GOOGLE MAPS | Που είναι τα αρχοντικά της Σιάτιστας;

Οι αλληλεπιδραστικοί ψηφιακοί χάρτες (interactive digital maps) είναι τα εργαλεία της ψηφιακής τεχνολογίας που δεν χρησιμοποιούνται μόνο για την ανάδειξη και προβολή αλλά και για την διαχείριση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι ιστορικοί χάρτες της ΕΕ που αναπτύχθηκαν από την εταιρία ESRI. Η ESRI δραστηριοποιείται έχοντας πρωταγωνιστικό ρόλο στις εφαρμογές διαχείρισης γεωγραφικών δεδομένων.

Στην  ηλεκτρονική διεύθυνση υπάρχουν εννέα ψηφιακοί χάρτες (http://eu-commission.maps.arcgis.com/apps/MapJournal/index.html?appid=e3e538d4e4b743c8a6bc7a363fbc2310#). Υπάρχουν για παράδειγμα οι πόλεις που στο παρελθόν έγιναν πολιτιστικές πρωτεύουσες της Ευρώπης, τα μνημεία που έχει συμπεριλάβει η UNESCO στο κατάλογο της. Αλλά υπάρχουν και χάρτες που απεικονίζουν το επίπεδο κινδύνου, από φωτιά, πλημμύρα και σεισμό στο οποίο βρίσκονται γνωστά μνημεία. 

Οι εφαρμογές είναι πάμπολλες και θα κάνω συνεχής αναφορές στο μέλλον.

Ένα τέτοιο εργαλείο που πάρα πολύ χρησιμοποιούμε στα ταξίδια μας  για να δούμε την διαδρομή που θα ακολουθήσουμε προς τον προορισμό μας είναι οι χάρτες της Google.Έχουμε ακόμα και την δυνατότητα να δούμε και ποια είναι τα κύρια σημεία ενδιαφέροντος του προορισμού μας.

Αν ψάξουμε στην Σιάτιστα θα ανακαλύψουμε ότι μπορούμε να βρούμε μόνο το αρχοντικό της Πούλκως. 

Που είναι του Μανούση, που είναι του Νεραντζόπουλου, που είναι του Μαλιόγκα, που είναι του Χατζημιχαήλ (Κανατσούλη), που είναι του Τζώνου και του Αλεξίου στην Γεράνεια; Που είναι τα υπόλοιπα αρχοντικά;

Αν δεν γίνονται τα απαραίτητα για την ανάδειξη των μνημείων μας, τι άραγε έχουμε κάνει μέχρι τώρα. 

Υπάρχει μια ψηφιακή βάση με τα αρχοντικά της Σιάτιστας που χρηματοδοτήθηκε από το ΕΣΠΑ. Που είναι η βάση;


Σιάτιστα, 28 Αυγούστου 2018

Λάζαρος Γ. Κώτσικας

Πολιτικός Μηχανικός, PhD

ΤΟ ΑΛΛΟΤΙΝΟ ΦΛΩΡΟΧΩΡΙ

Αρχές του προηγούμενου αιώνα. Από το ύψωμα του Προφήτη Ηλία, στη Σιάτιστα της Δυτικής Μακεδονίας, ο φωτογράφος αποθήκευσε μια πανοραμική άποψη της μιας από τις δύο συνοικίες της πόλης, της Χώρας. Ακριβώς πίσω η συνοικία της Γεράνειας. Τέτοιας ποιότητας φωτογραφίες της Σιάτιστας, από την περίοδο αυτή, είναι πολύ σπάνιες.

Το βλέμμα δεν στέκεται στους ανθρώπους της φωτογραφίας, κολλάει στην θέα που τους πλαισιώνει. Στα αρχοντόσπιτα της Χώρας με τις ιστορίες των δικών τους νοικοκυραίων. Ίδια σίγουρα όψη θα είχε και η Γεράνεια. Ανάμεικτα συναισθήματα σε πλημμυρίζουν!

Η έκπληξη! Άλλο να σου περιγράφουν, άλλο να βλέπεις έστω και σαν μικρογραφία τα αρχοντικά, στη φωτογραφία. Οι πραματευτάδες και οι απόγονοι τους, που στην φωτογραφία φοράνε το αντέρι και την ρόμπα, τα κατοικούσαν. Μνημεία αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Όπως το αρχοντικό Χατζημιχαήλ (Κανατσούλη), με το «Πάνθεον», το δωμάτιο που κάθε του επιφάνεια διηγείται ένα επεισόδιο της ελληνικής μυθολογίας.

Η οικονομική της ακμή, που ξεκίνησε στις αρχές του 17ου αιώνα, στηρίχθηκε κατά κύριο στο εμπόριο που διεξήγαγαν μέσω των καραβανιών οι Σιατιστινοί πραματευτάδες,. Οι στρατιωτικές και πολιτικές εξελίξεις της εποχής άλλαζαν τους προορισμούς και τις διαδρομές των εμπορικών καραβανιών. Προς την Βενετία έως το 1750, προς τα Βαλκάνια και την Κεντροδυτική Ευρώπη αργότερα.

Στον Προφήτη Ηλία τάφηκε το 1746, ο επίσκοπος της, Ζωσιμάς. Τα εξήντα χρόνια ποιμαντορίας του απολυταρχικού Ζωσιμά ήταν ο «χρυσός αιώνας» της Σιάτιστας. Τότε, εκτός από την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής που ήδη υπήρχε, κτίστηκαν ο Προφήτης Ηλίας, ο Άγιος Μηνάς και πολλές από τις εκκλησιές που δεσπόζουν ακόμα σε κάθε κεντρικό σημείο της κωμόπολης.

Ο πλούτος στην πυκνοκατοικημένη τότε Σιάτιστα πολύς ώστε να της δοθεί το προσωνύμιο «Φλωροχώρι». Το δυσπρόσιτο ανάγλυφο της περιοχής αποθάρρυνε τους κατακτητές να την πλιατσικολογήσουν. Προτίμησαν να εγκατασταθούν στις εύφορες πεδιάδες κάτω από την Σιάτιστα αντί στα γυμνά βουνά. Έτσι, το καθαρό ελληνικό στοιχείο, μπορούσε να δράσει ελεύθερα. Οι Σιατιστινοί στην Ευρώπη του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης αφομοίωσαν τις αναδυόμενες ιδέες. Αναγνώρισαν την σημασία της μόρφωσης και η δημιουργία των σχολείων υπήρξε βασικό μέλημα τους. Πριν από το 1700, η Σιάτιστα διαθέτει ένα από τα 29 σχολεία που καταγράφονται από γραπτές πηγές το 1757. Στα τέλη του 19ου αιώνα υπάρχουν οκτώ σχολεία.

Ο πλούτος και η παιδεία παρείχαν τις προϋποθέσεις για τη δημιουργία μιας αστικής τάξης, με προσωπικότητες ανήσυχες, πολυσχιδείς, τολμηρές, ταλαντούχες. Οι αδερφοί Μαρκίδες Πούλιου, οι εκδότες της πρώτης σωζόμενης ελληνικής εφημερίδας, της «ΕΦΗΜΕΡΙΣ». Στον Ρήγα Φεραίο διέθεσαν το τυπογραφείο τους, ενώ ο Θεοχάρης Τουρούντζιας στραγγαλίστηκε μαζί του. Ο Νικόλαος Κασομούλης αφηγήθηκε στα «ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΑ» το αθάνατο ‘21. Ο Μιχαήλ Παπαγεωργίου μας άφησε το «ΤΟ ΜΕΓΑ ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙΟΝ» το πρώτο σχολικό εγχειρίδιο. Ο Γεώργιος Ζαβίρας καταγράφει στο «ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΘΕΑΤΡΟΝ» τους έλληνες λόγιους από την Άλωση μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα. Η οικογένεια Μανούση, ο Θεόδωρος δίδαξε στο νεοσύστατο ελληνικό πανεπιστήμιο, η Ειρήνη με τον σύζυγο της Γεώργιο έχτισαν την οικία τους, το Μέγαρο Μαξίμου. Ο Αριστοτέλης Ζάχος, η δεσπόζουσα μορφή της ελληνικής αρχιτεκτονικής των ετών 1908-1940. Η ζωγράφος Θάλεια Φλωρά – Καραβία. Ο εκ των θεμελιωτών της ελληνικής λαογραφίας, ο Γεώργιος Μέγας. Ο Χαρίλαος Περπέσσας συνέθεσε τη «Συμφωνία του Χριστού». Ο Κωνσταντίνος Δεμερτζής, ο τελευταίος πρωθυπουργός πριν την δικτατορία του Μεταξά. Ο Γεώργιος Παπάζωλης, ο πρωταγωνιστής των Ορλοφικών.

Η απογοήτευση! Κάνω το προφανές. Ανεβαίνω στον Προφήτη Ηλία με τη φωτογραφία στα χέρια και παίρνω την ίδια θέση με τον φωτογράφο. Αντιπαραβάλλω παρελθόν και παρόν. Ψάχνω τα κοινά τους σημεία. Λίγα αρχοντικά στέκουν όρθια, μάλλον δεν θα μάθουμε τις ιστορίες των υπολοίπων. Θύματα της κατοχής, του εμφυλίου και της αναλαμπής της γούνας, που επέτρεψε πριν το 1978, την κατεδάφιση τους, και την αντικατάσταση τους από άχαρες οικοδομές. Μεγάλο κομμάτι της αστικής τάξης εγκατέλειψε την Σιάτιστα, πολλά από τα αρχοντικά ερημώθηκαν και ρημάζουν σήμερα, αβοήθητα — συνέπεια των πολλαπλών οικονομικών κρίσεων, που προκάλεσαν την αστυφιλία και την εξωτερική μετανάστευση.

Η πλειοψηφία όσων έφυγαν, κράτησαν στην καρδιά τους την πατρίδα. Με κληροδοτήματα όπως του Θεόδωρου Μανούση εδώ και περισσότερα από εκατό χρόνια, ενισχύονται στις σπουδές τους, τα παιδιά της. Έγιναν κοινωφελή έργα. Αλλά η απουσία τους από την καθημερινότητα, την οικονομία, την παραγωγή πολιτισμού της πόλης, αφήνει δυσαναπλήρωτο κενό.

Η ελπίδα! Επιβίωσαν μαζί με τις όμορφες εκκλησίες, το αρχοντικό του Μανούση, της Πούλκως, του Τζώνου, του Τζουρά, του Χατζηγιαννίδη (Νεραντζόπουλου), του Αργυριάδη (Μαλιόγκα), της Κυρά Σανούκως, του Αλεξίου, του Βοϊδομάτη, πολλοί σε μια μάχη με τον χρόνο διέσωσαν τα σπίτια που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν οι παππούδες τους. Τηρούνται ακόμα τα ήθη, τα έθιμα, ακολουθούνται οι παραδόσεις.

Ωριμάζουν και οι συνθήκες. Πληθαίνουν πλέον, όσοι πιστεύουν ότι η οικονομική ανάπτυξη της Σιάτιστας μπορεί να έρθει ως απόρροια του συγκριτικού της πλεονεκτήματος που θα αποκτήσει μόνο αν προστατευτεί και αναδειχθεί η πολιτιστική της κληρονομιά. Μονόδρομος είναι η λήψη των καίριων αποφάσεων που θα αποτρέψουν τον πλήρη οικονομικό, πληθυσμιακό και πολιτισμικό μαρασμό της Σιάτιστας.

Αποφάσεις με την απαραίτητη στήριξη. Για να διασωθεί μια κληρονομιά και ως χρέος προς τους πρωταγωνιστές της φωτογραφίες.

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ "ΤΑ ΝΕΑ" - 25/26 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2018

ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΠΩΣ ΚΑΙ ΜΙΑ ΕΥΚΟΛΗ ΕΡΩΤΗΣΗ

Το αρχοντικό Ζήση Ιωάννη Μάλαμα ανήκει στον Δήμο Βοίου

Επειδή όσο πλησιάζουν οι εκλογές και οι συζητήσεις για τα πρόσωπα γίνονται όλο και πιο έντονες, καλό θα ήταν να υπενθυμίζουμε στους υποψηφίους ότι κάποια στιγμή θα πρέπει να μας περιγράψουν το πρόγραμμα που θα υλοποιήσουν. Οι εκλογές δεν θα πρέπει να θυμίζουν ποδοσφαιρική μεταγραφολογία του καλοκαιρίου. Θα πρέπει όμως να ομολογήσω, ότι τελευταία επιτέλους ακούω από έναν υποψήφιο ότι θα δώσει βαρύτητα στην ενημέρωση μας για το πρόγραμμα που θα εφαρμόσει.

Προσωπικά εγώ δεν περιμένω την κλασσική υπόσχεση «θα αναστηλώσουμε ένα αρχοντικό».

Περιμένω να μου πει:

• Πως θα εξασφαλίσει τις χρηματοδοτήσεις για τις μελέτες και την υλοποίηση των έργων.
• Πως θα ξεπεράσει τις συμπληγάδες των υπηρεσιών όπως η αρχαιολογία για να πάρει τις απαραίτητες εγκρίσεις.
• Πως θα λειτουργεί το αρχοντικό που θα αναστηλωθεί.
• Πως θα αξιοποιηθεί και θα προβληθεί το αρχοντικό.
• Πως θα πείσει όλους τους εμπλεκομένους επιτέλους να αναστηλωθούν από το ΥΠΠΟ το Αρχοντικό Τζώνου και το Αρχοντικό Νεραντζόπουλου.
• Πως θα εξασφαλίσει τους φύλακες και τους ξεναγούς.
• Πως θα διασωθούν τα αρχοντικά που είναι ιδιόκτητα και ρημάζουν.
• Για όσους όμως έχουν θητεύει στο παρελθόν υπάρχει μια εύκολη ερώτηση. Εύκολα έρχεται στον νου μας.

Τι έκαναν για τα παραπάνω επί των ημερών τους;

Το αρχοντικό Τζώνου ανήκη στο ΥΠΠΟ (φωτ. Κ. Ωττα)

ΠΟΣΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΚΕΡΔΙΖΕΙΣ ΑΠΟ ΕΝΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟ;

Πολλοί θα περάσουν ίσως αδιάφορα την αφίσα. Αφορά ένα επιστημονικό συνέδριο όπως πολλά άλλα που γίνονται. Ποιους ενδιαφέρει; Πανεπιστημιακούς θα απαντήσει βιαστικά κάποιος. Για να δούμε λίγο προσεκτικά τον τίτλο του συνεδρίου «ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ».

Μήπως αφορά και μέλη της τοπικής αυτοδιοίκησης ενός δήμου με πολιτιστικό απόθεμα που θέλει να το αναδείξει και να το προβάλλει; Γιατί;

Δεν θα κουραστώ να επαναλαμβάνω τα οφέλη από την παρουσία μας σε τέτοιες εκδηλώσεις.
Θα έχουν να μάθουν, ποια είναι τα συμπεράσματα από την χρήση και εφαρμογή τέτοιων εργαλείων, ποια είναι τα νέα εργαλεία που προτείνονται. Θα μιλήσουν με αυτούς που ανέπτυξαν ή αξιοποίησαν αυτά τα εργαλεία. Εταιρείες ή ερευνητικές ομάδες Ποιες είναι άραγε οι εμπειρίες τους; Ποια συστήματα θα ταίριαζαν καλύτερα στα χαρακτηριστικά της περιοχής μας;

Δεν σταματάμε όμως εδώ!

Δεν μπορεί άραγε σε έναν πανεπιστημιακό να προταθεί ένα αρχοντικό, μια εκκλησία, η Σιάτιστα, τα ήθη και έθιμα της ως το πεδίο εφαρμογής μιας νέας τεχνολογίας για την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς. Χωρίς να πληρώσει ο Δήμος ένα ευρώ θα αποκομίσει εμπειρίες από την εφαρμογή και θα προβληθεί ανέξοδα ο Δήμος. Που θα προβληθεί;

Σε επόμενο συνέδριο που θα παρουσιαστούν τα συμπεράσματα από τα αποτελέσματα της έρευνας. Θα παρουσιαστούν σε ανθρώπους άμεσα εμπλεκόμενους με την πολιτιστική κληρονομιά. Θα θελήσουν να την γνωρίσουν καλύτερα, θα την επισκεφθούν. Η συνεχής παρουσία, η συνεχής επαφή, η δημιουργία του κύκλου γνωριμιών, μια χορηγία, θα δημιουργήσουν το πρόσφορο έδαφος για την υποβολή πρότασης για την διεξαγωγή ενός συνεδρίου στην Σιάτιστα.

Να μην εξετάσω την περίπτωση υλοποίησης ενός ερευνητικού προγράμματος για την εφαρμογή μιας νέας τεχνολογίας, την χρηματοδότηση της οποίας θα φροντίσει να εξασφαλίσει το αντίστοιχο πανεπιστημιακό ίδρυμα μέσω ενός ευρωπαϊκού προγράμματος.

Η συνεχής μας παρουσία σε τέτοιες εκδηλώσεις βάζει πολλούς συνέδρους σε σκέψεις. Μήπως είναι ανεξερεύνητη και αξίζει ο κόπος να στρέψουν το ενδιαφέρον τους σε αυτήν.

Κλείνοντας, βλέπω ανακοινώσεις και συνεντεύξεις αυτοδιοικητικών παραγόντων που παρίστανται σε αντίστοιχες εκδηλώσεις των φορέων της Κεντρικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Εκεί η παρουσία τους (και αναίτια πολλές φορές πολυπληθής) είναι επιβεβλημένη και αυτονόητη. Η παρουσία τους σε εκδηλώσεις όπως αυτό το συνέδριο είναι αυτή για την οποία θα τους χαρακτηρίσουμε «ψαγμένους». Με ένα δύο άτομα καταρτισμένα στο αντικείμενο που πάνε για κάποιο σκοπό.

Λάζαρος Γ. Κώτσικας

Πολιτικός Μηχανικός, PhD

ΕΙΝΑΙ ΤΕΛΙΚΑ ΕΝΑ ΟΝΕΙΡΟ ΑΠΑΤΗΛΟ;

Πρόσφατα παρακολούθησα ένα ενημερωτικό βίντεο για το ευρύ πλαίσιο δράσεων του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Βενιζέλος». Όπως διάβασα από περιέργεια στην ιστοσελίδα του ιδρύματος κύριος σκοπός του είναι η λειτουργία, σε εθνικό επίπεδο, ενός δυναμικού ευρωπαϊκού ερευνητικού και εκπαιδευτικού κέντρου, το οποίο να αποτελεί έναν κεντρικό θεσμό συντονισμού της έρευνας και μελέτης του έργου, της εποχής και της ζωής τού μεγάλου πολιτικού και της νεότερης ιστορίας της Ελλάδας χωρίς ιδεολογικές δεσμεύσεις και αγκυλώσεις, χωρίς τοπικούς περιορισμούς.

Σημείο αναφοράς και για την πόλη των Χανίων που είχε την τύχη να είναι η πόλη στην οποία γεννήθηκε ο μεγάλος πολιτικός. Στην Χαλέπα Χανίων το σπίτι του Ελευθέριου Βενιζέλου έχει μετατραπεί σε ένα σύγχρονο μουσείο.

Οι δράσεις του ιδρύματος περιλαμβάνουν την φύλαξη και έκθεση κειμηλίων για τον Ελευθέριο Βενιζέλο και την εποχή του. Την ψηφιοποίηση έντυπου υλικού για τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Την προώθηση και την στήριξη της έρευνας για τον Ελευθέριο Βενιζέλο, το έργο του και την εποχή του. Την υλοποίηση δράσεων με την βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας που βοηθούν τα παιδιά να γνωρίσουν τον μεγάλο πολιτικό και για το πώς ήταν η Ελλάδα που κυβέρνησε ο Ελευθέριος Βενιζέλος.

Μπαίνοντας και στην σελίδα, χαζεύοντας το περιεχόμενο της, παρακολουθώντας το βίντεο χωρίς να το θέλω μου έρχεται μια ιδέα για ένα όνειρο που φαντάζει πολύ μακρινό.

• ·         Ένα όνειρο που απαιτεί αλλαγή της νοοτροπίας και την αναγνώριση των πραγματικών αναγκών.
• ·         Ένα όνειρο που απαιτεί να ζητήσουμε να κατανέμονται διαφορετικά οι διαθέσιμοι πόροι των ιδρυμάτων.
• ·         Ένα όνειρο που απαιτεί να αφήσουμε στην άκρη τις διαφορές μας και να βλέπουμε κοντόφθαλμα θεωρώντας μάλιστα πολλοί ότι η πολιτιστική κληρονομιά είναι ιδιοκτησία μας.

Είναι τρελό να ονειρεύομαι ένα ίδρυμα αντίστοιχης εμβέλειας που είναι χτισμένο στην προσωπικότητα του Ελευθέριου Βενιζέλου και φιλοξενείται στην πόλη των Χανίων που έχει μεγάλη τουριστική βιομηχανία.

Έχω το δικαίωμα όμως να ονειρεύομαι από την στιγμή που βρίσκομαι σε μια πόλη με μεγάλη πολιτιστική κληρονομιά με προσωπικότητες με μεγάλη προσφορά όπου δραστηριοποιήθηκαν, μια πόλη που για την ιστορία της έχουμε να μάθουμε πολλά. Μια πόλη που από τα ιδρύματα θα μπορούσε να δαπανήσει τους πόρους τους διαφορετικά.

• ·         Δεν θα μπορούσε να λειτουργεί σε ένα αρχοντικό, ένα μουσείο για την ιστορία της Σιάτιστας;
• ·         Δεν θα μπορούσε να ψηφιοποιηθεί και να είναι διαθέσιμο το υλικό που υπάρχει για την ιστορία της Σιάτιστας;
• ·         Δεν θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί σε συνεργασία με πανεπιστημιακά ιδρύματα η έρευνα πάνω στην Σιάτιστα και την πολιτιστική της κληρονομιά;
• ·         Δεν θα μπορούσαμε να ενθαρρύνουμε τους συμπολίτες μας αντί να πετάνε ή να πουλάνε κομμάτια της υλικής πολιτιστικής μας κληρονομιάς να τα δίνουνε για να εκτίθενται σε ένα μουσείο.
• ·         Δεν θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν εκδόσεις σχετικά με την Σιάτιστα;
• ·         Δεν θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε δράσεις για τα παιδιά της Σιάτιστας για να μάθουνε το παρελθόν μας; Δράσεις και για τα σχολεία που θα επισκεφθούν την πόλη μας.
• ·         Δεν θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ΑΡΧΙΚΑ οι πόροι των ιδρυμάτων για τον σκοπό αυτό;
• ·         Δεν θα μπορούσε να εργαστεί το προσωπικό που θα μπορούσε να αναζητά τους επιπλέον πόρους;

Είναι τελικά ένα όνειρο απατηλό; Σε μια πόλη που εκτός από το Ίδρυμα Παπαγεωργίου έχει πλέον και το Ίδρυμα Λίλιαν Βούδουρη σαν ένα διαβατήριο.

Λάζαρος Γ. Κώτσικας

Πολιτικός Μηχανικός, PhD

ΟΙ ΓΕΦΥΡΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

Ποτέ δεν κρύψαμε την ελπίδα μας, πιο ποθητή τώρα που τα διαστήματα της παρακμής του κλάδου της γούνας είναι πιο συχνά σε αριθμό και πιο μεγάλα σε χρονική διάρκεια, ο τουρισμός να γίνει βασικός άξονας της ανάπτυξης της περιοχής. Για γίνουν νέες επενδύσεις στην περιοχή και να αποκτήσουμε  το δικαίωμα να αιτούμαστε για περισσότερους πόρους για την προστασία και την ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Γνωστά και χιλιοειπωμένα.

Ο πιο φιλόδοξος δεν περιορίζεται στο κομμάτι του τουρισμού εντός των ελληνικών τειχών αλλά και εκτός αυτών. Πως όμως κάποιος εκτός Ελλάδος θα ανακαλύψει την πόλη μας και θα την επισκεφθεί. Φυσικά και είναι αρκετά δύσκολο αν μιλάμε γενικά. Η αρχή γίνεται από εκεί που πιστεύουμε ότι είναι ευνοϊκότερες οι προϋποθέσεις. Εκεί που υπάρχει το συνδετικό στοιχείο.

Πέρυσι ο δήμος πήρε μια θαυμάσια πρωτοβουλία και την πόλη μας επισκέφθηκε ο Ούγγρος πρέσβης. Στην Ουγγαρία ως κομμάτι της Αυστρουγγρικής Αυτοκρατορίας δραστηριοποιήθηκαν οι Σιατιστινοί πραματευτάδες. Ήταν μια κίνηση με αφορμή το γεγονός ότι το ιστορικό μας παρελθόν έχει κάποια κοινά σημεία στην διαδρομή της ιστορίας. Το συνδετικό στοιχείο!

Μια κίνηση που απαιτείται να συνοδευτεί και από νέες ώστε να χτιστεί η γέφυρα μεταξύ μας και με την Ουγγαρία, τις πόλεις της που δημιουργήθηκαν οι εμπορικοί οίκοι, οι κομπανίες και με τις δωρεές μεταξύ άλλων και των Σιατιστνών χτίστηκαν εκεί εκκλησίες και άλλα σημαντικά κτήρια. Δεν διαφέρουν πολύ δεδομένα με την Βιέννη και την Αυστρία. Ίσως εκεί είναι πιο γνωστή η ιστορία των Μαρκίδων Πούλιου και άρα το έδαφος είναι πιο πρόσφορο.

Πιο πρόσφορο είναι το έδαφος, όταν κάποιοι πατριώτες μας έχουν καταφέρει να γίνουν πρωταγωνιστές της ιστορίας αυτοί ή απόγονοί τους  στην νέα τους πατρίδα. Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα, σε δύο άλλα κράτη.

Ο γιατρός Constantin Caracaş (1773 – 1828). Ο Κωνσταντίνος Καρακάσης και ο πατέρας του Δημήτριος είχαν σημαντικό ανθρωπιστικό έργο στο Βουκουρέστι της Ρουμάνια. Η προτομή του Κωνσταντίνου Καρακάση βρίσκεται στην αυλή του νοσοκομείου "Φιλανθρωπία" που ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του Σιατιστινού γιατρού.

Το μαιευτήριο σήμερα "Φιλανθρωπία", διακρίνεται δεξιά η προτομή του Κωνσταντίνου Καρακάση

Ο ποιητής Dimitrija Demeter‎, (1811 – 1872). Ο Δημήτριος Δημητρίου με τα ποιήματα  ζωντάνεψε το εθνικιστικό συναίσθημα των Κροατών. Προς τιμή του, το όνομα του αναγράφεται δεύτερο στην τιμητική πλάκα των ιδρυτών του μεγαλοπρεπούς Κροατικού Εθνικού Θεάτρου, και η προτομή του κοσμεί το προαύλιο του θεάτρου αυτού. Από το 1907 έχει καθιερωθεί το Βραβείο Δημητρίου καλύτερου θεατρικού έργου.

Η προτομή του Δημήτριου Δημητρίου

Όταν μετακινούμαστε μέσω αυτών των γεφυρών θα μπορέσουμε να δυναμώσουμε το φως στο ιστορικό μας παρελθόν. Ίσως βρούμε νέους δεσμούς. Δεσμούς και με πολιτείες και άλλα κράτη. Λογικό να τραβήξουμε και εμείς το δικό τους ενδιαφέρον. Δεν θα θέλουν να επισκεφθούν την Σιάτιστα από όπου ξεκίνησαν οι πραματευτάδες, οι γονείς του Κωνσταντίνου Καρακάση και του Δημητρέ Δημητρίου; Να δουν τα αρχοντικά, τα σπίτια όπου έμεναν οι Μανούσηδες,  οι συγγενείς των ευγενών von Ohabitza, οι Χατζημιχαήλ, οι συγγενείς των ευγενών de Sissani απο την εποχή της Μεγάλης Αυτοκρατορίας.

Στην πρόσοψη ενός από τους τέσσερις πύργους του Εθνικού Κροατικού Θεάτρου βρίσκεται η προτομή του Δημήτριου Δημητρίου

Να μιλήσω για το Μοναστήρι; Τα Μπίτολα. Για τον Γεώργιο Παπάζωλη και την αυλή της Αυτοκράτειρας Αικατερίνης στην Ρωσία; Καλύτερα όχι γιατί δεν θα μπορώ να συντηρώ δύο σελίδες στο διαδίκτυο.

Το ενδιαφέρουν τους, δεν θα το τραβήξουμε τυχαία αλλά μετά από τις απαραίτητες δράσεις. Δράσεις που προϋποθέτουν το στήσιμο γεφυρών. Όλα απαιτούν φυσικά κατάλληλο προσωπικό, εργατοώρες, χρήματα και οργάνωση. Δυστυχώς τίποτα δεν γίνεται χωρίς τα παραπάνω. Και όσοι έρθουν δεν θα μπορούν να αντικρύζουν κλειστά αρχοντικά και να ψάχνουν το ελάχιστο ενημερωτικό υλικό.

Είναι κρίμα όμως άλλοι να προσπαθούν να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις και εμείς να τις έχουμε και να τις αγνοούμε επιδεικτικά.

Δήμος Βοΐου και κεντρική οργάνωση υπηρεσιών

Το κτίριο του Βιοτεχνικού Πάρκου Σιάτιστα είναι άλλο ένα μεγάλο κτίριο εγκαταλελειμμένο στην Σιάτιστα. Ας σκεφθούμε πόσες δημοτικές υπηρεσίες θα μπορούσε να στεγάσει και πόσο μεγάλο τμήμα του αρχείου του δήμου θα μπορούσε να φυλάξει.

Προτιμούμε να κρατάμε διάσπαρτες τις υπηρεσίες του δήμου. Ο λόγος προφανής. Ένας ρεαλιστής θα τον πει μικροπολιτική σκοπιμότητα. Τα υπόλοιπα είναι περιττά.

Δεν πρόκειται αυτός ο Δήμος να πάει μπροστά αν δεν καταλάβουμε ότι ζούμε στον Δήμο Βοίου. Δεν ζούμε στον πρώην Δήμο Σιάτιστας, ούτε στον πρώην Δήμο Ασκίου, ούτε στον πρώην Δήμο Νεάπολης, ούτε στον πρώην Δήμο Τσοτυλίου, ούτε στην πρώην κοινότητα Πενταλόφου.

Η κατανομή των πόρων, των υπηρεσιών, των δραστηριοτήτων δεν πρέπει να γίνεται με την λογική του ρεφενέ σε ένα γεύμα μιας παρέας αλλά με μια κεντρική προοπτική ανάπτυξης.

Κάποιοι θα ρωτήσουν για την σχέση των παραπάνω μ την πολιτιστική κληρονομιά της Σιάτιστας, του Βοΐου γενικά. Θα απαντήσω πόσοι είναι οι πόροι, πόσες είναι οι εργατοώρες που σπαταλούνται εξαιτίας της μη ορθολογικής οργάνωσης του Δήμου. Χάνονται από κάπου από όπου θα μπορούσαν να έχουν παραγωγικό αποτέλεσμα.

Ελπίζω, η σειρά με την οποία ανέφερα τους πρώην Δήμους να μην είναι ο μοναδικός λόγος συζήτησης. Το σημειώνω γιατί υπάρχει μια τάση να κολλάμε στα μη ουσιώδη!

Λάζαρος Γ. Κώτσικας

Πολιτικός Μηχανικός, PhD

Εκτός νυμφώνος και πάλι

Σήμερα από τα ηλεκτρονικά μέσα έγινε ανακοίνωση με την οποία ενημερωνόμαστε ότι στα πλαίσια του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία» εγκρίθηκε η χρηματοδότηση για την επαναξιοποίηση, σε δεύτερη φάση, δεκαπέντε δημοτικών κτιρίων. Συνολικά έχουν ενταχθεί  είκοσι επτά κριτήρια.

Σκοπός του προγράμματος είναι «να λειτουργήσουν ως εστίες πολιτιστικής, τουριστικής και επιχειρηματικής δραστηριότητας». Τα τελευταία δημοτικά κτίρια που εντάχθηκαν είναι:

1. Δημοτικό κτίριο στο Λαύριο (Ηρώων Πολυτεχνείου και Δανουκάρα) – Πολιτιστικές δραστηριότητες.
2. Παλαιό Νοσοκομείο Ρόδου – Υπηρεσίες Δήμου.
3. Κτίριο Ησυχάκη στον Πλατανιά – Πολιτιστικές δραστηριότητες και δραστηριότητες κοινωνικού χαρακτήρα.
4. Παλαιό Νοσοκομείο Θήβας – Κέντρο Τουριστικής Πληροφόρησης.
5. Αποστολοπούλειο Πνευματικό Κέντρο Τρίπολης – Πολιτιστικές δραστηριότητες.
6. Δημοτικό σχολείο Μελιγούς στη Βόρεια Κυνουρία – Πολιτιστικές δραστηριότητες.
7. Πρώην 1ο Δημοτικό σχολείο Σπάτων/Αρτέμιδος – Πολιτιστικές δραστηριότητες.
8. Παλαιό Γυμνάσιο Πύλου – Πολιτιστικές δραστηριότητες.
9. Δημοτικό κτίριο στα Άγραφα – Υπηρεσίες Δήμου.
10. Παλαιά βιομηχανική μονάδα της Ελαιουργικής ΚΣΕΠ στην Στυλίδα – Υπηρεσίες Δήμου.
11. Παλαιές Αποθήκες Οργανισμού Κωπαΐδας στο Δήμο Αλιάρτου-Θεσπιέων – Πολιτιστικές δραστηριότητες.
12. Αποθήκη ΚΣΟΣ στη Νεμέα – Πολιτιστικές δραστηριότητες.
13. Διοικητήριο ΑΕΒΑΛ στο Δήμο Εορδαίας – Υπηρεσίες Δήμου.
14. Τμήμα εργοστασίου σαπωνοποιίας Περδίκη στον Πειραιά – Υπηρεσίες Δήμου.
15. Αποθήκες ΑΣΣΟ στη Μεσσήνη – Πολιτιστικές δραστηριότητες.

Από το Δήμο Βοΐου, χωρίς πολύ σκέψη το κτίριο που θα ήταν ιδανικό για να προταθεί σε αυτό το πρόγραμμα, δεν είναι άλλο από αυτό του Αρχοντικού Μανούση.

Έγινε πρόταση στο παραπάνω πρόγραμμα για το Αρχοντικό Μανούση; Ποια ήταν η τύχη της; Αν δεν έγινε πρόταση, γιατί δεν έγινε;

Η απάντηση που θα μπορούσε να δικαιολογήσει την μη υποβολή πρότασης είναι η μη ωριμότητα του φακέλου της πρότασης. Οπότε τότε η ερώτηση είναι προφανής.

Γιατί δεν είχε την ωριμότητα η πρόταση;

Η ωριμότητα συνίσταται στην επιλογή της νέας χρήσης που θα έχει το αρχοντικό. Οι μελέτες που θα γινόταν, εκτός από αυτές της αποκατάστασης θα έπρεπε να περιλαμβάνουν, και αυτές που θα περιέγραφαν τις απαραίτητες παρεμβάσεις στο κτίριο, και θα προέβλεπαν τον εξοπλισμό που θα έπρεπε να εγκατασταθεί στο κτίριο για να είναι εφικτή η λειτουργικότητα της νέας χρήση.

Όλα αυτά προκειμένου να πειστεί ο χρηματοδότης, ότι ο Δήμος έχει αποφασίσει με ορθολογικό τρόπο μια βιώσιμη χρήση για το κτίριο. Δύσκολα γίνονται πλέον χρηματοδοτήσεις για να κατασκευαστούν ή να μετατραπούν κτίρια που ο ιδιοκτήτης τους δεν θα ξέρει πώς να τα χρησιμοποιήσει.

Αν όντως υπάρχουν ελλείψεις στον φάκελο του έργου, ο δήμος μπορεί να μας πει ποιος είναι ο προγραμματισμός του προκειμένου να αποκτήσει ο φάκελος της πρότασης την ποθητή ωριμότητα;

Επειδή πολλοί από αυτούς που είναι στο δημοτικό συμβούλιο εξέφρασαν την επιθυμία να ξαναζητήσουν την ψήφο των δημοτών, μπορούν να κάνουν έναν απολογισμό για τα πεπραγμένα τους στο κομμάτι της υλικής μας πολιτιστικής μας κληρονομιάς;

Ελπίζω να μην αποκτήσαμε το Αρχοντικό Μανούση προκειμένου να γίνει ένας σωρός ερειπίων.


Λάζαρος Γ. Κώτσικας
Πολιτικός Μηχανικός, PhD

Η Παναγία Πλατυτέρα | ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ

Στον ναό της Αγία Τριάδας στην Σιάτιστα (που είναι ταυτόχρονα και προς τιμή του Οσίου Ναούμ) στην κόγχη του ιερού απεικονίζεται η Παναγία Πλατυτέρα. Ο ναός χτίστηκε το 1610 και φηµιζόταν για τα ξυλόγλυπτα του τέµπλου καθώς και για τις θαυµάσιες τοιχογραφίες του. Στις 12 Νοεµβρίου του 1948, πυρπολήθηκε και καταστράφηκε ολοσχερώς, θύμα και αυτός του εμφυλίου σπαραγμού. Στην θέση του χτίστηκε ένας νέος ναός λίγα χρόνια αργότερα.

Αν όχι το μοναδικό, ένα από τα ελάχιστα πράγματα που διασώθηκαν από την παλιά εκκλησία, είναι η εικόνα της Πλατυτέρας. Δυστυχώς ελάχιστα πράγματα διακρίνονται από την σύνθεση της εικόνας.

Πλατυτέρα ή και Πλατυτέρα των Ουρανών ονομάζεται η εικόνα της Παναγίας που αγιογραφείται στο εσωτερικό άνω μέρος της κεντρικής κόγχης του Ιερού. Η ονομασία προέρχεται από τον χαρακτηριστικό στίχο του μεγαλυνάριου της Λειτουργίας του Μεγάλου Βασιλείου, (ο ύμνος γράφτηκε από τον Ιωάννη τον Δαμασκηνό):
 
«την σην μήτραν θρόνον εποίησε και ην σην γαστέραν πλατυτέραν ουρανών απειργάσατο»

Στο ανώτερο τμήμα της παράστασης απεικονίζεται πάντα η Θεοτόκος ένθρονη, με το βρέφος, να πατά επάνω σε κοσμικά σύμβολα: στον ουρανό, τον ήλιο και την σελήνη. Γύρω από την Παναγία αποδίδεται πλήθος αγγελικών μορφών, από τις οποίες ξεχωρίζουν τέσσερις, που φέρουν λάβαρα με επιγραφές και υμνούν το πρόσωπο της Θεομήτορος.

Στο κάτω μισό της παράστασης απεικονίζεται επίσης μεγάλος αριθμός προσώπων, οργανωμένων σε υποομάδες με προκαθορισμένο πάντα επικεφαλής.

Έτσι, της ομάδας των προφητών ηγείται ο Ιωάννης ο Βαπτιστής. Έμπροσθεν του πλήθους των αποστόλων, βρίσκεται ο Πέτρος. Οδηγός των ιεραρχών τίθεται ο Χρυσόστομος. Επικεφαλής των μαρτύρων ανδρών είναι ο Γεώργιος, ενώ των γυναικών μαρτύρων, η Αικατερίνη.

Την υποομάδα των Οσίων ανδρών κατευθύνει ο Αντώνιος, ενώ των οσίων γυναικών η Ευπραξία.
Της ομάδας των δικαίων βασιλέων προπορεύεται ο Μ. Κωνσταντίνος. Ακόμη, πρέπει να σημειωθεί, ότι καθένας από τους επικεφαλής παρουσιάζεται από τον Διονύσιο να φέρει κάποιο λάβαρο ή οθόνη, όπου αναγράφεται υμνητικό προς την Παναγία κείμενο.

Μεγαλυνάριο: σύντομος ύμνος, που συχνά αρχίζει με τη φράση «μεγάλυνον, ψυχή μου»

Πηγές

Αναστάσιος Παπάς:ΙΕΡΟΙ ΝΑΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΕΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ

Ο φίλος Δημήτριος Σιώτας

Ο Δεκαπενταύγουστος με το πανηγύρι του ένα ορόσημο, ξυπνητήρι για πολλούς Σιατιστινούς. Όσοι από αυτούς βρίσκονται πολύ μακριά από την μητέρα πατρίδα, τους καλεί να την επισκεφτούν έστω και για αυτές τις λίγες μέρες.

Ο Δημήτριος Σιώτας (James Siotas) του οποίου η διαδρομή στην ζωή μαζί με αυτήν του πατέρα του θα μπορούσαν να γεμίσουν ένα πολυσέλιδο βιβλίο, κατέφτασε και φέτος στην Σιάτιστα. Αν και έχει περάσει τα ενενήντα μοιάζει ακούραστος.

Τον ευχαριστώ για το όμορφό δώρο του, το βιβλίο του με τίτλο “SIATISTA – MACEDONIA, The Spirit of Hellenism” που μου χάρισε με μια συγκινητική αφιέρωση. Η ιστορία της Μακεδονίας καλύπτει συμπυκνωμένα το πρώτο μέρος του βιβλίου ενώ στα υπόλοιπα τρία κεφάλαια απλώνεται η ιστορία της Σιάτιστας.

Ένα βιβλίο που απευθύνεται στους Σιατιστινούς εντός και εκτός των τειχών. Η αγγλική γλώσσα στην οποία είναι γραμμένο, δίνει την δυνατότητα σε όσους έχουν πλέον δυσκολία με την μητρική γλώσσα να αντλήσουν περισσότερες πληροφορίες για τον τόπο από τον οποίο ξεκίνησαν οι πατεράδες, οι παππούδες ή οι ακόμα πρωθύστεροι από αυτούς.

Το απλό γράψιμο και το μέγεθος του, επιτρέπει και σε κάθε μη Έλληνα επισκέπτη της Σιάτιστας να ανακαλύψει πως κατασκευάστηκαν τα αρχοντικά και οι εκκλησίες. Να γνωρίσει τα σημαντικότερα έθιμα της.

Με αφορμή το βιβλίο αυτό, αναρωτιέμαι αν υπάρχουν αλλά παρόμοια, ξενόγλωσσα προφανώς, που θα μπορούσαν να εξυπηρετήσουν τον παραπάνω σκοπό.

Κλείνοντας να του ευχηθώ, καλή διαμονή, καλή Παναγιά και ακούραστος να συνεχίσει και να ολοκληρώσει το νέο του βιβλίο που δουλεύει εδώ και αρκετά χρόνια.

ΑΡΧΟΝΤΙΚΑ | Λεύκωμα μια πρόταση

Σε είκοσι δύο φωτογραφίες, των δύο ψηφιακών λευκωμάτων της σελίδας «ΠΕΡΠΑΤΩΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΣΙΑΤΙΣΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ», θαυμάζουμε ένδεκα αρχοντικά και περπατάμε στην Ελληνική Μυθολογία, στους μύθους όπως τους ζωγράφισε ο Ευθύμιος εκ Παλαιών Πατρών στο Πάνθεον στο αρχοντικό Χατζημιχαήλ (Κανατσούλη).

Η Σιάτιστα έχει και άλλα αρχοντικά. Πολλά από αυτά έχουν όμορφες τοιχογραφίες, μεσάντρες, ταβάνια, βιτρώ, τζάκια με περίτεχνες σκούφιες και διακοσμήσεις (όπως της Πούλκως στην φωτογραφία μας).

Κάθε αρχοντικό έχει μια όμορφή ιστορία να μας πει για την Κυρά Σανούκω, τους Χατζημιχάληδες, τους Μανούσηδες, τους Σαχίνιδες, τους Αργυριάδηδες, του Κανατσούληδες, τους Χατζηγιάννηδες τον δήμαρχο Μηνά Θεοδώρου, τον Γεώργιο Παπάζωλη, τον λατινιστή Χρίστο Καπνουκάγια, την παλιά αστική τάξη που δεν υπάρχει σήμερα.

Είναι κρίμα να μην υπάρχει ένα όμορφο λεύκωμα με έγχρωμες φωτογραφίες και με επιστημονική τεκμηρίωση, ελκυστική για τον μέσο αναγνώστη για να γνωρίσει την υλική πολιτιστική κληρονομιά της Σιάτιστας και να μάθει τις ιστορίες από το παρελθόν της. Να μάθει για την σκούφια της Πούλκως, για τα ελεγειακά στου Νεραντζόπουλου, το Πάνθεον στου Κανατσούλη, για τον νούφαλο στου Αλεξίου.

Για να μπει στον πειρασμό να τα δει από κοντά, για να πιεστούν οι καταστάσεις και να υπάρξει μια στροφή στην πολιτική που ακολουθούμε για την πολιτιστική μας κληρονομιά. Οι φοιτητές που επισκέφθηκαν χθες την  Σιάτιστα, τι πήραν μαζί τους για να τους θυμίζει την πόλη που τα σημαντικότερα της σημεία είδαν, για να μάθουν περισσότερα  πράγματα; Ένα μπουκάλι κρασί ίσως και έναν ολιγοσέλιδο τουριστικό οδηγό. Που τους παραπέμπει αυτός ο οδηγός;

Η κατάσταση στην Σιάτιστα είναι δύσκολη, δυσκολότερη ίσως και από πολλές περιοχές καθώς ο κλάδος της γούνας από τον οποίο στηρίζεται αποκλειστικά η οικονομία της πόλης μας, είναι πάλι σε ένα κατώφλι. Κατώφλι, από το οποίο δεν ξέρουμε πως θα ξεκολλήσουμε, καθότι οι ανταγωνιστές μας πλέον είναι αρκετά ισχυροί.

Πολλοί προέβλεψαν την κατάσταση που βιώνουμε και έστρεψαν το επιχειρηματικό τους ενδιαφέρον αλλού. Όπως στην οινοπαραγωγή και στον τουρισμό. Παρόλα αυτά, δυστυχώς δεν διακρίνεται από καμιά δημαρχιακή αρχή κάποια αλλαγή στο κομμάτι του τουρισμού. Εγκλωβίζεται με αρκετή ευκολία κάθε φορά στις δαιδαλώδεις διαδικασίες αποκατάστασης ή αναστήλωσης ενός αρχοντικού και περιορίζεται στην έκδοση ενός παραδοσιακού τουριστικού οδηγού.

Η τεχνολογία μας δίνει την ευκαιρία να μάθουμε με ένα «κλικ» πολιτικές που ακολουθούνται, εργαλεία που αξιοποιούνται σε άλλες περιοχές της Ελλάδας ή του εξωτερικού.

Χρειάζονται πόροι και σωστός σχεδιασμός.  Οι πόροι δεν αναζητούνται πεισματικά μόνο από το δημόσιους φορείς.  Η ιδιωτική πρωτοβουλία, που τόσο πολύ επέλεξαν να πλήττουν μερικοί, δεν πρέπει να μας αφήνει αδιάφορους.

Σε μια τέτοια πρωτοβουλία, ίσως θα πρέπει να αναζητηθεί και ο χρηματοδότης του λευκώματος. Για να προσεγγιστεί ίσως είναι αρκετά δύσκολο. Είναι η μοναδική πλέον ελπίδα. Ελπίδα προς την οποία ίσως έχουμε το διαβατήριο αλλά  δεν το γνωρίζουμε.

Λάζαρος Γ. Κώτσικας
Πολιτικός Μηχανικός

ΤΑ ΣΤΕΚΙΑ

Μια πολύ όμορφη σειρά της ΕΡΤ. Την πυροβολούμε, και όχι άδικα, πάρα πολλές φορές, αλλά πρέπει να ομολογήσουμε ότι έχει στο βιογραφικό τις και πολύ καλές, πρωτότυπε παραγωγές.

ΤΑ ΣΤΕΚΙΑ, ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΓΟΡΑΙΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ. Το καφενείο, το δισκάδικο, η λαϊκή αγορά, η πιάτσα των ταξί, τα κλαρίνα, το πατσατζίδικο (το σημείο συγκέντρωσης των ξενύχτηδων) είναι μερικά από τα στέκια στα οποία περνάει τον χρόνο του χαζεύοντας και μιλώντας με τους θαμώνες του, ο δημιουργός της σειράς με τον οποίο προσπαθούμε και εμείς να ταυτιστούμε.

Το επεισόδιο που αναρτώ είναι για το παλαιοβιβλιοπωλείο.  Όσο και αν προχωρήσει η τεχνολογία και μας προσφέρει ένα νέο εργαλείο, με το οποίο μπορούμε να διαβάσουμε ένα βιβλίο, δύσκολα θα μας δώσεις την μαγεία του να ξεφυλλίζεις και να ρουφάς το περιεχόμενο των σελίδων ενός βιβλίου. Δεν θα μπορέσεις να νιώσεις την οσμή του φρεσκοτυπωμένου βιβλίου ή του πολλά χρόνια καταχωνιασμένου σε ένα ράφι βιβλίου.

Πολλοί συμπατριώτες μας φρόντισαν ξεκινώντας πριν διακόσια πενήντα να αυξάνει η λίστα των βιβλίων. Είτε τυπώνοντας τα όπως οι Μαρκίδες, είτε γράφοντας τα όπως ο Γεώργιος Ζαβίρας, είτε χρηματοδοτώντας τα όπως ο Ιωάννης Μανούσης, είτε βοηθώντας μας να τα διαβάσουμε όπως ο Μιχαήλ Παπαγεωργίου που έγραψε το πρώτο αλφαβητάρι.

Δύσκολα νιώθεις το συναίσθημα ενός βιβλιοφάγου όταν ανακαλύψει ένα παλαιοβιβλιοπωλείο. 

Εδώ θα βρει ένα βιβλίο που εναγωνίως αναζητούσε. Θα ξεθάψει ένα βιβλίο με έναν πολύ ενδιαφέρον τίτλο που αγνοούσε την ύπαρξη του.

Θα συναντήσει στην ίδια ακριβώς έκδοση, ένα βιβλίο των παιδικών του χρόνων, έναν παλιόφιλο που του κρατούσε συντροφιά και τον έχασε.

Ο Δεκαπεντάγουστος που χάνεται, 1978

Σε περσινή μου δημοσίευση, με νοσταλγία θυμήθηκα τον Δεκαπεντάγουστο που με τις εικόνες του, μου θάμπωνε τα παιδικά μου μάτια.

Ο τίτλος της δημοσίευσης ήταν «Αυθεντικότητα και Δεκαπενταύγουστος».

Βλέποντας μια φωτογραφία όντας πιτσιρικάς πάνω σε άλογο θυμήθηκα τα ομορφοστολισμένα άλογα, με τα πλούσια "γιορντάνια", τα "χάμουρα", τις βελέντζες και τα μαξιλάρια, τις πολύχρωμες κορδέλες στην ουρά και στο μέτωπο του αλόγου, μέτωπο που στολιζόταν και με χαϊμαλιά και καθρεφτάκια.

Θυμήθηκα και άλλες σκηνές της τότε εποχής. Με αγωνία, στο τέλος έθετα το ζήτημα για το αν χάνεται η αυθεντικότητα του εθίμου.

Ο φίλος μου Σάκης Σπύρου κατέγραψε, με την κάμερα του το 1978, την υποδοχή των καβαλάρηδων στην Πλατεία Τρία Πηγάδια. Μου παρέδωσε αυτό το βίντεο για το οποίο τον ευχαριστώ θερμά γιατί έχει αντιληφθεί το νόημα της ιστοσελίδας που διατηρώ εδώ και ενάμιση χρόνο.

Έχουμε έτσι μια καλύτερη εικόνα για τον Δεκαπενταύγουστο των πατεράδων, των παππούδων μας.
Δεν ξέρω με πόσους σημερινούς Δεκαπενταύγουστους, των αθλητικών αλόγων, χωρίς καθόλου στολίδια και των κλαρίνων που παίζουν στο ρυθμό του Despacito , με τις σέλες του ιπποδρόμου, θα αντάλλασσα με έναν Δεκαπενταύγουστο της τότε εποχής.

Ότν χαζεύαμε κάθε άλογο για τα στολίδια και ο μακεδονομάχος έσερνε πρώτος το χορό ανεβαίνοντας στα ουράνια στον ρυθμό του ζουρνά.

Η επιλογή είναι σίγουρα δική μας!

Η ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΑ 220 ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΤΟΥ ΡΗΓΑ. ΤΙ ΘΑ ΕΚΑΝΕ ΤΗΝ ΔΙΑΦΟΡΑ;

Οι πολιτιστικές εκδηλώσεις που γίνονται στην περιοχή μας, είναι ευχής έργο να γίνονται με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη συχνότητα. Δεν θα ήταν καλύτερο όμως πριν αποφασίσουμε την υλοποίηση τους, όταν μάλιστα αυτές αφορούν την πολιτιστική μας κληρονομιά, να εξετάσουμε αν έχουν την εξωστρέφεια που είχε η Σιάτιστα;

Αυτό επιτυγχάνεται, και με την συμμετοχή καινούργιων προσώπων που θα είναι αυτά που θα αποτελέσουν το επιπλέον κίνητρο για τον κόσμο να παρακολουθήσει την εκδήλωση. Ίσως προσελκύσουν και επισκέπτες που θα προέρχονται και εκτός των στενών ορίων της πόλης μας. Θα ακουστεί μια διαφορετική άποψη, θα ανακαλύψουμε την φιλοσοφία ενός ίσως διαφορετικά σκεπτόμενου ανθρώπου.

Ένα δείγμα τέτοιων εκδηλώσεων ήταν και το «ΠΕΛΕΚΟΝ 2018» που πραγματοποιήθηκε σχεδόν πριν δύο μήνες στην περιοχή μας. Επιστήμονες, πανεπιστημιακοί, καλλιτέχνες αλλά και μέλη της τοπικής κοινωνίας μας μίλησαν για την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου μας και για ανθρώπους που ξεκίνησαν από την Σιάτιστα και μεγαλούργησαν, όπως η Θάλεια Φλωρά – Καραβία.

H παρουσία αυτών των ανθρώπων, ανοίγει νέες προοπτικές για το μέλλον. Από κοντά γνωρίζουν την ιστορία και τα μνημεία της πόλης μας και αποκομίζουν εντυπώσεις που τις μεταφέρουν στο δικό τους κύκλο. Ανοίγουμε έτσι νέους κύκλους γνωριμιών. Για την επόμενη φορά.

Προφανώς μια τέτοια εκδήλωση θέλει έναν απαιτητικό σχεδιασμό με μεγαλύτερο χρονοδιάγραμμα αλλά προσδοκούμε περισσότερα οφέλη. Όλα αυτά που παραπάνω που περιγράφω, ίσως είναι περιττά, αν δεν επιδιώκουμε την εξωστρέφεια αλλά απλά θέλουμε να ετοιμάσουμε μια επετειακή εκδήλωση σε κλειστό τοπικό κύκλο.

Επειδή δεν θέλω να μιλάω με υπονοούμενα, θα αναφερθώ στην εκδήλωση που με ώθησε να κάνω αυτή την δημοσίευση και διοργανώνεται με αφορμή τα 220 χρόνια από την εκτέλεση του Ρήγα και των επτά εκ των συντρόφων του, σήμερα στο Κουκουλίδειο Πνευματικό Κέντρο. Αξίζουν συγχαρητήρια στους εισηγητές, που θα μας συνοψίσουν το έργο των εθνομαρτύρων αλλά και θα μας περιγράψουν τον σκοπό της θυσία τους (που είναι και το σημαντικότερο κατά τη άποψη μου).

Το παράπονο μου, θεωρώ πως έχω δικαίωμα να το εκφράσω, είναι πως λείπουν τα πρόσωπα που θα μπορούσαν να δώσουν αυτόν τον διαφορετικό τόνο. Δεν μπορώ ίσως να αναγνωρίσω το στόχο της εκδήλωσης.

Είχα αναφέρει και ένα παράδειγμα για ένα από τα πρόσωπα από τα οποία θα μπορούσαν να παραστούν. Ένας από τους νικητές του βραβείου «ΜΑΡΚΙΔΑΙ ΠΟΥΛΙΟΥ» του Μορφωτικού Ιδρύματος της Ένωσης Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Μακεδονίας-Θράκης (ΕΣΗΕΜ-Θ).; Ίσως. Αλλά και κάποιος από όσους είτε δημοσίευσαν εργασίες ή βιβλία για τον Ρήγα, είτε μελέτησαν το έργο του, δεν θα ήταν επίσης μια καλή ιδέα;

Η κληρονομία των Μαρκίδων Πούλιου, του Θεοχάρη Τουρούντζια, των αδερφών Εμμανουήλ είναι πολύ βαριά και δημιουργεί απαιτήσεις σε όλους μας. Αλλά ας μην το ξεχνάμε είναι το διαβατήριο για πολύ περισσότερα πράγματα. Διαβατήριο που πολύ εναγωνίως ψάχνουν να βρουν.

Σιάτιστα, 5 Αυγούστου 2018

Λάζαρος Γ. Κώτσικας

Πολιτικός Μηχανικός, PhD

Σιατιστινοί καθηγητές στην Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ

Όποιος περιηγηθεί στην ιστοσελίδα της φιλοσοφικής σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, δεν θα δυσκολευθεί να ανακαλύψει και μια ενότητα που ως «τιμή ένεκεν» είναι αφιερωμένη στους καθηγητές της σχολής, που άφησαν το στίγμα τους στην ιστορία της.

Στην λίστα απαρτίζεται από είκοσι επτά πρόσωπα, στα οποία δεσπόζει αυτό του Μανώλη Ανδρόνικου του αρχαιολόγου που ανακάλυψε τον τάφο του βασιλιά της Μακεδονίας Φιλίππου του Β’ στην Βεργίνα. Εδώ είναι και ο Ιωάννης Κακριδής, ο Απόστολος Βακαλόπουλος, ο Στυλιανός Καψωμένος, ο Λίνος Πολίτης, ο Αντώνης Σιγάλας.

Εδώ είναι και τρεις Σιατιστινοί.

Ο Δημήτριος Κανατσούλης (1907-1989), ο τακτικός καθηγητής της Αρχαίας Ιστορίας. Έχει πλήθος δημοσιεύσεων για την ιστορική περίοδο της κυριαρχίας των Μακεδόνων στην Ελλάδα. Ήταν επίσης από τους σημαντικότερους συντελεστές του περιοδικού «Μακεδονικά Χρονικά» που εκδίδεται ακόμα και σήμερα από την Εταιρία Μακεδονικών Σπουδών, της οποίας ήτα μέλος.

Ο Απόστολος Σαχίνης (1918-1997), γόνος της ιστορικής οικογένειας Σαχίνη της Σιάτιστας. Κριτικός λογοτεχνίας, ήταν καθηγητής της Νεώτερης Ελληνικής Φιλολογίας, όπου δίδαξε από το 1965 έως το 1984. Το 1984 εκλέχθηκε τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

Ο Αναστάσιος Μέγας (1926-2000),ομότιμος καθηγητής στην έδρα της Λατινικής Φιλολογίας. Χρημάτισε και κοσμήτορας της σχολής την περίοδο 1980 – 1981. Παλαιοτέρα υπηρέτησε ως διευθυντής την Δημόσια Κεντρική Ιστορική Βιβλιοθήκη Σιάτιστας – Μανούσεια. Επιμελήθηκε την έκδοση του περιοδικού Σιατιστινά, το οποίο δυστυχώς ο θάνατος του καθηγητή, τερμάτισε και την ζωή του περιοδικού.

ΠΗΓΕΣ

• ΟΙ ΣΙΑΤΙΣΤΙΝΟΙ ΓΡΑΦΟΥΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΙΑΤΙΣΤΑ, siatistanews
• Φωτογραφικά Πορτρέτα Παλαιών Καθηγητών της Φιλοσοφικής Σχολής, ΑΠΘ