Μελέτη ανάπλασης του κέντρου της Χώρας, διαπιστώσεις, ερωτήματα

Η χθεσινή παρουσίαση της μελέτης για την ανάπλαση της πλατειάς της Χώρας, μας οδήγησε σε κάποιες διαπιστώσεις και σε κάποια ερωτήματα.

Ο κ. Αναστάσιος Τέλλιος αρχιτέκτονας μηχανικός και Αναπληρωτής καθηγητής Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού στο ΑΠΘ, έχει επωμιστεί την επίβλεψη της μελέτης από το Κουκουλίδειο Ίδρυμα. Πραγματικά θετικό βήμα.

Το Κουκουλίδειο Ίδρυμα θα χρηματοδοτήσει και την υλοποίηση της μελέτης.

Από εκεί και πέρα.

1. Ο μελετητής έχει επιλεγεί με βάση την οικονομική του προσφορά. Δεν έχει καταθέσει τεχνική προφορά όπως θα ήταν καλύτερα.
2. Δεν γνωρίζουμε αν επεβλήθησαν κάποιοι περιορισμοί στον μελετητή. Ενδείξεις υπάρχουν αλλά το θέμα είναι, ποίος τους επέβαλλε; Το μέγεθος της οικονομικής προσφοράς ή ο κύριος του έργου;
3. Η φάση της μελέτης που παρουσιάστηκε, ποια είναι; Πολλές είναι η αλλαγές που μπορούν να γίνουν στο στάδιο της προμελέτης. Μηδαμινές στο οριστικό στάδιο.
4. Ποια η είναι η ανάγκη που προκάλεσε το αίτημα του Δήμου και την παρέμβαση στην πλατεία;
5. Λαμβάνοντας υπόψη και τις άλλες μελέτες που έχουν φτάσει στο στάδιο της ωριμότητας, ποια είναι η ιεραρχία που έχει δοθεί στα αντίστοιχα έργα;
6. Γιατί θέλουμε να συμπιέσουμε το χρονοδιάγραμμα της μελέτης;
7. Γιατί δεν μπαίνει σε προτεραιότητα και η ολοκλήρωση της μελέτης για την αποκατάσταση και την επανάχρηση του Αρχοντικού Μανούση;
8. Πότε επιτέλους θα αξιοποιηθούν χρήματα του Κουκουλιδείου για τα αρχοντικά της πόλης μας; 
9. Γιατί δεν γίνεται ένα πλάνο για το πώς θα αξιοποιούνται τα χρήματα των ιδρυμάτων. Πόσα χρήματα δώσαμε άραγε για πλατείες; Ποια είναι τα έργα που θα αλλάξουν πραγματικά την προοπτική της πόλης μας. 
10. Από πού θεωρούμε ότι θα επέλθει η ανάπτυξη; Όταν ολοκληρωθεί το έργο της πλατείας, ποια αρχοντικά θα μπορεί να επισκεφτεί, ένας τουρίστας που θα φθάσει στην πλατεία; Γιατί να έρθει στην Σιάτιστα;

Λάζαρος Γ. Κώτσικας
Πολιτικός Μηχανικός, PhD

Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΔΙΑΦΩΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ

Ο Άλμπερτ Όττο Χίρσμαν (1915-2012) θεωρείται ένας από τους κορυφαίους διανοητές, του δεύτερου μισού του προηγούμενου αιώνα. Ανάμεσα στα δύο άκρα, το ένα αυτών που πίστευαν πως οι επαναστάσεις είναι η μοναδική διέξοδος προς τη λύτρωση και το άλλο, αυτών που πίστευαν πως οι αλλαγές ήταν πηγή δεινών, ο Χίρσμαν πίστευε πως οι αλλαγές που φέρνουν βελτίωση είναι βαθμιαίες και σταδιακές.

Albert O. Hirschman [1915-2012]

Ένα από τα σημαντικότερα δικά του έργα, και σημαντικότερα στην επιστήμη της πολιτικής οικονομίας έχει τον τίτλο «Αποχώρηση, Διαφωνία, και Αφοσίωση».

Θα διαβάσουμε για τον ευεργετικό ρόλο της διαφωνίας. Αυτής που προκαλεί ευεργετικά αποτελέσματα στην λειτουργία μιας απλής οργάνωσης όπως είναι πχ μια μικρή επιχείρηση ή μιας πιο σύνθετης οργάνωσης όπως είναι πχ ένας δήμος σε μικρή κλίμακα ή ένα κράτος σε μεγαλύτερη κλίμακα.

Διαφωνία είναι «οιαδήποτε απόπειρα να αλλάξει… μια δυσάρεστη κατάσταση… μέσω της προσφυγής σε μια ανώτερη αρχή με πρόθεση να εξαναγκαστεί μια αλλαγή… ή μέσω ποικίλων τύπων δράσεων και διαμαρτυριών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που επιδιώκουν να κινητοποιήσουν την κοινή γνώμη».

Πολλοί που δεν τους αρέσει όποιος διαφωνεί μαζί τους, θα προσπαθήσουν να απαξιώσουν τον διαφωνούντα, να απαξιώσουν τα κίνητρα του αντί να σταθούν στην ουσία της διαφωνίας.
Επιδεικτικά, θα προσπαθήσουν να αγνοήσουν τον ευεργετικό ρόλο της διαφωνίας όπως τον προσδιόρισε ο Χίρσμαν.

Ποιος όμως θα βγει χαμένος στο τέλος; Οι όποιες αναγωγές, δεκτές.

Πηγές

ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟ ΡΟΜΑΝΤΖΟ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΣΤΕΡΕΩΜΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ, Κωνσταντίνος Π. Αναγνωστόπουλος, Εκδόσεις Επίκεντρο [2015]

ΑΠΟΧΩΡΗΣΗ, ΔΙΑΦΩΝΙΑ ΚΑΙ ΑΦΟΣΙΩΣΗ, ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΚΜΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ, ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΚΡΑΤΩΝ, Albert O. Hirschman, Εκδόσεις ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ

«ΕΥΑΝΔΡΟΝ ΣΙΑΤΙΣΤΑ», ποιος το έγραψε;

Φράση που γνωρίζουμε πολλοί Σιατιστινοί. Δεν ξέρω, αν ο Αρχιμανδρίτης Πολύκαρπος  το έγραψε πρώτη φορά.

Ο «κατά κόσμον», Πλούταρχος Ιωάννου Ζάχος, ξάδερφος  του αρχιτέκτονα Αριστοτέλη Ζάχου  υπηρέτησε ως στρατιωτικός ιερέας, στο 5ο Σύνταγμα, της Ι Μεραρχίας  Πεζικού στους Βαλκανικούς Πολέμους. Ενθάρρυνε τους στρατιώτες να ορμήσουν στην μάχη. Συνόδευε τους πεσόντες στην τελευταία τους κατοικία.

Καρπός, των έντονων εμπειριών του, είναι το δίτομο έργο, «ΠΟΛΕΜΙΚΑ». Ο πρώτος τόμος το «ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΝ», περιέχει δοκίμια για το τρίπτυχο «ΠΑΤΡΙΩΤΙΣΜΟΣ – ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ - ΠΟΛΕΜΟΣ». Ξεκινάει και γράφει για τον πατριωτισμό, την Πατρίδα, την Ελληνική Πατρίδα.  Φτάνει στην πέμπτη ενότητα «Η εκ καταγωγής Πατρίς».

Ο Πολύκαρπος γεννήθηκε και πέθανε στο Βόλο (1877-1923). Το δημιουργικό του έργο, στο Βόλο είναι ορατό μέχρι και σήμερα. Στην Σιάτιστα ήρθε ίσως μια και μοναδική φορά στην διάρκεια του πολέμου. Τα συναισθήματα που τρέφει και για το Βόλο και για την Σιάτιστα όμως είναι αμοιβαία.

Ο Πολύκαρπος μαζί με τον πατέρα του Ιωάννη και τα υπόλοιπα μέλης της οικογένειας

Νιώθει έλξη και αγάπη για «την πατρικήν γενέτειραν, την εύανδρον και φιλόμουσον και άσπιλον εθνικώς παρθένον, την αμιγώς ελληνικωτάτην πολίχνην της Νοτιοδυτικής Μακεδονίας, την Σιάτισταν», αγάπη που του την εμφύσησε ο πατέρας του Ιωάννης.

Πόσα πράγματα κλείνουν οι δύο αυτές γραμμές!

• «φιλόμουσον»,  η πόλη των γραμμάτων, των τεχνών.
• «άσπιλον εθνικώς παρθένον», το ελληνικό στοιχείο δημιουργεί ανενόχλητο. Ελάχιστοι τούρκοι έζησαν στην δυσπρόσιτη Σιάτιστα.
• «εύανδρον», δεν εννοεί τους όμορφους και με επιβλητικό παράστημα άνδρες. Δεν έχουν αυτά σημασία για τον Πολύκαρπο. Άνδρες όπως, ο Γεώργιος Παπάζωλης, οι Μαρκίδες Πούλιου, ο Θεοχάρης Τουρούντζιας, ο Μιχαήλ Παπαγεωργίου, οι Κασομούληδες, ο Γεώργιος Ζαβίρας και πολλοί άλλοι με παρόμοια με αυτούς ανδραγαθήματα, αξίζουν αυτόν τον χαρακτηρισμό.

Για το έργο του και την ζωή του θα αναφερθώ και σε άλλες δημοσιεύσεις. Περισσότερο, γιατί προκαλεί λύπη, το ότι η ευγενική ψυχούλα του, διώχθηκε σκληρά. Πέθανε νέος και εγκαταλειμμένος σε ένα χαμόσπιτο στο Βόλο από φυματίωση. Θύμα του Εθνικού Διχασμού. Τα «ΠΟΛΕΜΙΚΑ» τα είχε αφιερώσει στον Βασιλιά Κωνσταντίνο. Αφιέρωση που αποδέχθηκε ο Βασιλιάς.

Ο πρώτος τόμος από το έργο του Αρχιμανδρίτη Ζάχου, "ΠΟΛΕΜΙΚΑ"

Μπορούν οι γονείς μας και οι δάσκαλοι να μας κάνουν να νιώσουμε την αρμόζουσα αγάπη για την πατρίδα, την ιστορία, την παράδοση; Όπως ένιωσε ο κατατρεγμένος Πολύκαρπος.

H Σιάτιστα ήταν ένα τουρκοχώρι με λάσπες, ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ "ΤΑ ΝΕΑ"

Κύριε Νιάρχο,

Αφορμή για την σύνταξη της επιστολής είναι η στήλη σας «ΜΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΠΟΛΛΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ» και το κείμενο της Μερόπης Πρέκα (24/25 Φεβρουαρίου 2018) με τίτλο «ΣΤΟ ΕΜΙΝ ΑΓΑ, 1912». Δύο είναι οι λόγοι. Ένα μεγάλο ευχαριστώ και ένα παράπονο.

Ένα ευχαριστώ που προβάλλατε μια από τις προσωπικότητες της Σιάτιστας. Την μεγαλύτερη, ίσως Ελληνίδα ζωγράφο, την Θάλεια Φλωρά – Καραβία. Την ανταποκρίτρια των Βαλκανικών Πολέμων.
Στην λέξη παράπονο, δεν πρόσθεσα το επίθετο «μεγάλο», αλλά άφησε πικρία στους Σιατιστινούς. Αιτία, ο χαρακτηρισμός της γεννέτηρας της ζωγράφου για το έτος 1871, «Τότε ακόμα η Σιάτιστα ήταν ένα τουρκοχώρι με λάσπες».

Ποια είναι η εντύπωση που σχημάτισε, ο αναγνώστης για την Σιάτιστα του 1871; Ήταν ένα μικρό χωριό του οποίου στην συντριπτική πλειοψηφία οι κάτοικοι ήταν Τούρκοι, με χαμόσπιτα και λασπώδεις δρόμους, χωρίς καμία ιδιαίτερη ιστορία, ή σημάδια οικονομικής ακμής, δεν άφησε τίποτα στα γράμματα ή τις τέχνες καμιά προσφορά. Ας μου συγχωρέσετε το μακροσκελές της επιστολής μου, αλλά θέλω τεκμηριωμένα να σας στοιχειοθετήσω, γιατί η Σιάτιστα δεν είχε την εικόνα που παρουσιάζετε. Ας προστρέξουμε στις ιστορικές πηγές.

Η Θάλεια Φλωρά – Καραβία όταν επισκέφθηκε την πατρίδα της, λίγες μέρες μετά την απελευθέρωση, γράφει: «Η Σιάτιστα έχει την υπερηφάνειαν ότι ύψωσε την ελληνικήν σημαίαν μόνη της προτού έλθη ο στρατός. Με τας φήμας των νικών του Σαραντόπουρου και Σερβίων και πριν ακόμα γνωσθή η κατάληψις της Κοζάνης, μερικοί τολμηροί, ανυπόμονοι Σιατιστείς εξεσκούριασαν ολίγα κρυμμένα όπλα και εκήρυξαν την πόλιν Ελληνικήν». Μάλλον δύσκολο θα ήταν να ληφθεί τέτοια πρωτοβουλία σε ένα οικισμό που πλειοψηφούν οι Τούρκοι.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος με ενθουσιασμό περιγράφει την Σιάτιστα, στις αρχές του Α’ Βαλκανικού Πολέμου στον Μιχαήλ Αναστασάκη τον επικεφαλής των Κρητικών εθελοντικών στρατιωτικών που ανέβαιναν στην Μακεδονία για να υποστηρίξουν το έργο του ελληνικού στρατού.

«Σεις, θα μεταβήτε εις Μακεδονίαν, καθώς και άλλα σώματα εξ άλλων επαρχιών, προς προστασίαν των απελευθερωθεισών πόλεων Κοζάνης και Σιατίστης, ένθα δρα επικινδύνως ο επίφοβος και υπολογίσιμος Μπεκήρ Αγάς, Τούρκος Αξιωματικός με ανεξαρτήτους Τουρκικές Δυνάμεις. Εκ του μαθητικού μου βίου εδιδάχθην ότι αι δύο ανωτέρω πόλεις, απετέλουν τους εθνικούς Ελληνικούς αδάμαντας της Μακεδονίας και εν αυταίς σφύζει και δρα από το 1821 ο Ελληνισμός. Επιθυμώ και απαιτώ από σας τους Κρήτας να δείξετε όλον τον ηρωϊσμόν σας και ανδρείαν προς ενίσχυσιν και άμυναν των πόλεων αυτών, εκ των επικειμένων απειλών και επιθέσεων των υπό τον Μπεκήρ Τούρκων.»

Μια άλλη μαρτυρία του Μιχαήλ Σχινά, Ταγματάρχη του Μηχανικού το 1886. Η ιδιότητα του δίνει μεγαλύτερη σημασία στην μαρτυρία. Πολύ μάλλον αφού βρισκόμαστε μόλις δεκαπέντε χρόνια μετά την γέννηση της ζωγράφου. Γράφει για την Σιάτιστα στο έργο του «ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΑΙ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ, Μακεδονίας, Ηπείρου, νέας οροθετικής γραμμής και Θεσσαλίας»

«Τέσσαρες μόνον είσοδοι λίαν οχυραί φέρουσι προς αυτήν δυο αμαξιταί εκ Καστοριάς και εκ Κοζάνης και δύο ημιονικοί εκ Γρεβενών και εκ του χωρίου Κοσκό.»

« … αι οικίαι αυτής οι μονονεισί λοθόκτιστοί αλλ’ ως έχουσαι τουφεκήθρας και κέιμεναι εν μέσω καλών κήπων, αποτελούσι εκάστη τούτων είδος οχυρού»

«δια δε της φιλοπονίας και φιλεργίας των κατοίκων και της εν αυτή βιομηχανίας συνεκέντρωσεν ικανόν πλούτον ένεκεν του οποίου Φλωροχώροι εκαλείτο και τα βλέμματα πολλών επέσυρε.»

Είναι μια ακμάζουσα οικονομικά κωμόπολη με μεγάλο πλούτο τόσο που να έχει τα προσωνύμιο «Φλωροχώρι». Η οικονομική ανάπτυξη της Σιάτιστας ξεκινά από τα μέσα του 17ου αιώνα και στηρίχθηκε κατά κύριο λόγο στο εμπόριο που διεξήγαγαν μέσω των καραβανιών οι Σιατιστινοί πραματευτάδες. Με την Βενετία έως το 1750, με τα Βαλκάνια και την Κεντροδυτική Ευρώπη στην συνέχεια.

Ο πλούτος έφερε το κτίσιμο των αρχοντικών. Το αρχοντικό Μανούση (1763), το αρχοντικό της Πούλκως (1754), τα τέσσερα αρχοντικά της οικογενείας Τζώνου, το αρχοντικό Τζουρά, το αρχοντικό Χατζηγιαννίδη – Νεραντζόπουλου (1754), το αρχοντικό Αργυριάδη – Μαλιόγκα (1759), το αρχοντικό της Κυρά Σανούκως (1742), το αρχοντικό Αλεξίου (1760), το αρχοντικό Βοϊδομάτη (1669). Μνημεία, εξαίρετης αρχιτεκτονικής με πλούσιο διάκοσμο σε τοιχογραφίες, ξυλόγλυπτα ταβάνια και βιτρώ στους φεγγίτες. Το αρχοντικό Χατζημιχαήλ – Κανατσούλη (1757) με το Πάνθεον, το δωμάτιο που σε κάθε του επιφάνεια είναι ζωγραφισμένη μια ιστορία από την ελληνική μυθολογία. Όλα διασώζονται μέχρι και σήμερα.

Οι εκκλησίες της, από τις παλαιότερες της εποχής και πολύ όμορφα διακοσμημένες, η Αγία Παρασκευή (1677), ο Άγιος Μηνάς (1702), ο Προφήτης Ηλίας (1701) και πολλές άλλες.

«Η καθόλου Ελληνική αυτή κωμόπολης μετά των πέριξ αυτής Ελληνικών χωρίων δύναται να οπλίση περί τους 1500 άνδρας». 

Καθόλου Τούρκοι δεν έμεναν στην Σιάτιστα, που επιβεβαιώνεται και από τους ιστορικούς που διηγούνται ότι την ημέρα της απελευθέρωσης στην Σιάτιστα υπήρχαν μόνο λίγοι αξιωματούχοι. Κανένα τζαμί, κανένας μιναρές δεν καταγράφεται ιστορικά να έχει κτιστεί. Το δυσπρόσιτο της περιοχής αποθάρρυνε τους κατακτητές. Αποπειράθηκαν να κάνουν ληστρικές επιδρομές με οικτρή αποτυχία.

«Της ανωτέρω δ’ ευημερίας της ένεκεν τέσσαρας αλλεπαλλήλους υπέστη επιθέσεις»

«Η κωμόπολις οικείται υπό 3.000 οικογενειών, και έχει 9 εκκλησίας, 4 σχολεία αρρένων εις συνοικία Χώρα, έτι δε 4 εκκλησίας και 3 σχολεία αρρένων εις συνοικία Γεράνας».

Μια κωμόπολη με συνολικά 13 εκκλησίες και 8 σχολεία. Οι Σιατιστινοί στην Ευρώπη του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης αφομοίωσαν τις καινούργιες ιδέες που αναδύθηκαν. Αναγνώρισαν την σημασία της μόρφωσης και η δημιουργία των σχολείων υπήρξε βασικό μέλημα τους. Στο έργο του εξ Ιωαννίνων λόγιου Γεώργιου Κωνσταντίνου «ΛΕΞΙΚΟ ΤΕΤΡΑΓΛΩΣΣΟΝ» (Ελληνικήν, πεζήν ήτοι απλήν Ρωμαίικήν, Λατινικήν και Ιταλικήν) που πρωτοεκδόθηκε το 1757, στην Βενετία, δίδεται ο κατάλογος των 29 σχολείων «που σήμερον σώζονται εις το ημέτερον γένος». Ανάμεσα τους και αυτό της Σιάτιστας. Το 1888, ο Ιωάννης Τραμπαντζής κτίζει το πρώτο Γυμνάσιο.

Τα παραπάνω συμπεράσματα επιβεβαιώνονται και από τον Γάλλο περιηγητή Φρανσουά Πουκεβίλ (1806), τον Νικόλαο Κλαδά που ηγήθηκε της πυροβολαρχίας που πολέμησε στην Σιάτιστα το 1912 και τον Βασίλειο Νικολαΐδη το 1859.

Μετά την πτώση της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας στους Ναπολεόντειους Πολέμους, επήλθε οικονομική κάμψη. Η Σιάτιστα μπορεί να μην είχε την αίγλη του παρελθόντος αλλά ούτε το εθνικό φρόνημα χάθηκε και ποτέ δεν είχε φτάσει κοντά στο σημείο ώστε να καταντήσει λασποχώρι.
Ο καθηγητής αρχιτεκτονικής του ΑΠΘ, Νικόλαο Μουτσόπουλος, στο έργο του «ΤΑ ΑΡΧΟΝΤΙΚΑ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ» αναφέρει για τις υποδομές του οικισμού τον 18ο αιώνα.

«Σε καμμιάν άλλη πόλη της Ελλάδας δεν είχαμε ως τότε πλήρες δίκτυο υδρεύσεως και υπονόμων σαν αυτό που χρηματοδότησαν οι απόδημοι Σιατιστινοί και κατασκευάστηκε στην πατρίδα τους» και συνεχίζει «Τους δρόμους των μαχαλάδων τους φρόντιζε ο προύχοντας, ο πιο πλούσιος του μαχαλά και τους έστρωνε με πέτρες, τους έκανε καλντεριμωτούς.» μουτσόπουλος.
Χαρακτήρισα στην αρχή της επιστολής μου, τη Θάλεια Φλωρά – Καραβία ως μια από τις σημαντικές προσωπικότητες της Σιάτιστας, γιατί δεν ήταν η μοναδική.

Οι αδερφοί Μαρκίδες Πούλιου, οι δημιουργοί, οι συντάκτες της πρώτης σωζόμενης ελληνικής εφημερίδας, της «ΕΦΗΜΕΡΙΣ» και οι μεγάλοι συμπαραστάτες του έργου του Ρήγα Φεραίου στον οποίο διέθεσαν το τυπογραφείο τους. Ο Θεοχάρης Τουρούντζιας εκτελέστηκε μαζί με τον εθνομάρτυρα Ρήγα.

Η οικογένεια Κασομούλη, δύο μέλη θυσιάστηκαν το 1821 (ο πατέρας Κωνσταντίνος σκοτώθηκε στην καταστροφή της Νάουσας), ο δε Νικόλαος εξιστορεί στα «ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΑ» όλες οι σημαντικές στιγμές της Επανάστασης, την καθημερινότητα, την αντίσταση, την θυσία των Ελεύθερων Πολιορκημένων.

Ο Μιχαήλ Παπαγεωργίου, έγραψε «ΤΟ ΜΕΓΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙΟΝ» για να μάθουν τα παιδιά του υπόδουλου γένους το ελληνικό αλφάβητο, την αριθμητική, τις βασικές αρχές της πίστης. Ο Γεώργιος Ζαβίρας καταγράφει στο «ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟΝ» όλους τους Έλληνες λόγιους από την Άλωση μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα.

Ο Θεόδωρος Μανούσης, από τους πρώτους που δίδαξαν στο νεοσύστατο ελληνικό πανεπιστήμιο, ο πρωταγωνιστής των Μανούσειων. Ο μεγάλος εχθρός του Κωνσταντίνου Παπαρηγόπουλου, που η θέση της βυζαντινής αυτοκρατορίας στην ελληνική ιστορία προκάλεσε την μεγάλη τους διαμάχη. Γόνος της οικογένειας Μανούση και η Ειρήνη (Ίρινα) Μανούση που είχε την ιδέα της κατασκευής του Μεγάρου Μαξίμου και ήταν ο πρώτος του ένοικος, μαζί με τον σύζυγο της Γεώργιο Μάξιμο.
Η οικογένεια Ζάχου, ο Αριστοτέλης δεσπόζουσα μορφή της ελληνικής αρχιτεκτονικής των ετών 1908-1940, αλλά και νεωτεριστής δημιουργός ευρωπαϊκού διαμετρήματος, που δεν έχει πάρει ακόμη τη θέση που του αξίζει στην αρχιτεκτονική ιστορία της χώρας του και της Ευρώπης. Ο Αργύρης, συνεργάτης στον Μακεδονικό Αγώνα του Ίωνα Δραγούμη του οποίου το μνημείο δημιούργησε ο Αριστοτέλης Ζάχος. Ο οίκος Ζάχου είναι από τα μεγαλύτερα κεφάλαια στην ιστορία της Σιάτιστας.
Ο εκ των θεμελιωτών της ελληνικής λαογραφίας, ο Γεώργιος Μέγας.

Ο Χαρίλαος Περπέσσας, ο μεγάλος κλασσικός μουσικοσυνθέτης. Ο Ιωάννης Δεμερτζής ο τελευταίος πρωθυπουργός πριν την δικτατορία του Μεταξά. Ο Γεώργιος Παπάζωλης, ο πρωταγωνιστής των Ορλοφικών, οι λόγιοι αδερφοί Αργυριάδη, ο ζωγράφος Χριστόδουλος Ζωγράφος, μια μεγάλη λίστα, τόσες πολλές προσωπικότητες ξεκίνησαν από ένα τουρκοχώρι;

Η Σιάτιστα εγκαταλείφτηκε από το επίσημο ελληνικό κράτος, ποτέ όμως από τους αποδήμους της. Όπου και αν βρέθηκαν δεν την ξέχασαν ποτέ. Με τα χρήματα τους μετά από εκατό και πλέον χρόνια, ενισχύονται να σπουδάσουν τα παιδιά της. Η παιδεία πάντα το πρώτο μέλημα. Έκτισαν όλα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Ιδιαίτερη μνεία, στους εθνικούς ευεργέτες, τους αδερφούς Παπαγεωργίου. Η μεγάλη τους προσφορά, το νοσοκομείο που φέρει και το όνομά τους στην Δυτική Θεσσαλονίκη.
Θεωρώ πλεονασμό να αναφέρω την πασίγνωστη φήμη που κατέχει η Σιάτιστα στο εμπόριο της γούνας. Ίσως και να ταυτίζεται μόνο με αυτή. Ούτε για τα όσα όλα συνθέτουν την ιστορία της, την υλική και την άυλη πολιτιστική της κληρονομιά, τα ήθη και τα έθιμά της, τα παραδοσιακά προϊόντα της, γιατί το κείμενο αυτό δεν θα αποτελούσε πλέον επιστολή.

Μια κληρονομιά, που έχουμε δυσκολίες να την προστατέψουμε, να την προβάλλουμε, όσο της αξίζει. Αποτέλεσμα των λαθών, στον σχεδιασμό και των επιλογών του παρελθόντος. Δεν έπρεπε όμως να ερευνηθεί η ιστορία της πόλης που γεννήθηκε η Θάλεια Φλωρά – Καραβία, αντί να απεικονίζεται το 1871 ως ένα «τουρκοχώρι με λάσπες»;


Σιάτιστα, 23 Μαΐου 2018

Μετά τιμής,
Λάζαρος Γ. Κώτσικας

Σιάτιστα, το τουρκοχώρι του 1871 μέσα στις λάσπες

Το προηγούμενο Σαββατοκύριακο ήρθε στα χέρια μου ένα απόκομμα της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ». Ημερομηνία 24/25 Φεβρουαρίου 2018. Στήλη «ΜΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΠΟΛΛΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ». Με χαρά αντικρίζω την γνωστή φωτογραφία της Θάλιας Φλωρά – Καραβία που στο Χάνι του Εμίν Αγά στα Γιάννενα ζωγραφίζει μια σκηνή από την πολιορκία της πόλης από τον ελληνικό στρατό, το Φλεβάρη του 1913. Πίσω της, ο εύζωνας παρακολουθεί εκστασιασμένος.

Τίτλος του κειμένου της ζωγράφου της Μερόπης Πρέκα «ΣΤΟ ΕΜΙΝ ΑΓΑ, 1912». Προφανώς η φωτογραφία αποτελεί το ερέθισμα για ένα αφιέρωμα στην Σιατιστινή ζωγράφο. Επιμελητής των κειμένων της στήλης ο Αθανάσιος Νιάρχος. Συγγραφέας δεκαπέντε βιβλίων. Στο έργο του συμπεριλαμβάνονται, οι συμμετοχές σε πάρα πολλά συλλογικά έργα, και οι μεταφράσεις πολλών άλλων ξενόγλωσσων βιβλίων.

Το αφιέρωμα στην μεγάλη Σιατιστινή ζωγράφο είναι μια ευκαιρία προβολής και της γεννέτηρας της πόλης. Με χαρά και έντονο ενδιαφέρον διαβάζω το κείμενο. Όταν φτάνω στο σημείο που καταγράφεται που γεννήθηκε η Θεολογία Φλωρά (όπως ήταν το αρχικό της όνομα) έρχεται η ψυχρολουσία. Διαβάζω:

«Γεννήθηκε στην Σιάτιστα το 1871. Τότε ακόμα η Σιάτιστα ήταν ένα τουρκοχώρι με λάσπες»

Ποια είναι η εντύπωση που σχημάτισε, ο αναγνώστης για την Σιάτιστα του 1871; Ήταν ένα μικρό χωριό του οποίου στην συντριπτική πλειοψηφία οι κάτοικοι ήταν Τούρκοι, με χαμόσπιτα και λασπώδεις δρόμους, χωρίς καμία ιδιαίτερη ιστορία, ή σημάδια οικονομικής ακμής, δεν άφησε τίποτα στα γράμματα ή τις τέχνες καμιά προσφορά.

Όλοι ξέρουμε (;) την πραγματικότητα. Εγώ σαν προσωπικό χρέος, ζητώντας την βοήθεια της Καλλιόπης Μπόντα (και την οποία ευχαριστώ για τις επιπλέον βιβλιογραφικές πηγές που μου έδωσε) συνέταξα μια επιστολή την οποία έστειλα σήμερα στις 23 Μαΐου 2018, στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» θέλοντας να αποδείξω, τα αυτονόητα.

Όλοι σίγουρα θα κατακρίνουμε τον συγγραφέα και τον επιμελητή του κειμένου. Αλλά το μεγάλο και μοναδικό φταίξιμο είναι σε εμάς. Φτάσαμε να θέλουμε να αποδείξουμε τα αυτονόητα. Αργά ή γρήγορα θα ερχόταν αυτή η ημέρα. Αδιαφορούμε να παλέψουμε για την καταγωγή τόσων τέκνων της πόλης μας. Οπότε θα πρέπει να παλέψουμε τώρα για να πείσουμε πολλούς, ότι η Σιάτιστα, δεν ήταν ένα τούρκικο λασποχώρι.

Η αδιαφορία, απροθυμία να προστατεύσουμε, να προβάλλουμε την πολιτιστική μας κληρονομιά μας έγινε συνήθεια αντικρίζοντας τα αρχοντικά μας να καταρρέουν. Τώρα το δημοσίευμα της εφημερίδας μας χτυπάει σαν μαχαιριά. Ας προσέχαμε και ας αναλογιστούμε τι κάναμε εδώ και τόσα χρόνια.

Την επιστολή την έστειλα και περιμένω απάντηση. Από όσους ήταν δημοτικοί άρχοντες τα τελευταία χρόνια, περιμένω επιτακτικά την απάντηση. Τι έκαναν σαράντα χρόνια;

Για το σήμερα! Ας αναφέρω και ένα ακόμα πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα της αδράνειας μας .Το επαναλαμβάνω κουραστικά και θα συνεχίσω. Το 2018 είναι το «Ευρωπαϊκό Έτος Πολιτιστικής Κληρονομιάς». Ποιες είναι οι δράσεις μας;

Λάζαρος Γ. Κώτσικας
Πολιτκός Μηχανικός, PhD

ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΑΡΧΟΝΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΦΟΡΕΑΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ

Το σχόλιο, σε μία από αναρτήσεις μας, της Ουρανίας Τσαβλαχοπούλου-Μπέντα για την υλοποίηση δράσεων στο εσωτερικό των αρχοντικών μου δίνει την ευκαιρία να κάνω δύο παρατηρήσεις.

Ποιος διαφωνεί με δράσεις που στοχεύουν στην προβολή του μνημείου και στην ενίσχυση των δεσμών μας με αυτό;

Πολλά από τα αρχοντικά είναι τα σπίτια που έμεναν παλιά οι φίλοι, οι συγγενείς πολλών από εμάς και ιδίως των παππούδων ή τον γονιών μας. Στις αυλές τους έχουν παίξει, στο δωμάτια τους έχουν κοιμηθεί, στην κουζίνα τους έχουν κεραστεί με ένα γλυκό.

Τώρα είναι κλειστά σπίτια, είτε γιατί απαιτούνται εργασίες συντήρησης, είτε γιατί είναι επισκέψιμα (κάθε πότε άραγε;;) ως μουσεία και μόνο. Αλλά και όταν είναι επισκέψιμα, πόσες φορές θα επισκεφθεί στην ζωή του ένας Σιατιστινός το αρχοντικό της Πούλκως; Μία φορά; Δύο; Τρεις; Μάτια που δεν βλέπονται, γρήγορα λησμονούνται. Αποξενώνονται θα έλεγα πιο απλά.

Πόσες φορές όμως θα το επισκεφτούμε όταν υλοποιούνται δράσεις σε αυτό; Εκθέσεις; Ομιλίες; Παρουσιάσεις βιβλίων; Μουσικές εκδηλώσεις;

Ας μην ξεχνάμε πως τα αρχοντικά μας έχουν μεγάλες αυλές. Δεν θα μπορούσαν να γίνουν κάποιες μικρές μουσικές συναυλίες; Για λίγο κόσμο που αγαπά τέτοιες εκδηλώσεις. Με ένα συμβολικό εισιτήριο ώστε να γίνει σεβαστή η εκδήλωση από το ευρύ κοινό. Το εισιτήριο δεν έχει μόνο εισπρακτικό σκοπό.

Στο αρχοντικό Τσιατσιαπά στην Καστοριά έγινε το Gala Γούνας, τον περασμένο Απρίλιο. Η φωτογραφία του μαζί με το όμορφο πρόσωπο της Ζέτα Μακρυπούλια, διαφήμιζε όχι μόνο το Gala αλλά και το αρχοντικό. Δράσεις που δεν επιτρέπουν την αποξένωση αλλά και που έχουν πολλές φορές και οικονομικό όφελος.

Αλλά για όλα αυτά, χρειάζονται τα άτομα που θα στελεχώνουν το φορέα διαχείρισης των αρχοντικών μας. Άτομα που είτε έχουν τις εμπειρίες ή θα φροντίσουμε συνεχώς να τις παραλαμβάνουν. Η στασιμότητα στην εισροή της τεχνογνωσίας είναι ένα πρόβλημα.  Μηχανικοί, αρχαιολόγοι, συντηρητές, οικονομολόγοι, υπεύθυνοι marketing, program manager, και το σημαντικότερο ο επικεφαλής, είναι αυτοί που θα τον στελεχώσουν. Χρήματα από πού; Να κοιτάξω προς το μέρος κάποιων πονηρά.

Αυτοί θα φροντίσουν να στηθούν οι βάσεις, και αργότερα θα πρέπει το γραφείο από μόνο του, να αναζητά τα χρηματοδοτικά εργαλεία.

Μήπως τελικά κοινωφελή έργα δεν είναι μόνο συγκριμένα τεχνικά έργα. Αλλά την έννοια του κοινωφελούς και του έργου θα την ξαναδούμε.

Λάζαρος Γ. Κώτσικας
Πολιτικός Μηχανικός, PhD
lkotsikas@gmail.com

ΣΙΑΤΙΣΤΑ, το μωσαϊκό των ιστοριών

Όποιος θελήσει στο σαββατοκύριακο να αφιερώσει το χρόνο του στον υπολογιστή του, ψάχνει για θέματα που μπορεί να μην είναι του κύριου ενδιαφέροντος του αλλά εντοπίζει δημοσιεύματα για επιτυχημένες επιλογές που εφαρμόστηκαν και να αναρωτηθεί μήπως αυτές θα μπορούσαν να δοκιμαστούν, στην δουλειά του, στην περιοχή του.

Διαβάζω, "ο Οργανισμός Τουριστικής Προβολής και Μάρκετινγκ, της Θεσσαλονίκης στα πλαίσια της τουριστικής του προβολής χρησιμοποιεί το νέο brand name της πόλης". Το χαρακτηρίζει μάλιστα ως διαβατήριο εξωστρέφειας. Το επιτυχημένο brand name.

Το νέο αφήγημα της Θεσσαλονίκης έχει «πολλές ιστορίες και μία καρδιά» εξ’ ου και το αντίστοιχο λογότυπο. Δεν θα ασχοληθώ με την σημασία του αφηγήματος αυτού αλλά με ένα μέρος του μηνύματος που θέλει να περάσει «πολλές ιστορίες».

«Η Θεσσαλονίκη ανήκει στις πόλεις που δεν έχουν το ένα και μοναδικό μνημείο ή ό,τι άλλο στον κόσμο -όπως για παράδειγμα η Αθήνα με τον Παρθενώνα-, αλλά πολλά διαφορετικά πράγματα για τα οποία μπορούν να υπερηφανεύονται.»

Σκέφτομαι πόσες είναι οι ιστορίες, οι μικρές ιστορίες, όχι μύθοι αλλά πραγματικές που μπορούν να ιστορηθούν σύντομα και με έναν τρόπο που να εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη. Να ξεπεράσουμε την λογική των κλασσικών διαφημιστικών εργαλείων, όπως πχ ένα διαφημιστικό φυλλάδιο με φωτογραφίες με ιστορικά και περιγραφικά στοιχεία της πόλης μας.

Οι πολλές ιστορίες αποκαλύπτουν στον επισκέπτη μια πόλη υπερδραστήρια με ανθρώπους δημιουργικούς. Μια πόλη που αξίζει να ψάξουμε για να δούμε τα σημεία που συνδέονται με αυτές τις ιστορίες.

Το δωμάτιο των μύθων

Και μην μου πείτε πως η Σιάτιστα δεν έχει πολλές ιστορίες. Ιστορίες που δεν πρέπει να φορτώνονται με υπερβολές και μυθοπλασίες που θα κάνουν τον αναγνώστη - ακροατή της ιστορίας μας, να ξενερώσει. Ας μην ξεχάσουμε την κλασσική φράση «σημασία δεν έχει τι λες, αλλά πως το λες».
Ας δούμε κάποιες όμορφες ιστορίες.

Το ΠΑΝΘΕΟΝ το δωμάτιο των μύθων στο αρχοντικό των πραματευτάδων Χατζημιχάλιδων και των Κανατσούληδων. Το αρχοντικό Μανούση, από εδώ ξεκίνησε η οικογένεια της Ιρίνας Μανούση που έχτισε το Μέγαρο Μαξίμου.

Η μεγάλη κατηφόρα που ξεκινάει από τον Άγιο Μηνά, μήπως ήταν αυτήν που κατηφόρισε πάνω στο μπαούλο η μικρή Θάλεια Φλωρά και άκουγε τις πέτρες να κυλούν όταν έφευγε με την οικογένεια της για την Ανατολική Θράκη;

Το σπίτι που γυρίστηκε η ταινία «Χειμώνας» του Κωνσταντίνου Κουτσολιώτα. Το σπίτι του Γιάννη Διαλιανίδη.

Ιρίνα Μανούση στο Μέγαρο Μαξίμου

Το Παπαζογλάθκο γιατί το έλεγαν έτσι; Από την Σιάτιστα ήταν ο Γεώργιος Παπάζωλης; Στην Γεράνεια πάνω από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Εδώ ήταν η γειτονιά των Κασομούληδων. Ναι, και οι Κασομούληδες από εδώ ξεκίνησαν.

Το σπίτι του λατινιστή Καπνουκάγια και η οδυνηρή σύγκρουση για αυτόν με τον δικτάτορα Ιωάννη Μετάξα. Το μουσικό σχολείο με το πιάνο του Χαρίλαου Περπέσα, του Έλληνα κλασσικού μουσικοσυνθέτη του, του τραυματία των Δεκεμβριανών, του φίλου του Δημήτρη Μητρόπουλου.

Ο Άγιος Δημήτριος, η εκκλησία των Ζαχαίων. Η προσωποποίηση της σιατιστινής αριστοκρατίας. Η πρώτη δωρεά της οικογένειας Παπαγεωργίου. Το αρχοντικό Νεραντζόπουλου με τα σιγαρέτα Σαχίνη.

Η Αγία Παρασκευή με τις εικόνες που δάκρυσαν στα Σεραφιμικά. Πάντα χρειαζόμαστε και μια εύθυμη ιστορία.

Πολλές άλλες ιστορίες μπορώ να αναφέρω για να εμπλουτίσουν το μωσαϊκό ιστοριών. Ο Παπαγεωργίου, οι Μαρκίδες, ο Ζαβίρας. Κινηματογράφος, μουσική, ζωγραφική, δοξασίες, ιστορία, αριστοκρατία, γέλιο, ένα πολύχρωμο μωσαϊκό. Ένα διαφορετικό εργαλείο τουριστικής προβολής που στα κατάλληλα χέρια μπορεί να προκαλέσει θαύματα.

Εδώ είναι οι προτεραιότητες!

Λάζαρος Γ. Κώτσικας
Πολιτικός Μηχανικός, PhD

ΗΡΩΟ ΤΣΙΣΤΟΠΟΥΛΕΙΟΥ, Μια φωτογραφία πριν τα αποκαλυπτήρια

Οι περισσότεροι γνωρίζουμε την ολοσέλιδη φωτογραφία που βρίσκεται στις σελίδα Γ62 του Λευκώματος Σιατιστέων Μνήμη. Αποτυπώνει μια στιγμή από την τελετή των αποκαλυπτηρίων του ηρώου στην Πλατεία Κουκουλίδη (όπως ονομάστηκε αργότερα) προς τιμή των πεσόντων της Μάχης της Σιάτιστας την 4η Νοεμβρίου 1912.

Η τελετή πραγματοποιήθηκε την 8η Νοεμβρίου 1931. Στην φωτογραφία το άγαλμα περιτριγυρίζεται από πλήθος Σιατιστινών. Κάτω από το άγαλμα το τιμητικό στρατιωτικό άγημα που τα κράνη τους νομίζω ότι μου θυμίζουν αυτά του γαλλικού στρατού. Στο πλήθος μπορώ να αναγνωρίσω τον Μητροπολίτη Σισανίου & Σιατίστης Διόδωρο Καράντζη (1930 – 1944) με την στολή του αλλά και τον Νικόδημο (Νικόλαο) Παπανικολάου τότε Μητροπολίτη Γρεβενών.

Εντύπωση μας κάνει που βλέπουμε πως ήταν η περιοχή που βρίσκεται το σημερινό δημαρχείο, κάτω από το ύψωμα του Προφήτη Ηλία όταν δεν είχε κτιστεί ακόμα το Τσιστοπούλειο Μέγαρο σε σχέδια του Σιατιστινού Εμμανουήλ Μάλαμα. Ο Νικόλαος Παπανικολάου ήταν αυτός που δώρισε την έκταση για την ανέγερση του ηρώου.

Σε μια άλλη φωτογραφία και η οποία προέρχεται από το αρχείο του κ. Νικολάου Ψημμένου έχουμε το ίδιο χώρο λίγες ώρες νωρίτερα. Ο κόσμος δεν έχει συγκεντρωθεί ακόμα πλην ελαχίστων Σιατιστινών. Έτσι βρίσκουν την ευκαιρία, τα μέλη του τιμητικού αγήματος και της στρατιωτικής μπάντας να τραβήξουν μια αναμνηστική φωτογραφία. Η σημαία προφανώς καλύπτει το ηρώο. Από σημείωση που αναγράφεται πάνω στην φωτογραφία μαθαίνουμε ότι η στρατιωτική μπάντα είναι της ΙΧ μεραρχίας τους πεζικού.

Υπάρχει μια διαφορά. Ημερομηνία λήψης της φωτογραφίας είναι η 9η Νοεμβρίου. Ποια είναι άραγε η σωστή η ημερομηνία που έγιναν τα αποκαλυπτήρια; Αυτή του λευκώματος ή της φωτογραφίας;

ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΚΥΡΑΝΝΑΣ ΤΟΥ ΣΙΑΤΙΣΤΙΝΟΥ ΖΩΓΡΑΦΟΥ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΣΤΟΝ ΣΟΧΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

"1. Εικόνα της Αγίας Κυράννας, που βρίσκεται στο ναό του Αγίου Γεωργίου Σοχού, τεχνούργησε ο Σιατιστινός ζωγράφος Χριστόδουλος. Η εικόνα της Αγίας Κυράννας έχει ύψος 60 εκ. και πλάτος 42. Είναι ζωγραφισμένη σε δύο ενωμένα κάθετα σανίδια από ξύλο φλαμουριάς και στην πίσω πλευρά υπάρχει η σημείωση: Γέγονε(ν) η παρούσα αυτή αγ(ία) εικών δαπάνη της εκ Βυσσώκας* μοναχής Ανυσίας και αφιερώθη παρά της ιδίας εις τον εν Σοχώ Ιερόν Ναόν τον επ' ονόματι του Μεγαλομ(άρτυρος) Γεωργίου τιμωμένου, δια ψυχικήν αυτής ωφέλειαν, έργον δε Χριστοδούλου Ι. Σιατιστέως, τη 21 Ιουλίου τω 1870."

Απόσπασμα από το άρθρο του Σοχινού καθηγητή Απόστολου Αθ. Γλαβίνα, με τίτλο "Φορητές εικόνες της Αγίας Κυράννας εκτός Όσσας", στην έκδοση "Φιλοτεχνία-Αφιέρωμα εις τον Μητροπολίτην Γέροντα Χαλκηδόνος Αθανάσιον Παπάν", της ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΗΣ ΚΑΘ' ΗΜΑΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ, Αθήνα 2011.

Ο ίδιος αγιογράφος, ο οποίος υπογράφει "Χριστόδουλος Ι. Ζωγράφος Σιατιστεύς", το 1870 φιλοτεχνεί τη λιτανευτική δεσποτική εικόνα της Αγίας Κυράννας (η οποία μαρτύρησε στις 28 Φεβρουαρίου 1751) που βρίσκεται στο κεντρικό προσκυνητάρι του ναού της Αγίας Κυράννας Όσσας και προέρχεται από το παλαιό τέμπλο του ομώνυμου ναού.

Ο Ιερός Ναός της Αγίας Κυραννας στην Όσσα

Το παλαιό τέμπλο της Αγίας Κυράννας στολιζόταν και με άλλα έργα του Χριστόδουλου, τα οποία σήμερα φυλάσσονται στο ναό των Ταξιαρχών Όσσας, αλλά και στο Μουσείο Λειτουργικής Παράδοσης και Πολιτισμού της Ι. Μητροπόλεως Λαγκαδά.

[*Visoka>Βισόκα>Βυσσώκα>Βυρσόκα (η): ο οικισμός μετονομάστηκε από Βυσσώκα σε Όσσα το 1926]

Σχετική βιβλιογραφία:

1. Ζωή Γοδόση, Χριστόδουλος Ιωάννου Ζωγράφος, Σιατιστεύς: ένας ζωγράφος του 19ου αιώνα, Διεθνές Συνέδριο: Η Δυτική Μακεδονία κατά τους χρόνους της τουρκικής κυριαρχίας, Σιάτιστα 2003
2.  Αποστόλου Αθ. Γλαβίνα, Μια φορητή εικόνα της Αγίας Κυράννας του Σιατιστινού Ζωγράφου Χριστόδουλου (21 Ιουλίου 1870), Η Δυτική Μακεδονία κατά τους χρόνους της τουρκικής κυριαρχίας, Σιάτιστα 2003
3. Αικ. Κούσουλα - Α. Μήτσας - Μ. Παρχαρίδου-Αναγνώστου, Ο Ιερός Ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών στην Όσσα Λαγκαδά, ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ, τόμ. 42ος, Ε.Μ.Σ., Θεσσαλονίκη 2017

-----
[Το κείμενο της σημερινής μας δημοσίευσης στάλθηκε από τον αγαπητό φίλο της σελίδας μας Άγγελο Μήτσα τον οποίο και ευχαριστώ θερμά]

ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΧΩΡΑΣ, Μια διαφορετική προσέγγιση

Η Σιάτιστα ανάμεσα στα άλλα έχει την μεγάλη τιμή να είναι η πόλη από την οποία προέρχονται και οι εξής τρεις σημαντικές προσωπικότητες. Τρεις αρχιτέκτονες μηχανικοί.

Αριστοτέλης Ζάχος (1871-1939)
«Υπήρξε δεσπόζουσα μορφή της ελληνικής αρχιτεκτονικής των ετών 1908-1940, αλλά και νεωτεριστής δημιουργός ευρωπαϊκού διαμετρήματος. Όμως, παρά την ευρύτατη αναγνώρισή του στα χρόνια του Μεσοπολέμου, δεν έχει πάρει ακόμη τη θέση που του αξίζει στην αρχιτεκτονική ιστορία της χώρας του και της Ευρώπης (παραθέτω το σχόλιο της Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ, Ιστορικός Αρχιτεκτονικής, Ομότιμης Καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Αθηνών)». Ο επιβλητικός Άγιος Δημήτριος, μας θυμίζει την μεγάλη αυτή την προσωπικότητα, κάθε φορά που τον αντικρίζουμε.

Νικόλαος Ζάχος (1875-1941)
 Ξάδερφος του Αριστοτέλη. Γεννήθηκε στο Βόλο. Αν και η φήμη του ίσως επισκιάζεται από τον Αριστοτέλη το έργο του είναι αρκετά σημαντικό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα. Η Ελληνική Φοιτητική Εστία στη Διεθνή Πανεπιστημιούπολη του Παρισιού.



Εμμανουήλ Μάλαμας (1887-1974)
Γεννήθηκε στην Σιάτιστα και σπούδασε στην Κωνσταντινούπολη, αρχιτέκτονας και πολιτικός μηχανικός. Ανέλαβε την επίβλεψη της κατασκευής του Αγίου Δημητρίου και του Αγίου Νικολάου, του Τσιστοπουλείου και του Κουκουλιδείου. Αλλά και την επίβλεψη της κατασκευής της Παραλιακής Λεωφόρου της Θεσσαλονίκης.

Τα τρία ονόματα αυτά και ιδίως του πρώτου είναι από τα πολλά με τα οποία αναπολούμε την αίγλη της Σιάτιστας. Θα ήταν λογικό να προσπαθούμε να αναζητούμε ευκαιρία να υπενθυμίζουμε, να κάνουμε γνωστό ότι ακμή της Σιάτιστας είναι ο λόγος ύπαρξης του Νικόλαου Ζάχου, του Εμμανουήλ Μάλαμα, του πρωτοπόρου Αριστοτέλη Ζάχου.

Πως θα φαινόταν ως ιδέα να είχε προκηρυχθεί ένα αρχιτεκτονικός διαγωνισμός που το βραβείο θα είχε το όνομα του Αριστοτέλη Ζάχου; Με αντικείμενο την ανάπλαση της πλατείας που είχε φωτογραφήσει ο ίδιος ο Αριστοτέλης στον Μεσοπόλεμο. Πόσο, άραγε, μεγάλο δέλεαρ θα ήταν αυτό το βραβείο για τους διαγωνιζόμενους.

Η Σιάτιστα για την ακρίβεια δεν έχει διοργανώσει ούτε έναν αρχιτεκτονικό διαγωνισμό. Ένας παραδοσιακός οικισμός.

Αν μάλιστα συνδυαζόταν η απονομή του βραβείου, με την διοργάνωση μια ημερίδας για αυτούς τους τρεις, στην οποία δεν θα δυσκολευόμασταν καθόλου να βρούμε ομιλητές, δεν θα ήταν και αυτό θαυμάσια ιδέα;. Ποιος δεν θα ήθελε άραγε να μιλήσει για τον Αριστοτέλη Ζάχο; Από τα Γιάννενα, από τον Βόλο, από τις Πολυτεχνικές Σχολές.

Τελικά μήπως χάθηκε αυτή η ευκαιρία;

Σιάτιστα, 17 Μαΐου 2018
Λάζαρος Γ. Κώτσικας
Πολιτικός Μηχανικός

ΠΛΑΤΕΙΑ ΧΩΡΑΣ, Η αμοιβή και το αντικείμενο του μελετητή

Όταν ο πελάτης θέλει να χτίσει ένα νέο σπίτι συναντά τον αρχιτέκτονα μηχανικό, ο μηχανικός θα ρωτήσει για τον αριθμό των ορόφων και  το μέγεθος της κάτοψης. Κάποιες βασικές κατευθύνσεις. Ο μηχανικός θα εξειδικεύσει βασικές γραμμές. Θα του εξηγήσει, τι είναι εφικτό και θα προσπαθήσει να του δώσει μια καλύτερη ιδέα. Θα αποφασιστεί το αντικείμενο του έργου και θα υπολογιστεί η αμοιβή του μηχανικού. Ένα παράδειγμα από την  πράξη.

Θα πρέπει να επαναλάβω πως στην περίπτωση της πλατείας δεν κινούμαστε με βάση ένα γενικό πλάνο που έχουμε καταρτίσει για όλον τον οικισμό. Άρα και η συμβολή του αρχιτέκτονα μηχανικού είναι ακόμα πολυτιμότερη.

Στην περίπτωση της πλατείας της Σιάτιστας, για μια τόσο μεγάλη έκταση που θα αναπλαστεί και με το ποσό της αμοιβής να έχει καθοριστεί, μας οδηγεί στο συμπέρασμα πως μάλλον είμαστε προ τετελεσμένου ήδη.

Ίδια αμοιβή θα ζητούσε η μελετητική ομάδα, αν αντικείμενο του έργου ήταν η επίστρωση των δρόμων μόνο της περιοχής της μελέτης, με την περίπτωση της κατεδάφισης μερικών κτιρίων (δημοτική αγορά) και της διαμόρφωσης της γύρω περιοχής;

Προφανώς στην δεύτερη περίπτωση θα ζητήσει μεγαλύτερη αμοιβή.

Ας μην ξεχνάμε πως αμοιβή μοιράζεται στον αρχιτέκτονα και τον ηλεκτρολόγο μηχανικό. Η αμοιβή του αρχιτέκτονα δεν είναι 16.000€ και άρα το μέγεθος των παρεμβάσεων μικρότερο από ότι φανταζόμαστε.

Πως θα λειτουργεί η κεντρική πλατεία μετά τις παρεμβάσεις; Θα γίνουν κυκλοφοριακές ρυθμίσεις; Μάλλον θα εξεταστούν μετά την ολοκλήρωση του έργου.

Το Ίδρυμα ακολουθεί μια διαδικασία με βάση όσα προβλέπονται θέλοντας να ικανοποιήσει την επιθυμία του δήμου για την πλατεία. Ο Δήμος άρα θα πρέπει να μας εξηγήσει όλα τα παραπάνω και προφανώς ο υπεύθυνος αντιδήμαρχος του τμήματος τεχνικών έργων

Αφού οι γραμμές πάνω στις οποίες θα κινηθεί η μελετητική ομάδα έχουν ήδη χαραχθεί, ζητήθηκε η συμβουλή από κάποιον εξωτερικό τεχνικό σύμβουλο; Η τεχνική υπηρεσία δεν έχει αρχιτέκτονα μηχανικό. Αλήθεια ζητήθηκε η συμβουλή της;

Προφανώς, η επόμενη δημοτική αρχή θα είναι και αυτή πεπεισμένη πως έχει μια καλύτερη ιδέα. Από που θα ζητήσει και αυτή χρήματα;


Σιάτιστα, 16 Μαίου 2018

Λάζαρος Γ. Κώτσικας
Πολιτικός Μηχανικός, PhD

ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΧΩΡΑΣ, Μερικές ερωτήσεις

Μετά την ανακοίνωση του Κουκουλιδείου Ιδρύματος για την απευθείας ανάθεση της μελέτης για την ανάπλαση της πλατείας της Χώρας, θα ήθελα να κάνω κάποιες αρχικές ερωτήσεις.

1. Ποια είναι ακριβώς η περιοχή που θα αναπλαστεί;
2. Ποιες είναι οι κατευθύνσεις και από ποιον δόθηκαν για τις περιοχές που θα αναπλαστούν;
3. Όταν κάνεις απευθείας ανάθεση μάλλον έχεις κάποια λύση στο μυαλό σου και την προτείνεις. Σίγουρα δεν υπάρχουν άλλες; 
4. Η μελέτη για την ανάπλαση μιας πλατείας δεν είναι μια μελέτη αλλά ένα σύνολο μελετών. Ποιες είναι λοιπόν αυτές;
5. Με ποια κριτήρια έγινε η επιλογή των μελετητών. Ποιες ήταν αντίστοιχες μελέτες τους, σε περιοχές με χαρακτηριστικά παρόμοια της Σιάτιστας;
6. Η ανάπλαση έχει σκοπό απλά να αλλάξει επιφανειακά η μορφή της πλατείες με κάποιες πχ επιστρώσεις ή να αναδειχθεί ο κομβικός της ρόλος στο κέντρο του ιστορικού τόπου της χώρας; Η πλατεία είναι η πρώτη μεγάλη εικόνα που δέχεται επισκέπτης. Εικόνα που την κρατάει στην μνήμη του. 
7. Υπάρχει ένα κεντρικό πλάνο για το πως θέλουμε να είναι η Σιάτιστα και μέρος αυτού είναι και η ανάπλαση της πλατείας; Αν όχι, μήπως παίρνουμε λάθος κατεύθυνση επεμβαίνοντας στην πόλη μας κάνοντας παρεμβάσεις χωρίς να έχουν κάποια συνοχή μεταξύ τους.
8. Ποιος και με ποια τεχνογνωσία θα αξιολογήσει την πρόταση των μελετητών. Ελπίζω η πλατεία της Γεράνειας να μας έδωσε τις εμπειρίες.

Αναφέρω αρχικές ερωτήσεις γιατί θεωρώ πως στην πορεία θα προκύψουν και άλλες ερωτήσεις.

Μια παρατήρηση. Η πλατεία της Χώρας είναι η πλατεία ενός παραδοσιακού οικισμού. Δεν θα εντυπωσιάσουμε τον επισκέπτη αν αντικρίσει μια πλατεία που ταιριάζει σε έναν μεγάλο αστικό οικισμό. Θέλουμε να του δώσουμε μια μικρογραφία της ταυτότητάς μας.

Ποια είναι άραγε η ταυτότητά μας;

Η επιτυχία ενός έργου, όπως αυτό της πλατείας θα κριθεί από την αποδοχή που θα έχει από τους κατοίκους της πόλης μας, και το πόσο αναβαθμίσει την λειτουργικότητα του κέντρου της πόλης.
Εύχομαι να επιδιωχθεί η συμμετοχική διαδικασία των Σιατιστινών και όχι η έγκριση της να κλείσει γρήγορα με μια απόφαση δημοτικού συμβουλίου.

Οφείλουμε όμως να πάρουμε θέση όλοι, σε διαφορετική περίπτωση θα αποδείξουμε πως το μόνο που ξέρουμε είναι να γκρινιάζουμε και όταν καλούμαστε να προτείνουμε κάτι πολύ απλά δεν έχουμε να πούμε τίποτα! Άρα καλά κάνει ο δήμος και μας αγνοεί!


Σιάτιστα, 15 Μαΐου 2018
Λάζαρος Γ. Κώτσικας
Πολιτικός Μηχανικός

Ένα σχόλιο για την εκδήλωση του Νίκου Ψημμένου

Για την σημερινή εκδήλωση, προς τιμή του Νικόλαου Ψημμένου, όπως θα ήθελε και αυτός, δεν θα μακρηγορήσω.

Οι Σιατιστινοί θα τιμούμε στο διηνεκές τον Νίκο Ψημμένο, αν καταλάβουμε το πνεύμα των ευγενικών του χειρονομιών, και ακολουθήσουμε την λογική του.

Ποιο, κατά την προσωπική μου άποψη πάντα, είναι αυτό;

Κανένα κειμήλιο, πολύτιμό σε οικονομική αξία ή όχι δεν πρέπει να φύγει από την Σιάτιστα.

Φωτογραφία, χειρόγραφο, βιβλίο, οικιακό σκεύος, κόσμημα, μπαούλο, και ότι άλλο πουλάμε επί ένα πινακίου φακής. Άλλες φορές, ακόμα χειρότερα, το καταστρέφουμε θεωρώντας ότι είναι κάτι άχρηστο.

Ο Νίκος Ψημμένος όποια ανακαλύπτει σε παλαιοπωλεία, παλιά βιβλιοπωλεία ή δημοπρασίες προσπαθεί με δικό του κόστος, να τα αγοράσει για να γυρίσουν στην πατρίδα.

Πόσα πράγματα, πόσες ιστορίες θα είχαν να μας πουν; Από την εποχή μιας παλιάς ακμής.

Για να μελετηθούν από αυτούς που έχουν την ικανότητα, το μεράκι, τα εργαλεία και να σκιαγραφηθεί το μέγεθος της αξίας τους, στην πολιτιστική μας κληρονομιά. Να εκτεθούν σε χώρους, που θα τα θαυμάσουμε εμείς και τα παιδιά μας.

Η Σιάτιστα έχει πολλά να μας πει πολλά. Κοινή διαπίστωση πολλών.

Στην φωτογραφία της, η Κ. Ώττα συλλαμβάνει έξω από την οικία της συζύγου του, τον Νίκο Ψημμένο. Ξεκινάει μια ακόμα καλοκαιρινή βόλτα στα δρομάκια της Σιάτιστας, που τόσο αγαπά.


Σιάτιστα, 13η Μαίου 2018
Λάζαρος Γ. Κώτσικας

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΨΗΜΜΕΝΟΣ, Η ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΤΟΠΩΝΥΜΙΟΥ ΣΙΑΤΙΣΤΑ

Είδαμε σε προηγούμενη ανάρτηση, ότι ο καθηγητής Νεοελληνικής Φιλοσοφίας, Νικόλαος Ψημμένος, είχε αναπτύξει την δικιά του θεωρία σχετικά με την ετυμολογία του τοπωνυμίου Σιάτιστα.

Νικόλαος Ψημμένος

Στο Λεύκωμα «ΣΙΑΤΙΣΤΕΩΝ ΜΝΗΜΗ» στη σελίδα Α63 αναλύει την θεωρία του. Τίτλος: ΤΟ ΤΟΠΩΝΥΜΙΟΝ ΣΙΑΤΙΣΤΑ – ΠΡΟΠΑΘΕΙΑ ΕΤΥΜΟΛΟΓΗΣΕΩΣ. Τα «Καλύβια» και «Αρμούτ – Κιόι» για τον συγγραφέα δεν χρησιμοποιούνταν πλέον μετά τον 16ο αιώνα.

Επιχειρηματολογώντας, βασιζόμενος κατά μεγάλο ποσοστό σε γραμματικούς κανόνες απορρίπτει όλες τις μέχρι το 1971, ετυμολογικές ερμηνείες του τοπωνυμίου.

• Την ερμηνεία του Γάλλου περιηγητή Francois Pouqueville, που επισκέφθηκε την Σιάτιστα το 1810 που την βασίζει στην παραφθορά του τούρκικου Chatir (σπίτι) και του ελληνό-βλάχικου Tiritza (τυρίτσα, τυρί), Chatiritiza – Σιατιρίτσα.

• Την ερμηνεία που ξεκινά από το σλαβικό ρήμα setsiam (χωρίζω) που προσπαθεί να περιγράψει το γεγονός ότι η Σιάτιστα αποτελούνταν από δύο χωριστές συνοικίες.

• Το λατινικό sitis δίψα, που υποδηλώνει την δυσκολία της υδροδότησης του οικισμού.

• Την προέλευση από την τούρκικη λέξη set που περιγράφει την μορφολογία της Σιάτιστας αυτή την φορά.

• Την θεωρία του Ιωάννη Νάτσινα που ξεκινά από το ουσιαστικό «στάσις».

• Την ερμηνεία από το ρήμα «σάστισα» δεν την θεωρεί άξια σχολιασμού.

Ένα τοπωνύμιο θέλει να περιγράψει ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της πόλης. Καθότι στην Σιάτιστα κατοικούσαν σχεδόν πάντα Έλληνες, είναι λογικό, αυτοί να ευθύνονται για την δημιουργία του τοπωνυμίου. Λαμβάνοντας υπόψη τις πηγές που αναφέρουν ότι οι περισσότεροι Σιατιστινοί, αν όχι όλοι μιλούσαν την γερμανική και την ιταλική αλλά και ότι η Σιάτιστα είχε ένα κοσμοπολίτικο χαρακτήρα, ο Νίκος Ψημμένος πιστεύει πως η ονομασία Σιάτιστα οφείλεται στους πραματευτάδες, που άρχισαν να έχουν εμπορικές συναλλαγές με την Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία μετά το τέλος του 16ου αιώνα.

Η γερμανική σύνθετη λέξη Shatzstadt, Shatz Stadt, Θησαυρός και Πόλη αντικατοπτρίζει τον κοσμοπολίτικο χαρακτήρα του χωρίου που είχε γίνει πλέον εκείνη την εποχή μια ακμάζουσα πολιτεία.

Ας μην ξεχνάμε πως παλιότερα η Σιάτιστα, αρχικά καταγραφόταν ως Σιάτσστα. Έτσι, για τον Νικόλαο Ψημμένο, η παραφθορά του Σιατς (Shatz) + Σταντ (Stadt), Σιάτσστάντ, Σιάτσστα, Σιάτιστα, είναι λογική.

Δεν νομίζετε το ίδιο;

Λάζαρος Γ. Κώτσικας
Πολιτικός Μηχανικός, Phd

ΙΔΡΥΜΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΛΕΙΝΙΑ.ΤΑ ΚΛΗΡΟΔΟΤΗΜΑΤΑ Ο ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΜΑΣ

Ο Κωνσταντίνος Κλεινίας (1891-1964) είναι γιος του Νικολάου Κανατσούλη. Ο Νικόλαος απέκτησε στην συνέχεια το προσωνύμιο Κλεινίας το οποίο κράτησαν τα παιδιά του.

Ο Κωνσταντίνος Κλεινίας είχε πολύπλευρη δράση. Εθελοντής στους Βαλκανικούς Πολέμους, στην Κατοχή διέφυγε στην Μέση Ανατολή. Υπηρέτησε ως σύμβουλος στο Υπουργείο Ναυτιλίας και στην συνέχεια μετέβη στην Νέα Υόρκη όπου άνοιξε δικηγορικό γραφείο.

Υπήρξε ευεργέτης της Σιάτιστας και με τον Αναστάσιο Τσίπο είχαν την ιδέα και πήραν την πρωτοβουλία για την ίδρυση της Τεχνικής Σχολής, το γνωστό μας ΕΠΑΛ σήμερα. Για την κατασκευή του πρόσφερε το ποσό των χιλίων δολαρίων.

Δεν ξέρω όμως πόσοι γνωρίζουν την ύπαρξη του κληροδοτήματος «ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΛΕΙΝΙΑΣ», στο οποίο δίνεται υποτροφία σε προπτυχιακούς φοιτητές, που εξασφαλίζεται μετά από γραπτές εξετάσεις σε δύο μαθήματα. Οι υποψήφιοι πρέπει να φοιτούν σε ένα από τα τμήματα των Σχολών: Ιατρικής, Οδοντιατρικής, Γεωπονίας, Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Κτηνιατρικής, Θετικών Επιστημών, Πολυτεχνικής και του Τμήματος Φαρμακευτικής του ΑΠΘ. Προτεραιότητα δίνεται στα παιδιά με καταγωγή από την Δυτική Μακεδονία, με προτεραιότητα σε όσους προέρχονται από την Σιάτιστα και την Κοζάνη [ΠΑΡΑΠΟΜΠΗ].

Τόσα κληροδοτήματα, αλλά γραφείο κληροδοτημάτων δεν υπάρχει. Μέχρι στιγμής ανάφερα τα κληροδοτήματα του Αγαμέμνονα Ζάχου και της Βασιλικής Σωσσίδου. Γνωρίζουμε το Μανούσειο, το Κουκουλίδειο Ίδρυμα, το Ιωαννίδειο και πολλά άλλα και άλλα που ίσως αγνοούμε την ύπαρξη τους. Έχουμε ένα θησαυροφυλάκιο, πόσα πράγματα θα μπορούσαμε να φτιάξουμε άραγε στην πόλη μας;

Πολλά αρχοντικά ίσως θα μπορούσαμε να τα σώσουμε δίνοντας τους την προτεραιότητα που τους αξίζει.

Δεν θα ήταν μια καλή ιδέα, το γραφείο κληροδοτημάτων να στεγαζόταν σε ένα από τα διατηρητέα της πόλης μας; Σε αυτό να εκτείθεται και αρχειακό υλικό για τους ευεργέτες μας; Να διοργανώνονται και εκδηλώσεις για να τιμούμαι αυτούς που δεν μας ξέχασαν;

Η Σιάτιστα, η πόλη των πραματευτάδων, των γραμμάτων, των αρχοντικών, των ευεργετών. Αλήθεια πως μαθαίνει για όλα αυτά, ο επισκέπτης της πόλης μας;


Λάζαρος Γ. Κώτσικας
Πολίτικος Μηχανικός, PhD
lkotsikas@gmail.com

ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ ΚΑΙ ΣΙΑΤΙΣΤΑ

O Καρόλος Μαρξ μαζί με τον Φρίντιχ Έγκελς το 1848 ολοκλήρωσαν το «Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος» ή απλούστερα Κομμουνιστικό Μανιφέστο.

Κωνσταντίνος Ζάχος

Πρόκειται για το θεμελιακό κείμενο της κομμουνιστικής ιδεολογίας. Στο εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης του, υπάρχει η χαρακτηριστική φράση "Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε".
Πότε όμως, διαβάστηκε πρώτη φορά το Μανιφέστο στην Ελλάδα; Πότε δηλαδή άρχισε να γίνεται γνωστή σε όλες τις πτυχές της, η κομμουνιστική ιδεολογία στην Ελλάδα από τα επίσημα κείμενα της.

Ο συνδετικός κρίκος με την Σιάτιστα του Κομμουνιστικού Μανιφέστου είναι και πάλι η οικογένεια Ζάχου.

Ο δικηγόρος Κωνσταντίνος Ζάχος, γιός του Ιωάννη και ξάδερφος του πιο γνωστού σε όλους μας στην Σιάτιστα Αριστοτέλη, γεννήθηκε στο Βόλο το 1881. Ήταν, ο πρωτεργάτης της δημιουργίας του Εργατικού Κέντρου Βόλου με τον πολλαπλό ρόλο του νομικού σύμβουλου, του εμπνευστή. Ήταν ο ουσιαστικός ηγέτης.

Η δημοσίευση του Κομμουνιστικού Μανιφέστου στην εφημερίδα "Ο ΕΡΓΑΤΗΣ"

Η εφημερίδα "Ο ΕΡΓΑΤΗΣ"

Στο Βόλο, το 1908, δημιουργήθηκε η ομάδα «Πανεργατικός Σύλλογος, Η Αδελφότης» και εξέδωσε την εφημερίδα «Ο Εργάτης». Στην εφημερίδα διευθυντής, ήταν ο Κωνσταντίνος Ζάχος και εδώ δημοσιεύτηκε σε συνέχειες, η πρώτη μετάφραση του "Κοινωνιστικού Μανιφέστου", την οποία έκανε ο νομικός και δημοτικιστής λογοτέχνης Κώστας Χατζόπουλος (1868 – 1920).

Κάποιες ιστορικές λεπτομέρειες. Στη μετάφραση οι όροι «κομμουνισμός», «κομμουνιστικό», «κομμουνιστής» αποδόθηκαν ως «κοινωνιστικό», «κοινωνισμός», «κοινωνιστής». Το όνομα του Ένγκελς αποδόθηκε ως Έγγελς. Το κείμενο του Κομμουνιστικού Μανιφέστου δεν μεταφράστηκε ολόκληρο.

Να θυμίσω, πως ο Πολύκαρπος αρχιμανδρίτης και αδερφός του Κωνσταντίνου, το έργο του «Πολεμικά» με μεγάλη περηφάνια το αφιερώνει στον βασιλιά Κωνσταντίνο! Τα δύο άκρα σε μια οικογένεια…

Υποσημείωση
Δεν τελειώσαμε εδώ με τον Κωνσταντίνο Ζάχο!

ΠΗΓΕΣ

1. Κομμουνιστικό Μανιφέστο: οι μεταφραστικές του περιπέτειες στην Ελλάδα, [http://criticeduc.blogspot.gr/2018/02/blog-post.html].
2. Αρχιμανδρίτης Πολύκαρπος Ζάχος, [http://anolehonia.blogspot.gr/2014/05/blog-post_8.html]
3. Η οικογένεια του Αθανασίου Ζάχου δασκάλου της Αστικής Σχόλης Χώρας, [http://www.siatistanews.gr/3obiblio/04_oikogeneia_zaxou/oikogeneia_zaxou1.html]

Νικόλαος Ψημμένος και Φλωροχώρι, μια προσωπική άποψη

Ένα σημαντικό έργο για την ιστορία της Σιάτιστας είναι αυτό του Γεώργιου Λάιου «Η ΣΙΑΤΙΣΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΜΠΟΡΙΚΟΙ ΟΙΚΟΙ ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΗΛ ΚΑΙ ΜΑΝΟΥΣΗ (17ΟΣ – 19ΟΣ αι).» Καταγράφει την ιστορία της εξέλιξης του εμπορίου που τα καραβάνια είχαν αρχή τους, την Σιάτιστα. Με βάση την αναλυτική έρευνα και στην Ελλάδα αλλά και επί τόπου στην Ευρώπη, ο συγγραφέας δίνει πληροφορίες για τους Σιατιστινούς πραματευτάδες και τους δύο μεγαλύτερους σιατιστινούς εμπορικούς οίκους. Του Χατζημιχαήλ και του Μανούση.

Στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου, Η Σιάτιστα και στην ενότητα, Το τοπωνύμιο «Σιάτιστα», ο Γεώργιος Λάιος απορρίπτει την ετυμολογία του προσωνυμίου «Φλωροχώρι» ως το χωριό με το πολλά πλούτη.

Ο καθηγητής Νικόλαος Ψημμένος είχε πάντα στο επίκεντρο του, την ιστορία της Σιάτιστας και τον απασχόλησε και το θέμα της ετυμολογίας του ονόματος της. Δεν αντιστάθηκε στον πειρασμό να αντικρούσει την άποψη του Γεώργιου Λάιου. Την καταγράφει και στην πρώτη σελίδα του αντίτυπου του βιβλίου που βρίσκεται στην Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σιάτιστας – Μανούσεια.

Γράφει λοιπόν:

«Οι σποραδικοί Σιατιστινοί μετανάστες του 17ου αιώνα μετρούσαν τα πλούτη τους όχι με τα δικά μας μέτρα, αλλά με τα μέτρα που επέβαλλε το περιβάλλον τους και μάλιστα εδώ στην Ελλάδα. Με το ίδιο σκεπτικό του κ. Λάιου θα μπορούσαμε να απορρίψουμε και το προσωνύμιο  Φλωροχώρι. Κι όμως η προσωνυμία είναι ιστορικά παραδομένη και ακλόνητη σ’ επιχειρήματα του είδους αυτού.

Οι ξένοι περιηγητές ίσως απέφυγαν επισκέψεις στη Σιάτιστα όχι γιατί δεν ήταν Φλωροχώρι αλλά γιατί ήταν δυσπρόσιτη. Η ληστεία πιθανό να έπαιξε επίσης το ρόλο της. Εξάλλου κύριος στόχος των περιηγητών ήταν όχι τα μέρη της Κεντρικής Ελλάδας. Για αυτό λείπουν για παράδειγμα, και απεικονίσεις από τα μέρη της στα περισσότερα και σπουδαιότερα ταξιδιωτικά και εικονογραφικά έργα (Braun – Heogenberg, Turnefort κλπ).

Αυτά ως πρώτες σκέψεις και μόνο.

Ν.Ψ.»