχικό του σπίτι για να ξεψυχήσει ανήμερα τα Χριστούγεννα.

ΠΗΓΗ

• Καλλιόπη Μπόντα – Ντουμανάκη, Οι Μουσικοί της Σιάτιστας

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΩΝ. ΚΑΝΑΤΣΟΥΛΗΣ | Ένας από τους πρωτοπόρους της Τηλεκαρδιολογίας

Αθανάσιος Κων. Κανατσούλης (1897 -1967)

Σήμερα έλαβα το παρακάτω ηλεκτρονικό μήνυμα:

«Καλημέρα σας ! Ονομάζομαι Βαγγέλης Αναγνώστου και είμαι χειρουργός, Διευθυντής στο Νοσ. Αμ. Φλέμινγκ μέχρι την συνταξιοδότηση μου. Πριν εργαζόμουν για πολλά χρόνια στον Ευαγγελισμό. Μαζί με τον ακτινολόγο Δημ. Μπούκη κάνουμε μια βιβλιογραφική ταξινόμηση των ιατρών που δούλεψαν στα Νοσοκομεία του λεκανοπεδίου την περίοδο 1935-1955. Βρήκαμε λοιπόν ότι ο εκ Σιατίστης, στρατιωτικός γιατρός, επιφανής καρδιολόγος, Κανατσούλης Αθανάσιος, γεννηθείς το 1896, μετά επιτυχή και ηρωική σταδιοδρομία στις ένοπλες δυνάμεις, αποστρατεύθηκε το 1940. Το 1944 διορίστηκε Διευθυντής στο Καρδιολογικό Τμήμα του Νοσ. Ευαγγελισμός και απεβίωσε το 1967. Σε παγκόσμιο επίπεδο ήταν από τους πρωτοπόρους της ΤΗΛΕΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ !!. Είδαμε ότι ασχολείστε με τα της Σιατίστης. Θα σας παρακαλούσαμε, εάν δεν σας ενοχλούμε και αν γνωρίζετε, να μας πείτε που μπορούμε να έχουμε περισσότερες πληροφορίες γι΄ αυτόν τον εκλεκτό επιστήμονα και-ει δυνατόν- να έχουμε μια φωτογραφία του για να την συμπεριλάβουμε στο αντίστοιχο άρθρο. Σας ευχαριστούμε και ελπίζουμε η ενόχληση προς εσάς να μην είναι μεγάλη..»

Ο χαρακτηρισμός για τον Αθανάσιο Κων. Κανατσούλη αλλά μου δόθηκε από τους συναδέλφους του. Σίγουρα είναι οι πιο κατάλληλοι για αυτό καθώς είναι σε θέση να αντιληφθούν την αξία του έργου του.

Γεννήθηκε στο Παρίσι το 1897. Ήταν γιός του γιατρού Κωνσταντίνου Κανατσούλη (το 1897 σπούδαζε Ιατρική στο Παρίσι) και της Αλεξάνδρας Θεοχάρους. Σπούδασε Ιατρική στην Λυών όπου αναγορεύθηκε διδάκτορας.

Διετέλεσε
1923 – 1926: Διευθυντής του Παθολογικού Εργαστηρίου του Νοσοκομείου Broussais στο Παρίσι.
1926 – 1930: Καθηγητής της Στρατιωτικής Ιατρικής Σχολής Αθηνών.
1930 – 1944: Ιδρυτής και Διευθυντής του Καρδιολογικού Κέντρου του Στρατού.
1944 – 1946: ιδρυτής και Διευθυντής του Καρδιολογικού τμήματος του θεραπευτηρίου «Ευαγγελισμός».

Συμμετείχε στο Α’ Παγκόσμιο Συνέδριο Καρδιολογίας (1951) και στο Συνέδριο της Γαλλικής Εταιρείας για την πρόοδο των επιστημών, όπου παρουσίασε την επιστημονική του εργασία που συνέβαλλε την εφεύρεση του τηλεκαρδιογράφου.

Ήταν ένας από τους ιδρυτές της Καρδιολογικής Εταιρείας Ελλάδος και υπήρξε επίσης μέλος της Καρδιολογικής Εταιρείας του Παρισιού και του Επιστημονικού Συμβουλίου των Διεθνών Καρδιολογικών και Αγγειολογικών Επικαίρων. Συνέγραψε πλήθος επιστημονικών βιβλίων, άρθρων και μελετών.



Τιμήθηκε με τα παράσημα:
• Ταξιάρχης Φοίνικος Μετά Ξιφών,
• Χρυσός Σταυρός Γεωργίου Α’
• Μετάλλιο Στρατιωτικής Αξίας
• Ιππότης Λεγεώνος της Τιμής (Γαλλία).

Παντρεύτηκε την Ελένη Καψαμπέλη και πέθανε το 1967.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Λεύκωμα «Σιατιστέων Μνήμη», ΣΙΑΤΙΣΤΙΝΗ ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΑ, Γ85, ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΩΝ. ΚΑΝΑΤΣΟΥΛΗΣ.

Σουζάννα Παπαναούμ – Σιάπαντα | Σιτζιούκια ή ιτζιούκια

Η συνταγή βρίσκεται στο βιβλίο της Σουζάννας Παπαναούμ – Σιάπαντα με τίτλο «ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΣΥΝΤΑΓΕΣ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ». Το απόσπασμα είναι από δημοσίευση του siatistanews για την παρουσίαση του βιβλίου από την Άννα Στυλιανάκη – Γκουτζιαμάνη.

Υλικά:

• 1 φλιτζάνι τσαγιού «δεμένο» μούστο
•  1 φλιτζάνι τσαγιού κρύο νερό
• 1 κουτάλι σούπας νισεστέ
• 3 κουτάλια περίπου αλεύρι
• κανέλα
• καρύδια καθαρισμένα και κομμένα στη μέση (περίπου 10-12 καρύδια για την κάθε ραμματιά )

Εκτέλεση:

Σε ένα ράμμα (γερή άσπρη κλωστή) ραμματιάζουμε (περνάμε με βελόνι) τα καρύδια, καθαρισμένα και κομμένα στα δύο. Στο κάτω μέρος κάνουμε με την κλωστή μεγάλο κόμπο, ο οποίος θα συγκρατεί τα καρύδια. Στο επάνω μέρος, αφού κάνουμε και πάλι κόμπο, πρέπει με την υπόλοιπη κλωστή να σχηματίσουμε θηλειά, η οποία θα μας βοηθήσει να κρεμάσουμε το ιτζιούκ' «στουν κλούτσου». «Ου κλούτσους» είναι γάντζος που έχει σχήμα τελικού σίγμα και χρειάζεται για το κρέμασμα των ραμματιών .Κρεμάμε δηλαδή το ιτζιούκ'  από τη θηλειά στον κλούτσο και με τον κλούτσο, στη συνέχεια, το κρεμάμε στον κλώστη. Κάνουμε όσες ραμματιές θέλουμε (το μήκος της καθεμιάς είναι περίπου 20 εκατοστά).

Στα ιτζιούκια που ήταν για κέρασμα ή για κατανάλωση στο σπίτι, έβαζαν για κάθε ένα, διπλή ραμματιά καρύδια. Αν όμως προορίζονταν για αρραβώνες, η ραμματιά έπρεπε να είναι τριπλή.
Ετοιμάζουμε την μουσταλευριά, ακολουθώντας την διαδικασία για την παρασκευή της μουστόπ'τας, μόνο που τώρα έχουμε προσθέσει και το νισεστέ. Μετά βουτάμε μια-μια τις ραμματιές στη μουσταλευριά ως εξής: βουτάμε κάθε μια ραμματιά και μ' ένα κουτάλι βοηθάμε να πάει η μουσταλευριά σε όλα τα σημεία. Μετά την κρεμάμε στερεώνοντας «τουν κλούτσου» σε σχοινί που έχουμε από πριν δέσει, ή σε κλώστη που έχουμε τοποθετήσει ανάμεσα σε δύο στηρίγματα και τα   αφήνουμε έτσι περίπου 10  λεπτά.

Από κάτω έχουμε έναν ταβά (ταψί) γιατί στάζει. Μόλις στερεοποιηθεί η   μουσταλευριά πάνω στα καρύδια, ξαναβουτάμε την ραμματιά στο χυλό που διατηρούμε ζεστό και την ξανακρεμάμε. Αν δούμε ότι ο χυλός πηχτώνει, του προσθέτουμε λίγο νερό με ζάχαρη (1 φλιτζανάκι του καφέ ζεστό νερό όπου έχουμε  λιώσει 1 κουταλάκι του γλυκού ζάχαρη).

Κρεμάμε τα ιτζιούκια, κρυώνουν τα ξαναβυθίζουμε στο χυλό κλπ. Αυτό  επαναλαμβάνεται περίπου 3-4 φορές. Όσο το τελευταίο στρώμα είναι νωπό, τα  στολίζουμε με αμύγδαλα ζεματισμένα και ξεφλουδισμένα. Μετά τα αφήνουμε να   στεγνώσουν στον αέρα αρκετές μέρες, μέχρι να «παγώσουν» καλά.

Πολλές φορές κατά την διάρκεια της παρασκευής, καθώς ήταν κρεμασμένα τα ιτζιούκια, έφευγε μέρος από το περίβλημα της μουσταλευριάς, οπότε η νοικοκυρά  έλεγε : «ούι, ούι άχαρ', τσήρα ιδώ, ξυπουλίθ'κιν του ιτζιούκ'!», οπότε φρόντιζε αμέσως να το καλύψει

Το ιτζιούκ' είναι γλυκό που το έτρωγαν και το κερνούσαν κυρίως την περίοδο   των Χριστουγέννων. Ως τότε τα παιδιά τα απολάμβαναν μόνο ...δια της οράσεως.

Επίσης, όταν έφθανε στη Σιάτιστα κάποιος από την ξενητιά, το άτομο που πρώτο αντιλαμβάνονταν το γεγονός και που έτρεχε να αναγγείλει την καλή είδηση στην οικογένεια του ξενιτεμένου (να φέρ' τα σ'χαρίκια), ανταμείβονταν με ιτζιούκι. Αυτόν που έφερνε τα σ'χαρίκια τον αποκαλούσαν σ'χαρ'καν.

Ο ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟΣ ΣΤΟΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ

Μιλάω συνεχώς για την αλλαγή της πορείας της περιοχής μας μέσω δράσεων που θα ωθήσουν την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού.

Το Βόιο είναι μια από τις ιδανικές περιοχές καταφύγιο, όσων αποζητούν μια ολιγοήμερη απόδραση από την πολύβουη ζωή και την αγχώδη καθημερινότητα του μεγάλου αστικού κέντρου.

Κάτι όμως που θα έπρεπε να αλλάξει στην περιοχή μας στα Χριστούγεννα, δεν είναι και ο στολισμός της;

Μήπως γίνεται κατά ένα τρόπο τυχαίο, με στόχο να γεμίσει την πόλη με στολίδια και να εκπλήξει τα μάτια του κατοίκου της πόλης και των επισκεπτών της; Μήπως θα έπρεπε να επιλεγεί μια άλλη τακτική;

Η πρόσκληση ενός ειδικού, ίσως αρχιτέκτονα, ο οποίος αφου περπατήσει την πόλη μας και ξεχωρίσει τα σημεία της που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής καθώς διαθέτουν μια ξεχωριστή δυναμική (πχ η περιοχή του Αγίου Δημητρίου) θα προτείνει ένα στολισμό με τα εξής στοιχεία.

Θα κινείται γύρω από μια κεντρική ιδέα, θα σέβεται τον παραδοσιακό χαρακτήρα της πόλης, δεν θα είναι υπερβολικός, θα δώσει ένα διαφορετικό χρώμα και θα παροτρύνει τον κόσμο να επισκεφτεί την πόλη της Σιάτιστας και την περιοχή του Βοίου ευρύτερα.

Η επίσκεψη νοείται θα γίνει αρκετά νωρίτερα από τα Χριστούγεννα, ώστε να κάνει τον προγραμματισμό του ο δήμος για την προμηθεία τον στολιδιών, που με την διαδικασία ενός διαγωνισμού όπου τα στολίδια θα τηρούν τις απαιτούμενες προδιαγραφές, θα επιφέρει εξοικονόμηση χρημάτων.

ΣΤΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΤΟΥ ΒΟΪΟΥ

Δεν ξέρω σε πόσους είναι γνωστός ο τουριστικός οδηγός με τίτλο, «Στα Μονοπάτια του Βοΐου». Η έκδοση του έγινε με χρηματοδότηση του προγράμματος «Πίνδος», στα πλαίσια του έργου «Ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού με τη δημιουργία δικτύου περιπατητικών μονοπατιών στο Νομό Κοζάνης».

Ο αναγνώστης διαβάζοντας τον πλούσιο σε φωτογραφίες οδηγό, θα γνωρίσει την περιοχή του Βοΐου, την φύση, τον πολιτισμό, και την αρχιτεκτονική των κτισμάτων, επισκεπτόμενος τους οικισμούς, περπατώντας στα μονοπάτια, διασχίζοντας τα πέτρινα γεφύρια και κάνοντας ένα προσκύνημα στα μοναστήρια του.

Η αξιοποίηση αυτού του οδηγού δεν έπρεπε να σταματήσει στην εκτύπωση και το μοίρασμα πολλών αντιτύπων του. Επιβαλλόταν να συνεχιστεί με την μεταφορά του υλικού του με ένα τρόπο επαγγελματικό στο διαδίκτυο και σε άλλα μέσα προβολής. Δεν θα μπορούσε, πχ να γίνει μια εφαρμογή για κινητά τηλέφωνα, η οποία συνεργαζόμενη με το GPS να καθοδηγεί τον επισκέπτη στο Βόιο;

Για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πιστεύω ότι είναι κάτι παραπάνω από προφανές πως μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο οδηγός.

Είναι πικρή διαπίστωση πως η εφαρμογή και χρήση των ΤΠΕ (Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών) στο Δήμο μας, είτε στην εσωτερική του λειτουργία, είτε στην δημιουργία εφαρμογών για την εξυπηρέτηση των δημοτών, είτε στην τουριστική του προβολή είναι σε πολύ πρώιμο στάδιο.

[Ο ΟΔΗΓΟΣ ΣΕ ΨΗΦΙΑΚΗ ΜΟΡΦΗ]

ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΝΑΟΥΜ ΣΤΗΝ ΣΙΑΤΙΣΤΑ

23 Δεκεμβρίου γιορτάζει ο Όσιος Ναούμ. Στο μεγαλύτερο μέρος της Ελλάδος το όνομα είναι άγνωστο. Ακόμα και το εργαλείο της ορθογραφίας του επεξεργαστή κειμένου που χρησιμοποιώ δεν έχει καταχωρημένο το όνομα "Ναούμ".

Το Μοναστήρι του Όσιου Ναούμ στην Αχρίδα των Σκοπίων

Πώς ήρθε λοιπόν το όνομα στην Σιάτιστα;

Λίγα χιλιόμετρα έξω από την Αχρίδα των Σκοπίων βρίσκεται το μοναστήρι του Όσιου Ναούμ. Εκεί είναι θαμμένος στο μοναστήρι που ο ίδιος ίδρυσε το 905. Ανήκε στον κύκλο των μαθητών του Κύριλλου και του Μεθοδίου, των Φωτιστών των Σλάβων.

Στον Προφήτη Ηλία της Σιάτιστας βρίσκεται και η αγιογραφία των Αγίων Επτάριθμων. Ο Κύριλλος, ο Μεθόδιος και οι πέντε σημαντικότεροι Μαθητές τους Ναούμ, Κλήμης, Σάββας, Αγγελάριος και Γοράσδων.

Η παράσταση είναι έργο του Ηπειρώτη Αναστάσιου Ιωάννου Καλούδη και των αδελφών του και χρονολογείται στα 1744. Η Καλλιόπη Μπόντα παρατήρησε τον διαφορετικό τρόπο με τον οποίο οι ζωγράφοι αποθανάτισαν τους αγίους σε σχέση με τις άλλες και ταυτόχρονα ελάχιστες, με το ίδιο θέμα, αγιογραφίες.

Οι Άγιοι Επτάριθμοι (στο κέντρο) στο Μοναστήρι του Όσιου Ναούμ της Οχρίδας (φωτ. Καλλιόπη Μπόντα)

«Αντίθετα με τις παραστάσεις που εντοπίστηκαν σε άλλες εκκλησίες, όπου οι Άγιοι Επτάριθμοι απεικονίζονται όλοι μαζί, κατά παράταξη ή σε πυκνή διάταξη, στον Προφήτη Ηλία Σιάτιστας οι Άγιοι εικονίζονται όλοι στον ανατολικό τοίχο του νάρθηκα, αλλά ο καθένας μόνος του, σε προτομή και περιβάλλονται από κυκλικά πλαίσια διακοσμημένα με φύλλα αμπελιού και σταφύλια».

Οι  Άγιοι Επτάριθμοι στον Προφήτη Ηλία Σιάτιστας (φωτ. Γιώργος Λογδανίδης)

Ο Σιατιστινός Ζωσιμάς Ρούσης, επίσκοπος Σισανίου και Σιατίστης την περίοδο (1686-1746), είχε καθίσει δύο φορές στον θρόνο της Αρχιεπισκοπής Αχρίδας (1695-1699, 1707 και 1709) διατηρώντας ταυτόχρονα την έδρα της επισκοπής Σισανίου και Σιατίστης. Η επισκοπή Σισανίου υπαγόταν εκκλησιαστικά στην Αρχιεπισκοπή Αχριδών. Ο ναός του Προφήτη Ηλία κατασκευάστηκε και αγιογραφήθηκε στην περίοδο εκείνη. Ο Ζωσιμάς θάφτηκε στον Προφήτη Ηλία. Πρέπει να ήταν και ο πρώτος που βάφτισε παιδιά με το όνομα Ναούμ.

Η υπογραφή του Ζωσιμά Ρούση στον Κώδικα της Μητροπολεος Σισανίου & Σιάτιστας (πηγή www.siatistanews.gr)

Μήπως βρήκαμε την λύση στο μυστήριο;

ΠΗΓΗ

Πληροφορίες για την Σιάτιστα από το Κώδικα της Μητρόπολης Σισανίου & Σιατίστης (από το 17  στο 18ο αιώνα), Βασιλική Νεράντζη - Βαρμάζη.

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΧΟΝΤΙΚΑ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ;

Όσο αναφορά τις εκλογές που έρχονται, όποιος υποσχεθεί απλά ότι θα αποκαταστήσει ένα αρχοντικό ή ότι θα προκαλέσει την αύξηση του τουρισμού, θα πρέπει να προσέξει λίγο. Πολλοί έχουν την εμπειρία από παλιές υποσχέσεις και με θυμηδία θα κάνουν την γνωστή ερώτηση.

Πως; Μέσα σε 40 χρόνια ο Δήμος το κατάφερε μετά κόπων και βασάνων μόνο μία φορά. Το Αρχοντικό Δίντσιου. Κάτι που κατάφερε ολομόναχος ο Σύλλογος «Μαρκίδαι Πούλιου» στο Αρχοντικό Δόλγκηρα.

Η αποκατάσταση ενός αρχοντικού είναι μια διαδικασία δαιδαλώδης. Η πρόταση εγκρίνεται από τον χρηματοδότη μόνο όταν πειστεί αυτός ότι υπάρχει ένα βιώσιμο πλάνο αξιοποίησης.

Το πλάνο αυτό είναι φυσικά μέρος ενός ευρύτερου σχεδιασμού. Ποιες είναι οι χρήσεις που θα πρέπει να δοθούν στα αρχοντικά που θα αποκατασταθούν και ποιες είναι οι επιπλέον δράσεις που θα πρέπει να υλοποιηθούν, ώστε η Σιάτιστα να γίνει ελκυστικός τουριστικός προορισμός;

Παρεμβάσεις που στόχο θα έχουν και την αλλαγή της κουλτούρας πολλών εξ ημάς ή με πολύ απλά λόγια θα πρέπει να «σπάσουν» αυγά.

Οι παλιές μέρες πέρασαν και η Σιάτιστα βρίσκεται σε οριακό σημείο. Κάθε δήμος δεν έχει ρόλο διαχειριστικό πλέον. Οι διοικούντες επιλέγονται για την λήψη αποφάσεων.

Ο ΚΑΠΕΤΑΝ ΠΕΡΔΙΚΑΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΥΕΡΓΕΤΕΣ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ

Την 14η Σεπτεμβρίου 1911, την ημέρα της Υψώσεως του Σταυρού, εγκαινιάζεται το Νηπιαγωγείο στην Χώρα, το οποίο κατασκευάστηκε μετά από την δωρεά του Δημήτριου Ιωαννίδη.

Μετά την ολοκλήρωση της τελετής των εγκαινίων ο Παύλος Νεράντζης (Καπετάν Περδίκας) αντιπροσωπεύοντας τους εφόρους των σχολείων της Σιάτιστας εκφωνεί έναν λόγο με τον οποίο παράλληλα εκφράζει την ευγνωμοσύνη των Σιατιστινών για τους ευεργέτες της.

«Δικαίως άρα σεμνύται και χαίρει η πατρίς ημών, διότι και αύτη έσχε την μεγάλην ευτυχίαν να γεννήση και εκθρέψη τοιαύτα φιλοπάτριδα και μεγαλόφρονα τέκνα, να ίδη πολλά και μεγαλοπρεπή καθιδρύματα δια των μεγάλων και ηγεμονικών αυτών δωρεών τιμώντα το όνομα αυτής. Χαίρει και αγάλλεται, διότι εν τη ευγενεί και σεπτή χορεία των μεγάλων αυτής ευεργετών Μανούσης, Τραμπατζή, Σαμαρά, Γκερεχτέ, Σόμπουλη, Βογκούλη…»

Έχουν περάσει εκατό και πλέον χρόνια. Ο λόγος του Καπετάν Περδίκκα, ο οποίος δολοφονήθηκε από Τούρκους αστυνομικούς δύο εβδομάδες αργότερα, παραμένει επίκαιρος. Η λίστα των ευεργετών και των δωρεές τους μεγαλώνει.

[ΠΗΓΗ: Αναστάσιος Δάρδας, Δύο ιστορικά εκπαιδευτήρια της Σιάτιστας]

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΜΕΛΕΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΜΑΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ

Πρόσκληση υποβολής προτάσεων για την χρηματοδότηση μελετών εκδόθηκε από το Υπουργείο Οικονομίας & Ανάπτυξης. Σκοπός είναι να υπάρχει ωριμότητα των δικαιούχων για την υποβολή προτάσεων χρηματοδότησης σε υποδομές την περίοδο 2021 -2027 που κατηγοριοποιούνται σε έξι κατηγορίες όπου μεταξύ των άλλων υπάρχουν και «Δράσεις προστασίας ανάπτυξης και προβολής της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς και οικοτουρισμού, των πολιτιστικών υπηρεσιών και της δημόσιας τουριστικής περιουσίας».

Η προθεσμία υποβολής προτάσεων είναι μέχρι την 15η Δεκεμβρίου 2018. Στον κατάλογο των παραληπτών περιλαμβάνονται όλα τα υπουργεία και όλες οι περιφέρειες της χώρας.

Δεν ξέρω αν η πρόσκληση θα διαβιβαστεί στην συνέχεια από τις περιφέρειες στους δήμους τους. Επειδή ουσιαστικά μας μένει ένας μήνας μέχρι την λήξη της προθεσμίας, μήπως μακριά από τα δευτερεύουσας σημασίας προβλήματα της καθημερινότητας που μας απασχολούν στο δήμο, πρέπει να δούμε ποιες προοπτικές μας ανοίγονται μέσω αυτής της πρόσκλησης;

Το αρχοντικό Μανούση, το αρχοντικό Τζώνου (ΥΠΠΟ), πόσο θα περιμένουν ακόμα; Ένα στρατηγικό πλάνο για την βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής μας μέσω της διάσωσης και της προβολής μας κληρονομιάς έχει ελπίδες στην ένταξη σε αυτήν την πρόσκληση; Αν όχι πρέπει να κάνουμε έναν προγραμματισμό για το που θα μπορέσουν να ενταχθούν;

Μήπως αν χάσουμε την πρόσκληση αυτή, την προγραμματική περίοδο 2021 -2017 όταν ξεκινήσουν οι προτάσεις για υλοποίηση, εμείς θα είμαστε στην μάχη στρατιώτες χωρίς όπλα;

Ένα διάλλειμα από τον προεκλογικό αγώνα είναι απαραίτητο. Ας υποβάλλει ο καθένας ένα σοβαρά καταρτισμένο κατάλογο προτάσεων. Εκεί θα φανεί η διαφορά του καθενός πλέον. Αλλιώς όποιος εκλεγεί με τι μελέτες θα κάνει  έργα;

Λάζαρος Γ. Κώτσικας
Πολιτικός Μηχανικός, PhD

ΜΙΑ ΟΜΟΡΦΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΕΓΙΝΕ ΣΤΗΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Χθες στις 8 Νοεμβρίου, στην Θεσσαλονίκη, ο Σύλλογος Σιατιστέων Θεσσαλονίκης πραγματοποίησε μια πολύ όμορφη εκδήλωση. Αφορμή αποτέλεσε, η ανακάλυψη στην κασέλα ενός παλιού αρχοντικού στην Σιάτιστα είκοσι τεσσάρων γαμήλιων προσκλητηρίων. Τα προσκλητήρια παραδόθηκαν στους συγγενείς των νυμφευμένων σε μια εκδήλωση που οργανώθηκε από την Άννα Γκουτζιαμάνη – Στυλιανάκη.

Η φίλη της σελίδας Ουρανία Τσαβλαχοπούλου σε προσωπική της ανάρτηση μας δίνει πληροφορίες για την εκδήλωση. Στην ανάρτηση επισύναψε την γαμήλια φωτογραφία των γονέων της Κωνσταντίνου Μπέντα και Θεολογίας Σαραϊλή και το προσκλητήριο που της παραδόθηκε.

Πόση χαρά και συγκίνηση έφερε σε όλους αυτή η πρωτοβουλία, πόσα πράγματα μπορούμε να μάθουμε για τις συνήθειες, την καθημερινότητα, τις κοινωνικές εκδηλώσεις εκείνης της εποχής;

Πόσα τέτοια κειμήλια μπορεί να έχουμε και εμείς, σε σφραγισμένα από το χρόνο συρτάρια, ντουλάπια, κασέλες; Για αυτό προσοχή δεν τα πετάμε! Σίγουρα κάποιος υπάρχει που μπορεί να ζωντανέψει εικόνες του παρελθόντος. Ας παραδοθούν σε αυτόν.

Συγχαρητήρια στην Άννα Στυλιανάκη – Γκουτζιαμάνη για την ιδέα της και την πρωτοβουλία που ανέλαβε.

Λάζαρος Γ. Κώτσικας
Δρ. Πολιτικός Μηχανικός

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ, Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΜΑΣ ΠΡΟΒΟΛΗΣ

Η Σιάτιστα αυτό το χρονικό διάστημα βιώνει και πάλι μια κρίση στο βασικό κομμάτι της οικονομίας της, στη γούνα. Σε συνδυασμό με την ευρύτερη οικονομική κρίση οι επιπτώσεις είναι εμφανής στην ζωή της πόλης μας. Όλο και πιο απαιτητή είναι η ανάγκη για την αναζήτηση και άλλων προοπτικών ανάπτυξης. Μια αποδεκτή προοπτική από όλους είναι μέσω του τουρισμού.

Αλλά! Είμαστε σχεδόν σαράντα πέντε μέρες πριν τα Χριστούγεννα. Ο κάτοικος μιας μεγαλοαστικής περιοχής, αναζητά αυτές τις μέρες να ζήσει διαφορετικά ένα κομμάτι αυτών των διακοπών. Μακριά από την βαβούρα και την ψύχρα της πόλης. Αλλά όχι μόνο στην Σιάτιστα. Στον Πεντάλοφο, στα πέτρινα χωριά του Βοΐου, που αν χειμώνας θελήσει μπορεί να μας βοηθήσει στην δημιουργία ενός όμορφου σκηνικού.

Αλλά η προβολή μιας περιοχής που θέλει να προσελκύσει επισκέπτες τα Χριστούγεννα δεν ξεκινά μια εβδομάδα, δέκα μέρες πριν τα Χριστούγεννα. Ξεκινά από πολύ νωρίτερα, γιατί να έρθει στην Σιάτιστα, τι μπορεί να δει, πως θα διασκεδάσει, που θα μείνει, που θα φάει; Η απάντηση, «μπορεί να μας βρει μέσω της σελίδας» με οδηγεί στην ερώτηση. Είμαστε στην κατάσταση που οι τουρίστες ψάχνουν μας ή εμείς αυτούς; Μήπως με τα κοινωνικά δίκτυα πρέπει να γίνει ευρύτερα γνωστή η σελίδα του δήμου, όποια και αν είναι αυτή.

Τα προβλήματα που έχουμε είναι πολλά. Αυτό όμως αποκαλύπτει την έλλειψη επιτελείου εδώ και χρόνια από το δήμο μας, επωμισμένο με το κομμάτι του τουριστικού μάνατζμεντ. Αλλά και αν ξεκινήσει η προβολή μια εβδομάδα πριν, αρκεί η ανάρτηση μιας φωτογραφίας; Ποιος θα την συνοδεύσει με ένα επαγγελματικά γραμμένο κείμενο. Αλλά μήπως τώρα δεν υπάρχει ούτε ο άνθρωπος που θα αναρτήσει την φωτογραφία;

Λάζαρος Γ. Κώτσικας
Δρ. Πολιτικός Μηχανικός

Η ΑΜΟΙΒΗ ΜΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΤ ΤΑΞΗ ΤΟΥ 1ου ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ

Ο Μιχάλης Δούβλος, με ευχαρίστησε για την ανάρτηση που έκανα σχετικά με το βίντεο που δημιούργησε με τα παιδιά της τάξης του.

Τώρα όμως θα πρέπει να πάρω ένα αντάλλαγμα. Τζάμπα τίποτα δεν γίνεται σε αυτήν την ριμάδα την εποχή. Πρέπει να έχω την αμοιβή μου.

Θέλω αυτά τα παιδιά να απευθύνουν ένα ερώτημα στους γονείς τους αλλά και στους υπόλοιπους κάτοικους αυτής της πόλης, που με χαρά βλέπουν τα αποτελέσματα της δουλείας ενός δασκάλου με τα παιδιά της τάξης του. Δουλειάς που προκύπτει από την εφαρμογή κάποιων διαφορετικών μεθόδων διδασκαλίας και υλοποίησης ενός μαθήματος. Όπου και τα παιδιά ωφελούνται, αλλά ταυτόχρονα προβάλλεται η ιστορία και η πολιτιστική κληρονομιά του τόπου μας.

Ποιο είναι το ερώτημα; Αφού βλέπετε τα θετικά αποτελέσματα, γιατί δεν ζητάτε από κάποιους άλλους να εφαρμοστούν και κάπου αλλού διαφορετικές μέθοδοι;

Μια διευκρίνηση. Από ποιους θα το ζητήσουν και που θα εφαρμοστούν;

Από αυτούς που έχουν υποχρέωση να εργάζονται για μια καλύτερη μέρα για τον τόπο μας. Να κάνουν κάτι διαφορετικό για την προβολή της ιστορίας, της παράδοσης μας, της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Περιμένω την αμοιβή μου!

Ο «ΜΥΘΟΣ» ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ

Η προβολή μιας πόλης στηρίζεται πολλές φορές σε ένα πρόσωπο, μια ιστορία, ένα μνημείο της πολιτιστικής ή της φυσικής της κληρονομιάς, ένα έθιμο. Με αυτό ως θεμέλιο πλάθεται ο μύθος της, όπως λένε οι «τεχνοκράτες» του τουριστικού μάνατζμεντ.

Η φωτογραφία του Διονύση Μπόσιακα εικονίζει το Τραμπάτζειο Γυμνάσιο. Στο σχολείο που ανεγέρθη με τη εθελοντική προσφορά ενός ευεργέτη, το βράδυ της 4^ης Νοεμβρίου, ξενύχτησαν οι Σιατιστινοί, τους νεκρούς εθελοντές και τους υπόλοιπους νεκρούς της Μάχης.

Στο γυμνάσιο που κτίστηκε με την μεγαλόψυχη δωρεά του Ιωάννη Τραμπαντζή, στο χώρο που πρόσφερε η μοναχή Βαρβάρα, όλοι έκλαψαν τον Λεωνίδα Παπαμαλέκο, τον Γεώργιο Χατζηγιαννακόγλου τον ξανθό νεαρό, τον βουλευτή Γεώργιο Καπιτσίνη και τους λοιπούς εβδομήντα, αυτούς που παράτησαν τα σπίτια τους, τις οικογένειες για να ανεβούν εδώ να πολεμήσουν.

Στις άλλες αίθουσες του σχολείου, ο γιατρός Μηνάς Θεοδώρου, με τον φαρμακοποιό Αθανάσιο Στρακαλή (που πρόσφερε απλόχερα τα φάρμακα), με τον Καστοριανό γιατρό Μαυροβίτη και τον διδάκτορα της ιατρικής τον εθελοντή Σκεύο Ζέρβο τρέχουν να γιατρέψουν, να σώσουν τους τραυματίες, όπως τον Ηρακλή Γκιουλέκα που έχασε το χέρι του, τον Λάζαρο Κατσανίκο, τον Μίκη Μελά τον γιό του Παύλου που είχε έρθει στην Σιάτιστα το 1904. Όλοι τρέχουν να προσφέρουν ότι έχουν, για να βοηθήσουν τους γιατρούς. Τα σεντόνια της προίκας προσφέρονται και κομματιάζονται για να μετατραπούν σε επιδέσμους επίδεσμοι.

Η προσφορά δεν ήταν προτέρημα μόνο όσων είχαν την οικονομική άνεση. Όλοι ένιωθαν την ίδια ηθική υποχρέωση. Να προσφέρουν. Ας θυμηθούμε τα γραφόμενα του Αρίστου Περίδη, όταν την παραμονή της Μάχης, οι Σιατιστινοί φιλοξένησαν τους αυριανούς μαχητές, «Μα δεν κάνει να κοιμηθούμε εδώ επάνω, έχομε ψείρες, έλεγαν οι δυστυχείς στρατιώται. –Τι; έχετε ψείρες; Και για ποιον τις έχετε; Και αν δεν ερχώσαστε να μας ελευθερώσητε, θάχατε ψείρες;»

Είναι ότι χειρότερο, αν θες να γράψεις ένα καλό κείμενο, να χρησιμοποιείς πολλές φορές ομόριζες λέξεις. Αλλά παραβαίνω αυτόν τον κανόνα, γεμίζω το κείμενο με το ρήμα «προσφέρω» και τα παράγωγα του. Γιατί;

«Επανάληψις, μήτηρ πάσης μαθήσεως». Πως θα καταλάβουμε ποιος είναι ο «Μύθος» της Σιάτιστας. Η πόλη που κάθε τι φτιάχτηκε από την εθελοντική προφορά των ευεργετών μας, την εθελοντική προσφορά όλων μας. Η πόλη που απελευθερώθηκε από τους εθελοντές Κρήτες, από τους εθελοντές Γαριβαλδινούς και του υπόλοιπους εθελοντές.

Ένα κοινό και στις δύο περιπτώσεις, ο εθελοντισμός, ο δείκτης πολιτισμού.

Μήπως αυτό δεν πρέπει να μας οδηγήσει στην πορεία μας στο μέλλον;

Σιάτιστα, 4 Νοεμβρίου 2018

Λάζαρος Γ. Κώτσικας

«Σκύλε, κρύψου γιατί σ’ έφαε ο Αρβανίτης, που είναι κρυμμένος σ’ αυτό το βράχο»

Ο Κρήτης αντάρτης και δάσκαλος Παντελής Βαβουλές (Ηλιάκης, 1885-1970) πολέμησε και κατέγραψε τα γεγονότα της 4ης Νοεμβρίου.

«Στη μάχη αυτή παρ’ ολίγο να σκοτωθώ από ένα Τουρκαλβανό, κρυμμένο πίσω από ένα βράχο, ο οποίος είχε σκοτώσει τρεις δικούς μας. Μ’ έσωσε ο συστρατιώτης μου εθελοντής Μάρκος Τζιριτάκης από το Αμάρι. Πήγαινα ξένοιαστος, οπότε ακούω μια φωνή: «Σκύλε, κρύψου γιατί σ’ έφαε ο Αρβανίτης, που είναι κρυμμένος σ’ αυτό το βράχο». Τρέχω πίσω από ένα βραχάκι που βρέθηκε εκεί μπροστά μου και η σφαίρα του Αρβανίτη αστόχησε και κάρφωσε δίπλα στο χώμα. Σαν ταμπουρώθηκα κυττάζω γύρω και βλέπω τρεις δικούς μας σκοτωμένους εκεί. Με την προσοχή στον βράχο του Αρβανίτη εντεταμένη εγώ και ο Τζιριτάκης μόνιμα καθηλωμένοι στους βράχους μας περιμέναμε να δούμε να ξεπροβάλη ο Αρβανίτης για να τον πυροβολήσομε. Μ’ αυτός υποχώρησε»

Στην φωτογραφία είναι μέσα στην τάξη του 7ου Δημοτικού Σχολείου Χανίων του οποίου ήταν και διευθυντής, 1935. Εργάστηκε ως δάσκαλος για περισσότερα από σαράντα χρόνια και έχει πλούσιο συγγραφικό έργο.

"Ο ομιλητής" (συλλογή ομιλιών, εκδ. οίκος Δ. Δημητράκου, 1939), "Θέματα εκθέσεων", "Το λεξικάκι του μαθητή", "Παλαιά" και "Καινή Διαθήκη", "Ελληνική ιστορία" και "Γραμματική" όλων των τάξεων του δημοτικού (σε συνεργασία με τον επιθεωρητή Ι. Σταυρακάκη), "Γεωγραφία Γ΄ τάξης Δημοτικού", "Ο Κρητικός τραγουδιστής" (συλλογή κρητικών μαντινάδων και δημοτικών τραγουδιών τάβλας, στράτας, κλπ., 1950), "Του γάμου" (μαντινάδες, τραγούδια, παροιμίες, παιχνίδια, 1955), "Παρατηρήματα" (Ηράκλειο, 1957), "Μαζώχτρα" (ανέκδοτο αφήγημα), "Κρητικός παροιμιαστής" (ανέκδοτη συλλογή παροιμιών), κ.ά.




[ΠΗΓΗ: ΧΑΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ]