Στην Σιάτιστα, ποιους να πρωτοτιμήσουμε την μέρα των Προστατών των γραμμάτων;

Στην σημερινή ημέρα των Τριών Ιεραρχών, των προστατών των γραμμάτων στο τέλος της Θείας Λειτουργίας τελείται επιμνημόσυνη δέηση για να τιμήσουμε όλους του παλαιότερους δασκάλους και καθηγητές, που πρόσφεραν στην εκπαίδευση προσπαθώντας να μεταλαμπαδεύσουν την γνώση στους μαθητές.

Στην Σιάτιστα, ειλικρινά μου δημιουργείται η απορία. Ποιους να πρωτοτιμήσουμε άραγε;

Τον Μητροπολίτη Σισανίου και Σιατίστης Ζωσιμά Ρούση, που αγωνίστηκε για είναι η Σιάτιστα από τις πρώτες περιοχές που απέκτησε σχολείο;

Όλους τους μεγάλους δωρητές μας που επέτρεψαν μόνο μια φορά και αυτή για το Γ’ Δημοτικό να δαπανήσει η πολιτεία χρήματα για την ανέγερση σχολείου στην Σιάτιστα; Όλοι τους ήξεραν πολύ καλά την μεγάλη αξία που έχει το σχολείο, η γνώση, η εκπαίδευση.

Τον μεγάλο Θεόδωρο Μανούση, τον ευεργέτη, τον πανεπιστημιακό, τον δικαστικό; Έναν από τους πρώτους πολέμιους του Γιάκομπ Φίλιπ Φαλμεράυερ.

Τον γυμνασιάρχη Λεωνίδα Παπαπαύλου που κατακρεουργήθηκε στις Σέρρες από τους μανιασμένους Βούλγαρους στρατιώτες. Τον καθηγητή Γεώργιο Σφήκα που είχε το ίδιο τέλος όταν τον απήγαγαν στην Βουλγαρία από το Σιδηρόκαστρο; Αμφότεροι γνώριζαν, πως οι εκπαιδευτικοί μπαίνουν πρώτοι στο στόχαστρο των Βουλγάρων.

Τον Αργύριο Παπαρίζο, τον δάσκαλο του Νικόλαου Κασομούλη;

Τους γιούς του, τους Αργυριάδες, τον Δημήτριο, τον Νικόλαο και τον Αθανάσιο;

Τον Χριστόδουλο Καπνουκάγια τον λατινιστή, τον δάσκαλο του Χαρίλαου Περπέσσα;

Τον ιερομόναχο και διδάσκαλο Ιωνά στον οποίο οφείλουμε την ύπαρξη του Ναού των Αγίων Ταξιαρχών;

Τον Μιχαήλ Παπαγεωργίου, τον συγγραφέα του πρώτου ελληνικού αλφαβήτου τον δάσκαλο του Ιωνά;

Μήπως τον ανιψιό του, τον Γεώργιο Ζαβίρα που στο έργο του «Νέα Ελλάς» έκανε την πρώτη καταγραφή των Ελλήνων λόγιων από την Άλωση μέχρι την τις αρχές του 19^ου αιώνα;

Τον Γεώργιο Μέγα, τον μεγάλο λαογράφο που αφιέρωσε την ζωή του στην συγκέντρωση και κατηγοριοποίηση όλων των ελληνικών παραμυθιών;

Τον καθηγητή φυσικής του Τραπάντζειο Γυμνασίου Αναστάσιο Δάνα που ίδρυσε την παλαιοντολογική συλλογή. Τον καθηγητή της «Κατά Καισάρειαν Ροδοκανάκειος Ιερατικής Σχολής» που προτίμησε να βάλει την ζωή του σε κίνδυνο, πηγαίνοντας στα βάθη της Τουρκίας για να διδάξει αυτούς που θα γινόταν οι δάσκαλοι των παιδιών της Μικράς Ασίας. Ο Ιωάννης Παπίας και αυτός επέλεξε τον ίδιο δύσκολο δρόμο.

Να θυμηθούμε τον τελευταίο διευθυντή της Ιερατικής αυτής Σχολής στην Καισάρεια, τον Μητροπολίτη Νικόλαο Παπανικολάου που αγνοώντας τον επελαύνοντα Κεμάλ, το μόνο που τον ενδιέφερε, ήταν να έχει μέχρι την τελευταία στιγμή αυτή η σχολή έστω ένα δωμάτιο για να γίνονται εκεί τα μαθήματα;

Να θυμηθούμε τον καθηγητή του Τραπαντζείου, τον ιερέα Ιωάννη Παπανικολάου τον αγωνιστή που πήγε μέχρι την Αμερική με το καράβι, αψηφώντας τα γερμανικά υποβρύχια, για να εξασφαλίσει τους οικονομικούς πόρους για την ολοκλήρωση της κατασκευής του Αγίου Δημητρίου;

Τον δάσκαλο Αθανάσιο Ζάχο, τον πατέρα του Αριστοτέλη και των αδερφών του που μεγαλούργησαν;

Ποιους να πρωτοτιμήσουμε;

Λίγους ανέφερα! Πάρα πολλούς ξέχασα.

Θα ευχαριστήσω όσους συμπληρώσουν αυτή την λίστα.

Λάζαρος Γ. Κώτσικας

Πολιτικός Μηχανικός, PhD

lkotsikas@gmail.com

Σιάτιστα, Αλέξης Παπαχελάς και Παύλος Γερουλάνος

Σε παλαιότερη ανάρτηση μου είχα θέσει το ερώτημα κατά πόσο είναι γνωστή η σχέση του δημοσιογράφου Αλέξη Παπαχελά με την Σιάτιστα. Είναι γεγονός ότι καθυστέρησα υπερβολικά να απαντήσω. Περίμενα αρκετά να μου σταλεί το γενεαλογικό δέντρο της οικογενείας Παπαχελά χωρίς ποτέ τελικά αυτό να γίνει εφικτό. Θα δώσω όμως τα στοιχεία που έχω συγκεντρώσει μέχρι στιγμής.
Ο Αλέξης Παπαχελάς είναι εγγονός του Αλέξανδρου Παπαχελά. Ο Αλέξανδρος Παπαχελάς ήταν υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ στην κυβέρνηση του Ιωάννη Μεταξά. Η καταγωγή της οικογένειας είναι από το Διαβολίτσι της Μεσσηνίας.

Ο Δημήτριος Σαχίνης (στο κόκκινο πλαίσιο) σε οικογενειακή φωτογραφία

Μέλος της ίδιας οικογενείας χωρίς όμως να έχω δυστυχώς διαπιστώσει την ακριβή σχέση τους ήταν και ο Αθανάσιος Παπαχελάς. Ο Αθανάσιος Παπαχελάς διετέλεσε Νομάρχης και Βουλευτής Μεσσήνης την περίοδο πριν τους Βαλκανικούς Πολέμους. Κόρη του Αθανάσιου Παπαχελά ήταν η Αμαλία. Η Αμαλία παντρεύτηκε τον Δημήτριο Σαχίνη αδερφό του Δούκα Απόστολου Σαχίνη. Γιός του ζευγαριού ήταν ο Απόστολος – Αλέξανδρος Σαχίνης ο οποίος έγινε καθηγητής Νέας Ελληνικής Φιλολογίας όπως γράφει και η θεία του Βασιλική Σαχίνη – Σωσσίδου στο Λεύκωμα (Γ68).

Στο διάστημα που μεσολάβησε από την αρχική ανάρτηση, η Καλλιόπη Μπόντα με ενημέρωσε για μια παρόμοια περίπτωση [Περιοδικό EΛΙΜΕΙΑΚΑ Τεύχος 71]. Ο ευεργέτης και πανεπιστημιακός Θεόδωρος Μανούσης ήταν γιός του Χριστόδουλου Μανούση. Ο αδερφός του Χριστόδουλου, Ιωάννης, μέσω του γιού του Γεώργιου είχε εγγονή την Μαρία. Η Μαρία Μανούση (1831-1879) γνωρίστηκε στην Βιέννη και παντρεύτηκε τον Παύλο Καλλιγά. Τρισέγγονος της Μαρίας Μανούση είναι ο Παύλος Γερουλάνος ο οποίος διετέλεσε Υπουργός Πολιτισμού και Τουρισμού (2009-2012) επί Πρωθυπουργίας Γεωργίου Παπανδρέου.

Παύλος Καλλιγάς (1816-1891)

Μπορεί να μας μένει η εικόνα του Παύλου Γερουλάνου αλλά θα πρέπει να συμπληρώσω ότι ο Παύλος Καλλιγάς ήταν πολύ πιο σημαντική μορφή για την Ελλάδα από τον απόγονο του.

Τις δύο αυτές μακρινές συγγένειες δεν τις περιέγραψα για λόγους εντυπωσιασμού λόγω της δημοσιότητας που έχουν τα δύο αυτά γνωστά πρόσωπα. Η πραγματική αιτία είναι λίγο διαφορετική. Όπως έγινε, πιστεύω, αντιληπτό και οι δύο οικογένειες ήταν μέλη της υψηλής αριστοκρατίας της τότε εποχής. Το γεγονός ότι νυμφεύτηκαν μέλη δύο Σιατιστινών οικογενειών αντικατοπτρίζει την υψηλή κοινωνική θέση και την μεγάλη φήμη που είχαν και οι Μανούσηδες και οι Σαχίνιδες. Και δεν ήταν οι μόνες οικογένειες. Δεν ολοκληρώσαμε ούτε τα μισά για την οικογένεια Ζάχου, τίποτα δεν είπαμε για τους Ζουπάν, τους Χατζημιχάληδες, τους Χατζηγιάννηδες και για πόσους άλλους ακόμα.

Και όλα αυτά δεν ήταν αποτέλεσμα μόνο της τεράστιας περιουσίας τους. Συνέβαλε και η κουλτούρα τους και η μόρφωση τους.

Κουλτούρα και πολιτισμό που πρέπει με κάθε ευκαιρία να δείχνει πως έχει και η μητρόπολη τους η Σιάτιστα. Τα σπίτια τους τα βλέπουμε στην Σιάτιστα, τα έργα τους τα μαθαίνουμε. Την κουλτούρα τους και τον πολιτισμό τους, τα διατηρούμε;

Μία πρόταση για την σωτηρία της Υλικής Πολιτιστικής Κληρονομιάς μας

Στην χθεσινή συνεδρίαση του Δημοτικού συμβουλίου αναφέρθηκε ξανά το θέμα της ίδρυσης του Γραφείου Κληροδοτημάτων.

Γιατί δεν υλοποιείται; Γιατί δεν έχουμε εκτιμήσει ποτέ την αξία της κληρονομιά μας και γιατί ποτέ δεν θέλαμε πραγματικά την δημιουργία του. Ποτέ δεν ήταν προτεραιότητα μας, η ίδρυση του, αν και πάντα αυτή είχε εξέχουσα θέση στην υποσχέσεις κάθε υποψήφιου δημάρχου. Πόσα ακόμα χρόνια θα προαναγγέλλεται η ίδρυση του γραφείου; Αρκετά!

Η Σιάτιστα εκτός από τα κληροδοτήματα έχει παραμελήσει σε προκλητικό βαθμό και τα αρχοντικά της και τα διατηρητέα της. Είναι παράλογο, αν όχι αστείο να πιστεύει κάποιος ότι μπορούν να διασωθούν τα αρχοντικά μας μέσω της αγοράς τους, από το Δήμο. Πρέπει να δραστηριοποιηθούν και οι ιδιοκτήτες τους, είτε το θέλουμε, είτε όχι.

Ποιος μπορεί να δίνει τέτοια ερεθίσματα;

Τον ρόλο του πρώτου Μέντορα, του πρώτου βοηθού που θα είχε την δυνατότητα να συμβουλεύει τους ιδιοκτήτες για το πως θα μπορούσαν να διασώσουν, να αξιοποιήσουν τα σπίτια τους που βρίσκονται υπό καθεστώς προστασίας του αρχαιολογικού νόμου, θα μπορούσε να τον παίξει ένα αντίστοιχο γραφείο με αυτό στα κληροδοτήματα.

Η δημιουργία ενός τέτοιου γραφείου πρέπει να συσταθεί από το Δήμο, ο οποίος οφείλει να πάρει την πρωτοβουλία.

Το γραφείο διαθέτοντας μια αναλυτική καταγραφή των διατηρητέων της Σιάτιστας θα ενημερώνει τους ιδιοκτήτες τους για τις επενδυτικές ευκαιρίες που παρουσιάζονται. Αυτές μπορεί να προέρχονται είτε από ιδιώτες που έχουν εκδηλώσει μια τέτοια πρόθεση είτε από χρηματοδοτικά προγράμματα.

Η ενημέρωση θα είναι καθολική στα πλαίσια μιας αναλυτικής παρουσίασης, είτε ατομική αν θεωρεί το γραφείο ότι κάποιες περιπτώσεις διατηρητέων θα έχουν πολύ καλές προοπτικές με βάση τις απαιτήσεις του χρηματοδοτικού εργαλείου.

Δεν μπορεί να περιγραφεί ακριβώς, ο ρόλος και το πλάνο λειτουργίας ενός τέτοιου γραφείου και τι απαιτείται για την λειτουργία του μέσα σε μια δημοσίευση. Πιστεύω όμως ότι έχει γίνει κατανοητό γιατί η παρουσία του είναι απαραίτητη στην Σιάτιστα.

Παρά την απαισιοδοξία που έχω, αποκύημα της εμπειρίας μου, ελπίζω να εξεταστεί σοβαρά η πρόταση μου. Όχι γιατί αντιμετωπίζω υπεροπτικά τις προτάσεις μου. Ας εξεταστεί ως ένα αίτημα ενός δημότη, το οποίο δεν έχει προσωπικό χαρακτήρα αλλά αποσκοπεί στην διάσωση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και που η ικανοποίηση του θα ωφελήσει όλους μας.

Ο ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΖΥΓΟΥΡΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΚΑΣΟΜΟΥΛΗ

Ο Φίλιππος Ζυγούρης με τα Ιστορικά Σημειώματα του, έχει πολύτιμη συνεισφορά στο να γνωρίσουμε οι Σιατιστινοί, την ιστορία μας, τα ήθη και τα έθιμα, τις προσωπικότητες που ανέδειξε η Σιάτιστα.

Δεν θα μπορούσε να μην αναφερθεί λοιπόν και στην οικογένεια Κασομούλη για την οποία διερευνά διεξοδικά την ιστορία των μελών της. Τον απασχολεί ιδιαίτερα το θέμα της καταγωγής της οικογένειας που από τότε πολλές πόλεις της Ελλάδας φιλονικούσαν.

Ας μην ξεχνάμε ότι ο Νικόλαος Κασομούλης πέθανε το 1872 ενώ επτά χρόνια νωρίτερα γεννιέται ο Φίλιππος Ζυγούρης. Όποιες μαρτυρίες λοιπόν συγκεντρώνει προέρχονται από ανθρώπους που είχαν πατεράδες και παππούδες σύγχρονους του Νικόλαου Κασομούλη. Δικαιολογεί όμως γιατί πατρίδα της οικογένειας είναι η Σιάτιστα.

Στα Ιστορικά Σημειώματα καταγράφεται πως ο Κωνσταντίνος, πατέρα του Νικόλαου, Κασομούλης αφού παντρεύτηκε ήρθε οριστικά στην Σιάτιστα γιατί την θεωρούσε ασφαλές μέρος. Υποστηρίζει πως το αρχικό όνομα της οικογένειας ήταν Τσιάμη. Στην Σιάτιστα υπήρχαν δύο οικογένειες Τσιάμη. Από την άλλη οικογένεια ο Φίλιππος Ζυγούρης πρόλαβε ζωντανή την Γαρουφαλλιά Φούσκα κόρη του Νικολάου Τσιάμη πρώτου ξαδέρφου του Νικόλαου Κασομούλη. Αυτήν κατοικούσε στη χώρα στην περιοχή της Αγοράς.

"Είχαμε ένα συγγενή Κώσταν Τσιάμη. Αυτός κατοικούσε στο σπίτι που κάθομαι τώρα εγώ, ήταν πολύ ευκατάστατος. Τα απέναντι σπίτια ήταν όλα δικά του και τα είχαν για (ξενώνες) μουσαφίρικα. Τον καταδίωκαν οι Τούρκοι και ήθελαν να τον πιάσουν· του πήραν τα κοσμήματα και πολλά άλλα πράματα που είχε κρυμμένα σε μια κρυψάνα, που κάποιος την πρόδωκε στους Τούρκους. Στους Τούρκους ήταν γνωστός με το όνομα Τσιάμης. Ύστερα πήρε το όνομα Κασομούλης. Ο Κώστας είχεν υιόν Νικόλα στην Αθήνα. Ο Νικόλας τον πατέρα μου, που λέγονταν επίσης Νικόλας, τον ζήτησε στην Αθήνα και πήγε, τον είχε πρώτον εξάδελφο. Όταν γύρισε (ο πατέρας μου), τον δεχτήκαμε φραγκοφορεμένο."

"Αντρέπονταν να τον παρουσιάζει με τα αντεριά στον κόσμο των Αθηνών και του φόρεσε πανταλόνια."

Συμπεράσματα:

• Η Γαρουφαλλιά Φούσκα ξέρει την ιστορία για την κρυψώνα στην οποία οι Κασομούληδες τοποθέτησαν σχεδόν όλη την πολύτιμη περιουσία της από όπου την έκλεψαν οι Τούρκοι, μετά από προδοσία. Πιθανώς από τον πατέρα της και όχι από τα "Στρατιωτικά Ενθυμήματα του" Κασομούλη.
• Πολλά σπίτια που είχε η οικογένεια ήταν στην περιοχή της Χώρας. Έχουν άδικο όσοι υποστηρίζουν ότι το σπίτι της οικογένειας ήταν στην Γεράνεια στο σημείο όπου ο δρόμος έχει το όνομα του; Ίσως εκεί ήταν ακόμα ένα σπίτι της οικογενείας.
• Η οικογένεια έχει πάρα πολύ μεγάλη περιουσία αφού έχει στην κατοχή της πλήθος σπιτιών. Στην Σιάτιστα κατοικούν και άλλα παρακλάδια της οικογένειας. Δεν μιλάμε για μια οικογένεια που έχει ένα σύντομο πέρασμα από την Σιάτιστα. Δεν πρόκειται για μια μόνο οικογένεια που παρέμεινε προσωρινά στην Σιάτιστα στα πλαίσια των εμπορικών της δραστηριοτήτων. Σπίτι της οικογενείας, πατρίδα της οικογένειας είναι η Σιάτιστα.

Ο οίκος Ζάχου και οι Σιατιστινοί στις επιχειρήσεις Αλλατίνη

Το κτίριο που στεγάζεται η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας είναι γνωστότερη στους Θεσσαλονικείς ως Βίλα Αλλατίνη. Εδώ φιλοξενήθηκε ή σωστότερα φυλακίστηκε την περίοδο 1909 – 1912, ο Αβδούλ Χαμίτ, ο Δεύτερος. Ο τελευταίος σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που ανετράπη από τους Νεότουρκους.

Καρτ ποστάλ με τη βίλα Αλλατίνη. Επάνω δεξιά ο Αβδούλ Χαμίντ Β'. [http://annagelopoulou.blogspot.gr/2011/12/h.html]

 Η Βίλα Αλλατίνη ήταν η εξοχική κατοικία της μεγάλης επιχειρηματικής εβραϊκής οικογένειας Αλλατίνη και η οποία είχε έρθει στην Θεσσαλονίκη από την Ισπανία. Οι δραστηριότητες της στην Μακεδονία είχαν μεγάλο εύρος. Δραστηριοποιήθηκαν στο εμπόριο αλεύρων, δημητριακών, καπνού, μεταλλευμάτων. Το 1880 ίδρυσαν στην Θεσσαλονίκη κεραμοποιείο. Σημερινοί απόγονοι της οικογενείας είναι οι ιδιοκτήτες της μεγάλης γαλλικής αεροναυπηγικής εταιρίας Ντασώ (η πηγή των πληροφοριών μου και η φωτογραφία των αλευρόμυλων της Αλλατίνη προέρχονται από την ιστοσελίδα [http://www.eoellas.org/2014/12/07/oikogeniestisthessalonikisoikogeniaallatini/]).

Γιατί τα αναφέρω όλα αυτά; Η απάντηση βρίσκεται στα Ιστορικά Σημειώματα του Φίλιππου Ζυγούρη στην σελίδα 505 όπου γίνεται αφιέρωμα στον Οίκο Ζάχου. Ο πατέρας του Αριστοτέλη, ο Αθανάσιος είχε άλλα τρία αδέρφια. Γνωρίσαμε τον Ιωάννη που εγκαταστάθηκε στο Βόλο.

Ο Δημήτριος, αδερφός και αυτός του Αθανάσιου, ήταν γνωστός στην Σιάτιστα με το παρατσούκλι «Πρακς». Αυτός όπως μας πληροφορεί ο Φίλιππος Ζυγούρης εγκαταστάθηκε στα Βελισσά (πρόκειται για τα Βελεσά των Σκοπίων) και από εκεί διηύθυνε τις επιχειρήσεις των Αδελφών Αλλατίνι.

Παραθέτω το κείμενο με το οποίο ο Ζυγούρης περιγράφει την σχέση του Δημητρίου Ζάχου με την οικογένεια Αλλατίνι.

«ο δε Δημήτριος, άνδρας δράσεως και ειλικρινείας, είχεν αποκτήσει την εμπιστοσύνη και εκτίμηση των Αδελφών Αλλατίνι, οι οποίοι τον είχαν περιβάλει με μεγάλη δύναμη (του είχαν παραχωρήσει αρμοδιότητες διοικητικές)»

Ο Δημήτριος Ζάχος ήταν τέτοιος άνθρωπος που παρόλο το νευραλγικό πόστο και την δύναμή που είχε αποκτήσει δεν ξέχασε ποτέ την πατρίδα του την Σιάτιστα.

Αναδείχθηκε πραγματικά ευεργέτης σε πολλές Σιατιστινές οικογένειες, αφού σε μέλη τους προσέφερε δουλειά στις επιχειρήσεις που διεύθυνε. Ως σωστός διαχειριστής που ήταν, πιστεύω, ότι δεν το έκανε μόνο από αισθήματα φιλοπατρίας αλλά και επειδή γνώριζε πολύ καλά ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν θα τον πρόδιδαν ποτέ για την ευγνωμοσύνη του και θα ανταποκρινόταν στα καθήκοντα που θα τους ανέθετε.

Στα "Ιστορικά Σημειώματα" αναφέρονται τα ονόματα των Σιατιστινών οικογενειών που εργάστηκαν στην οικογένεια Αλλατίνη. Πρόκειται για τις οικογένειες Χονδροδήμου, Παπαναούμ, Χατζηιωάννου, Σπύρου, Βόζιου, Παπανικολάου, Αργυριάδη, Πριτσούλη, Γκουτζιαμάνη και πολλές άλλες.

Η οικογενειακή φωτογραφία ανήκει στην συλλογή του Νικολάου Ψημμένου και περιλαμβάνει πολλά μέλη της οικογενείας Ζάχου. Ξεχωρίζω σίγουρα τον Αριστοτέλη (4). Τα πρόσωπα (1), (2) και (3) είναι τρεις από τους πατριάρχες. Αν τολμήσω να πω πως στο (3) είναι ο Αθανάσιος και στο (2) ο Ιωάννης, δεν σημαίνει ότι σίγουρα στο (1) είναι ο Δημήτριος. Λείπει ο τέταρτος αδερφός. Ο Αργύριος;

Γνωρίσαμε άλλο ένα μέλος της οικογένειας Ζάχου, ανοίξαμε πάλι ένα μεγάλο σκονισμένο βιβλίο της ιστορίας της Σιάτιστας. Ο οίκος Ζάχου έχει πολλά άλλα να μας αποκαλύψει. Θα μας κρατάει το ενδιαφέρον αμείωτο και θα συνεχίσει να μας εντυπωσιάσει. 

Πόσα άλλα βίβλία της ιστορίας της Σιάτιστας δεν ξεφυλλίσαμε ακόμα; 

Πόσα άλλα βιβλία της ιστορίας της Σιάτιστας αγνοούμε ότι υπάρχουν;

Ο οδοιπόρος στους δρόμους της Σιάτιστας και της Ιστορίας

Λάζαρος Γ. Κώτσικας

Πολιτικός Μηχανικός, PhD

lkotsikas@gmail.com

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΖΩΝΟΥ

Από το Λεύκωμα «Σιατιστέων Μνήμη» στην ενότητα «ΣΙΑΤΙΣΤΙΝΗ ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΑ» στην σελίδα Γ88 έχουμε μια φωτογραφία που τιτλοφορείται, «ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΖΩΝΟΥ».

Όπως, αναλυτικότερα ,μας εξηγεί το συνοδευτικό κείμενο της φωτογραφίας, πρόκειται για την οικογένεια του γουνοποιού – πραματευτή Ναούμ Τζώνου και της Θεοδώρας το γένος Μουσταφά.
Να υπενθυμίσω πως το Μουσταφάδικο ήταν ένα από τα μεγαλύτερα και επιβλητικότερα αρχοντικά στην Γεράνεια. Δυστυχώς κάηκε στην περίοδο του εμφυλίου.

Επίσης, να προσθέσω ότι η επαγγελματική ιδιότητα του πατέρα προδίδεται από την παραδοσιακή του εμπόρου με την μακριά ποδιά.

Τα πρόσωπα της φωτογραφίας λοιπόν.

Καθιστοί από αριστερά, ο μικρός Δημήτρης, ο πατέρας Ναούμ, η μικρή Αγνή, η μητέρα Θεοδώρα και ο Παναγιώτης.

Όρθιοι από αριστερά, η Αλεξάνδρα, ο μεγάλος γιός της οικογένειας Γεώργιος μαζί με την σύζυγο του στο τέλος της σειράς.

Η Αγνή παντρεύτηκε τον Γεώργιο Νικολαΐδη. Ο Γεώργιος Νικολαΐδης όπως μας πληροφορεί στα ιστορικά του σημειώματα ο Φίλιππος Ζυγούρης ήταν διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού Πανεπιστημίου Αθηνών και διατέλεσε και βιβλιοθηκάριος της Μανούσειας Βιβλιοθήκης Σιάτιστας. Υπήρξε πριν την οικογένεια Ταχμιτζή, ιδιοκτήτης του ομώνυμου αρχοντικού στην περιοχή της χώρας. Η Αγνή λοιπόν ήταν η νοικοκυρά αυτού του όμορφου αρχοντικού.

Η μεγάλη κόρη της οικογενείας, η Αλεξάνδρα, παντρεύτηκε τον Ιωάννη Δαλιανίδη. Η οικογένεια Δαλιανίδη υιοθέτησε στην Θεσσαλονίκη αυτόν που στην συνέχεια όλη η Ελλάδα, θαύμασε τις ταινίες του στον ελληνικό κινηματογράφο.

Τέλος ο μικρός Παναγιώτης ήταν ο πατέρας του γιατρού Προκόπιου Τζώνου για τον οποίο δεν ξέρω άλλες πληροφορίες.

Η φωτογραφία είναι η μοναδική που βρήκα από μέλη της μεγάλης οικογένεια Τζώνου που κατοικούσε στην περιοχή Τζωνάθκα, όπου βρίσκονται τα τρία αρχοντικά της οικογενείας που συντροφεύουν αυτό της Πούλκως.

Όπως συχνά επαναλαμβάνω, αυτή η φωτογραφία, όπως και άλλες που στο παρελθόν ανήρτησα, είναι ένα κειμήλιο, ένα από τα πολλά παρόμοια που έχουμε στο σπίτι μας και μας βοηθούν να μάθουμε περισσότερα για την ιστορία της πόλης μας.

Όποιοι έχουν τέτοιες φωτογραφίες μπορούν να βοηθήσουν στην δημιουργία ενός μεγάλου αρχείου ψηφιακών φωτογραφιών για να περπατήσουμε σε νέες διαδρομές στην Σιάτιστα και την Ιστορία.

Η «Εφημερίς», η μηχανή για να ταξιδέψουμε στο χρόνο!

Η «Εφημερίς» είναι ένα κομμάτι της Υλικής Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Σιάτιστας. Η εφημερίδα που έγραψαν και τύπωσαν οι πρώτοι Έλληνες Δημοσιογράφοι, οι Σιατιστινοί αδελφοί Μαρκίδες Πούλιου. Συνήθως όταν έχουμε στα χέρια μας ένα κειμήλιο το μόνο που κάνουμε είναι να το θαυμάζουμε. Όμοια αντιδρούμε στην φωτογραφία ή το ψηφιακό αρχείο ενός φύλλου της «Εφημερίς».

Δεν ξέρω πως νοιώσατε άραγε όταν έπεσε στα χέρια σας, μια αρκετά παλιά εφημερίδα. Με πόση περιέργεια την ξεφυλλίσατε για να μάθετε την επικαιρότητα πριν από δέκα, είκοσι χρόνια. Μεγάλες και μικρές ειδήσεις μια άλλης εποχής έρχονται πάλι μπροστά σας. Αν δεν με απατά η μνήμη μου υπάρχει ένα σχετικό δοκίμιο του Ευάγγελου Παπανούτσου που περιγράφει γλαφυρά τα συναισθήματα που μας πλημυρίζουν.

Όταν έκανα το αφιέρωμα στην μάχη της Σιάτιστας και διάβασα μερικές εφημερίδες της εποχής, διαπίστωσα το προφανές! Και εκείνη η εποχή είχε την δική της καθημερινότητα. Μας φαίνεται περίεργο γιατί έχουμε την προσοχή μας κλειδωμένη στο σημαντικό γεγονός εκείνης της εποχής.

Σε όσες, προσωπικά, αναφορές έχω διαβάσει για την πρώτη ελληνική εφημερίδα, όλες το βάρος τους το μεταφέρουν σε ιστορικά στοιχεία και στην συμπαράσταση των Μαρκίδων στον αγώνα του Ρήγα.

Γιατί δεν κάνουμε μια απόπειρα να μεταφερθούμε νοερά στα τέλη του 18^ου αιώνα με την εφημερίδα των Μαρκίδων σαν μια μηχανή του χρόνου;

Που μπορούμε όμως να βρούμε ψηφιακά αρχεία της εφημερίδας; Για να τα βρω αναγκάζομαι να κατευθυνθώ στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας . Είναι εφικτό μέσω ή του ομώνυμου συλλόγου, ή της Δημόσιας Κεντρικής Ιστορικής Βιβλιοθήκης Σιάτιστας, Μανούσια ή του Δήμου να έχουμε πιο άμεση επαφή με την κληρονομιά μας; Δεν είναι κρίμα ένα τέτοιο αρχείο να μην βρίσκεται και εδώ;

Όσα προείπα διαμορφώνουν το πλαίσιο της πρότασης που θέλω να κάνω, πρόταση προς όλους, για να την υλοποίηση μιας έκδοσης για την πρώτη ελληνική εφημερίδα. Θεωρώ ότι αξίζει τον κόπο. Φυσικά και θα περιέχει τα απαραίτητα πάντα ιστορικά στοιχεία αλλά θα περιέχει εκείνα τα αποσπάσματα της «Εφημερίς» επιλεγμένα με τέτοιο τρόπο ώστε να παροτρύνουν τον αναγνώστη να κάνει το ταξίδι στο χρόνο.

Δύσκολοι καιροί θα μου πείτε και πολλοί θα είναι που θα εμπλακούν και θα χρειαστεί να συντονισθούν. Οι οικονομικοί πόροι;

Εγώ θα πω πως βάζοντας πάντα το πρόσχημα του δύσκολου της προσπάθειας, το αποτέλεσμα πάντα θα είναι το μηδέν. Το τίποτα. Η έναρξη της προσπάθειας (το εύκολο) και η συνέχιση με επιμονή (το δύσκολο) θα προσθέτει ένα λιθαράκι κάθε φορά για να καταλήξουμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα.

Σιάτιστα 14 Ιανουαρίου 2018,
Ο οδοιπόρος στους δρόμους της Σιάτιστας και της Ιστορίας
Λάζαρος Γ. Κώτσικας
Πολιτικός Μηχανικός, PhD

Το 2018 Ευρωπαϊκό Έτος Πολιτιστικής Κληρονομιάς (ΕΠΠΚ), ας προετοιμαστούμε!

Το έτος 2018 είναι το Ευρωπαϊκό Έτος Πολιτιστικής Κληρονομιάς (ΕΠΠΚ). Ο όρος «Πολιτιστική Κληρονομιά» αναφέρεται σε μνημεία, ομάδες κτισμάτων και χώρων με ιστορική, αισθητική, αρχαιολογική, επιστημονική, εθνολογική ή ανθρωπολογική αξία. Η πολιτιστική κληρονομιά χωρίζεται στην υλική πολιτιστική κληρονομιά και στην άυλη πολιτιστική κληρονομιά. Όλα όσα περιλαμβάνουν παρουσιάζουν αρχαιολογικό, ιστορικό, εθνολογικό, καλλιτεχνικό, επιστημονικό ή τεχνολογικό ενδιαφέρον.

Η υλική πολιτιστική κληρονομιά αφορά τα υλικά αγαθά που διαχωρίζονται με την σειρά τους στα κινητά και στα ακίνητα. Στα ακίνητα έχουμε πχ τα αρχοντικά, τα διατηρητέα και τις εκκλησίες. Στα κινητά έχουμε πχ τις εικόνες, τα σπάνια βιβλία της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Σιάτιστας Μανούσεια, την εφημερίδα των Μαρκίδαι Πούλιου, το συγγραφικό και ερευνητικό έργο των λόγιων μας, τα μουσικά έργα του Χαρίλαου Περπέσα, το ερευνητικό έργο του Γεώργιου Μέγα.

Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά δεν περιορίζεται στην ύλη αλλά περιλαμβάνει ζωντανές εκφράσεις και παραδόσεις αμέτρητων ομάδων και κοινοτήτων τις οποίες έχουν κληρονομήσει από τους προγόνους τους και τις μεταδίδουν στους απογόνους τους, στις περισσότερες περιπτώσεις από στόμα σε στόμα. Μιλάμε για τα έθιμα μας όπως αυτά του Δεκαπενταύγουστου, των Μπουμπουσαριών, των Κόλιαντων. Οι συνταγές μαγειρικής, τα σαλιάρια, το ηλιαστό κρασί. Τα πανηγύρια. Τα γαμήλια και τα ταφικά έθιμα.

Σε όποιον έχει την υπομονή, προτείνω να διαβάσει το βιβλίο της Αικατερίνης Ζωγράφου και της Καλλιόπη Μπόντα για την υλική πολιτιστική κληρονομιά και το βιβλίο της Καλλιόπης Μπόντα για την άυλη. Αμφότερες, με το ερευνητικό και συγγραφικό, και όχι μόνο έργο τους, μας έφεραν σε επαφή με την έννοια της πολιτιστικής κληρονομιάς και στην συνέχεια βάζοντας μας στα πιο βαθειά, μας διευκρίνισαν ότι διαχωρίζεται στην υλική και στην άυλη.

Το ΕΕΠΚ όπως ενημερωνόμαστε από την αντίστοιχη σελίδα της ΕΕ «…έχει ως στόχο να ενθαρρύνει περισσότερα άτομα να ανακαλύψουν και να ενστερνιστούν την πολιτιστική κληρονομιά της Ευρώπης, και να ενισχύσει την αίσθησή τους ότι ανήκουν σε έναν κοινό ευρωπαϊκό χώρο. Το σύνθημα του ΕΕΠΚ είναι, Η κληρονομιά μας: όταν το παρελθόν συναντά το μέλλον». Στην ανακοίνωση, διαβάζοντας το κείμενο, διαπιστώνουμε ότι στην πολιτιστική κληρονομιά περιλαμβάνει και την φυσική κληρονομιά.

Κατά τη διάρκεια του 2018, όλοι θα έχουν την ευκαιρία, να γνωρίσουν καλύτερα, να εκτιμήσουν και να χαρούν την πολιτιστική κληρονομιά.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η δέσμευση, ότι η ΕΕ στα πλαίσια των προγραμμάτων «Δημιουργική Ευρώπη», Erasmus +, Ευρώπη για τους πολίτες, Ορίζοντας 2020, αλλά και άλλων αντίστοιχων προγραμμάτων θα χρηματοδοτήσει έργα που στηρίζουν την πολιτιστική κληρονομιά.

Ξεκινώντας από τον Δήμο, την Εκκλησία, συνεχίζοντας με την Δημόσια Βιβλιοθήκης Σιάτιστας με τα σπάνια βιβλία στο αρχείο της, το σύλλογο Μαρκίδες Πούλιου τον ιδιοκτήτη του Αρχοντικού Δόλγκηρα και που φέρει το όνομα των πρώτων Ελλήνων δημοσιογράφων, τον Ορειβατικό Σύλλογο που δραστηριοποιείται στο όρος Μπούρινος, των ιππικών συλλόγων που πραγματοποιούν το έθιμο του Δεκαπεντάγουστου, τον σύλλογο των αμπελουργών, αλλά και με όλους τους άλλους συλλόγους, νομίζω είναι μια τεράστια ευκαιρία για να γίνει μια συντονισμένη προσπάθεια για να ανταποκριθούμε σε αυτό το κάλεσμα, σε αυτήν την γιορτή του πολιτισμού.

Είναι η αφορμή για μια αρχή. Μπορεί να είναι ήδη κάπως αργά, έχουμε μπει στο 2018, εδώ και δέκα μέρες. Αν όμως υπάρχει θέληση για ένα καλό αποτέλεσμα, όλα είναι εφικτά. Ανταποκρινόμενοι στο βάρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της Σιάτιστας.

Κλείνοντας. Στόχος του ΕΠΠΚ είναι να αλλάξει ουσιαστικά ο τρόπος με τον οποίο απολαμβάνουμε, προστατεύουμε και προωθούμε την πολιτιστική κληρονομιά, έτσι ώστε το Ευρωπαϊκό Έτος να έχει μακροπρόθεσμα οφέλη για τους πολίτες.

Δεν μιλάω άρα για δράσεις και εκδηλώσεις που παρακολουθούμε, συνήθως κάθε χρόνο τον Αύγουστο. Θεωρώ ότι η πληθώρα τέτοιων εκδηλώσεων, αρκετούς τους έχει κουράσει και προφανώς δεν έχει κανένα από τα προσδοκώμενα μακροπρόθεσμα. Ας μην καταφύγουμε άρα σε εύκολες λύσεις!

Παρασκευή 12 Ιανουαρίου 2018,
Ο οδοιπόρος στους δρόμους της Σιάτιστας και της Ιστορίας
Λάζαρος Γ. Κώτσικας
Πολιτικός Μηχανικός, PhD

Ο ψηφιακός οδοιπόρος περπατάει στον χάρτη του "Περπατώντας στην Σιάτιστα και την Ιστορία"

Ο ψηφιακός μας χάρτης ανανεώθηκε [http://siatista.125mb.com/index.php?page=diadromi]. Έχει προστεθεί η νέα επιλογή Διαδρομή στο αρχικό μενού.

Το παράθυρο που ανοίγει ο επισκέπτης μας, βλέπει μια κουκίδα να βρίσκεται έξω από το αρχοντικό της Κυράς - Σανούκως. Ο επισκέπτης, θα ακολουθήσει την κουκίδα σε ένα ταξίδι μέσα στα στενά της Σιάτιστας. Θα διαγράψει μια διαδρομή με την οποία θα καταλήξει στο αρχοντικό Σασσόπουλου - Φράγκαινας. Σε μερικές από τις στάσεις της πορείας της κουκίδας, προβάλλονται εκτός από το πλαίσιο με τα βασικά στοιχεία του μνημείο και επιπλέον πληροφορίες που θεωρώ χρήσιμες. Το εικονίδιο με το σπίτι θα μας επιστρέψει στην κεντρική σελίδα.

Στην κεντρική σελίδα στο πάνω τμήμα της οθόνης υπάρχει το πλήρες μενού επιλογών.

Η επιλογή Λεύκωμα περιέχει ένα συνοπτικό φωτογραφικό λεύκωμα των σημαντικότερων μνημείων της Σιάτιστας. Κάθε κάρτα περιέχει την φωτογραφία, το όνομα και το έτος κατασκευής του μνημείου. Κάτω δεξιά η κάρτα περιέχει δύο εικονίδια. Το εικονίδιο της υδρογείου, μας μεταφέρει στην θέση του μνημείου στο χάρτη. Το εικονίδιο με την φτερωτή πένα, ανοίγει το παράθυρο με τις αναλυτικές πληροφορίες του μνημείου. Η επιλογή είναι διαθέσιμη σε μερικά μόνο μνημεία (πχ Αρχοντικό Μανούση).

Η επιλογή, Χάρτης, μας μεταφέρει στον ψηφιακό χάρτη. Τα μνημεία είναι διαχωρισμένα σε κατηγορίες. Ο διαχωρισμός απεικονίζεται χρησιμοποιώντας διαφορετικό χρώμα γεμίσματος του περιγράμματος και του εικονιδίου που αναπαριστά κάθε μνημείο. Άλλο εικονίδιο για τα αρχοντικά, τις εκκλησίες, τα διατηρητέα και τα υπόλοιπα κτίρια.

Στο πάνω μέρος του χάρτη έχουμε ένα διαφορετικό μενού επιλογών. Το εικονίδιο με το στόχαστρο μας ανοίγει ένα πλαίσιο λίστας που περιέχει για κάθε μνημείο του χάρτη το όνομα και μια εικόνα του. Αν πατήσουμε στην εικόνα κάποιου από τα μνημεία, ο χάρτης θα επικεντρωθεί σε αυτό. Το εικονίδιο της σφαίρας προσαρμόζει στην οθόνη όλο το χάρτη.

Είναι η συνέχεια της προσπάθειας που ξεκίνησα, για την τεκμηρίωση και την προβολή της υλικής πολιτιστικής κληρονομιάς της Σιάτιστας. Χρησιμοποιώ την τεχνολογία των Web - GIS για αυτό το σκοπό. Δεν νομίζω ότι θα εξυπηρετήσει σε τίποτα αν σας "ζαλίσω" με τεχνικές λεπτομέρειες για την τεχνολογία αυτή. Είναι εύκολο όμως να εξηγήσω ότι ο χάρτης δεν είναι μια ψηφιακή φωτογραφία, αλλά το προϊόν σχεδίασης από πολύπλοκους αλγορίθμους (OPENLAYERS) που επεξεργάζονται τις συντεταγμένες των κορυφών των οικοδομικών τετραγώνων του ρυμοτομικού σχεδίου της πόλης, των περιγραμμάτων των κτιρίων, ακόμα και των θέσεων των δέντρων που φαίνονται και αυτά στο χάρτη.

Όσα περισσότερα δεδομένα καταχωρήσω στην βάση δεδομένων των αρχοντικών, την οποία έχω δημιουργήσει, τόσο περισσότερες πληροφορίες μπορεί να δει ο χρήστης ενώ μεγαλώνει και το πλήθος των νέων δυνατοτήτων που θα ήθελα να προσθέσω το χάρτη.

Επειδή ο χρόνος μου είναι εξαιρετικά περιορισμένος αυτό το διάστημα για να τελειοποιήσω την σελίδα θα παρακαλούσα για την επιείκεια σας ως προς το τελικό αποτέλεσμα.