31η Δεκεμβρίου, Ιστορική μέρα για την Σιάτιστα

Σήμερα είναι ιστορική μέρα για την Σιάτιστα. 

Στις 31 Δεκεμβρίου 1790 εκδόθηκε στην Βιέννη από τον Πούπλιο και τον Γεώργιο Πούλιο το πρώτο φύλλο της «ΕΦΗΜΕΡΙΣ». Είναι η πρώτη σωζόμενη ελληνική εφημερίδα.

Η πρώτη ελληνική εφημερίδα εκδόθηκε, και αυτή στην Βιέννη, το 1784 από τον Ζακυνθινό Γεώργιο Βεντότη. Από ιστορικές πηγές υποστηρίζεται ότι το όνομα της εφημερίδας αυτής ήταν «Ο ΤΗΛΕΓΡΑΦΟΣ ΤΗΣ ΒΙΕΝΝΗΣ». Πρόλαβε να δημοσιεύσει τρία ή τέσσερα φύλλα από τα οποία δεν διασώθηκε κανένα αντίτυπο. Για αυτό η «ΕΦΗΜΕΡΙΣ» είναι η πρώτη σωζόμενη ελληνική εφημερίδα.

Αναρτώ απόσπασμα από το πρώτο φύλλο του 1797, της «ΕΦΗΜΕΡΙΣ» που εκδόθηκε την Πρωτοχρονιά της ίδιας χρονιάς. Στις τελευταίες δύο σελίδες δημοσιεύεται το ποίημα του Καστοριανού Ιωάννου Εμμανουήλ. Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους ο λόγιος και φοιτητής της Ιατρικής Ιωάννης Εμμανουήλ, ο αδερφός του Παναγιώτης μαζί με τον Ρήγα Βελεστινλή και άλλους πέντε συντρόφους τους συνελήφθησαν από την Αυστριακή Αστυνομία με τα γνωστά επακόλουθα. Η μητέρα από τα δύο αδέρφια ήταν από την Σιάτιστα, κόρη της οικογένειας Νεμόζια.

«Ωδάριον συγχαριστικόν εις τον Νέον Έτος προσφωνηθέν τοις ομογενέσι τε και φιλοπάτρισιν υπό Ιωάννου Εμμανουήλ του Καστοριανού». Έτσι τιτλοφορεί το εβδομήντα οκτώ στίχων ποίημα του, ο λόγιος Ιωάννης Εμμανουήλ.

΄Αχ Πάτερ έως πότε, Ἐκάτη ἡ δεινή
΄Ως πότε νά μέ θλίβη; καί νά μέ τυραννᾕ.
Ἐπίβλεψον Κρονίδη, σπλαγχνίσθητε Θεοί!
Λυπήθητέ μ' ἐμένα, ὦ φίλοι Ἀχαιοί.

΄Ω έθνος μου, ὦ γένος, ὦ φίλτατε λαέ
Εἰς τάς πληγάς μου κλαύσον, άχ κλαύσον Δαναέ.
Ἀπέμειν' ἐγώ μόνη ἀπ' όλας τάς Θεᾶς
Δυστυχεστάτη ὄντως, τάς νῦν, τάς παλαιάς.

Τό δόρυ συντριμμένον στούς πόδας τἢς δεινἢς
Θεᾶς τἢς ἀντιπάλου Ἐκάτης τἢς κλεινἢς.
Ὀ θώραξ μου, τό σάκκος, ἀσπίς ἡ κρατερά,
Ριμμένα τά πατοῦσιν. Ώ θέα φοβερά!

Αἱ χεῖρες μου δεμέναι, μέ σίδηρα σφικτά
Γελᾶ μέ τήν Ἐκάτην, ἡ Έρις δυνατά.
΄Ω Έρις πικροτάτη ἀπό τάς Ἐριννύς
Σύ ἢσουν ἡ αἰτία, ἐσύ μέ τυραννείς.

΄Α! κάκισται δέν εἶμαι, ἀπ' ὄλα μου γυμνή
Τά ὄπλα ὡς θαρρεῖτε, ἀλλ' είν' ἡ φαεινή
Η περικεφαλαία στήν κεφαλήν μ' αὐτήν

Η Έρις μον' νά λείψη, καί ἔχω ποθητήν
μετέπειτα ἐλπίδα νά ἐλευθερωθῶ.
Παράσημα μου ὄλα λαμπρὡς νά ενδυθῶ.

Τό φίλτατόν μου ἔθνος δέν μέ ἀλησμονᾶ.
Παντοῦ μέ ἐνθυμεῖται, πατρίς δέν τό πλανᾶ
Νά τό κρατήση ξένη, ἀλλ' ἔχει τάς καλάς
Ἀθήνας ν' ἀναστήση, ἀφ' οὖ μεταβολάς

Ἀμεταβλήτους πάθη Ἐκάτη ἡ δεινή
ἡ φίλη πάλιν Πατρίς μας ἡ κλεινή.

 Στο συμβολικό ποίημα η Θεά της σοφίας Αθηνά δεινοπαθεί από την Θεά του σκότους Εκάτη. Η Θεά Αθηνά δεν χάνει την ελπίδα της ότι θα απαλλαγεί από την Θεά Εκάτη. Οι συμβολισμοί εύκολα αντιληπτοί. Η Θεά Αθηνά είναι υπόδουλη Ελλάδα ενώ η Θεά Εκάτη είναι η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ας όμως προσέξουμε τους δύο στίχους:

«Η Έρις μον' νά λείψη, καί ἔχω ποθητήν, μετέπειτα ἐλπίδα νά ἐλευθερωθῶ.».

Η Ελλάδα απελευθερώθηκε αλλά ποτέ μάλλον δεν θα γλυτώσει από την βαριά ασθένεια της διχόνοιας.

ΣΙΑΤΙΣΤΑ & 2021, Μια πρόταση

Όσο περνάει ο καιρός, πρωτοβουλίες λαμβάνονται σε κάθε γωνιά της Ελλάδος για την διοργάνωση τιμητικών εκδηλώσεων για την επέτειο των 200 χρόνων της Ελληνικής Επανάστασης. Σε άρθρο της εφημερίδας «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» γράφεται ότι στις αρχές του επόμενου έτους θα ανακοινωθεί το πρόγραμμα των ογδόντα εκδηλώσεων. Εκδηλώσεις χωρίς ψυχαγωγικό χαρακτήρα και όχι προορισμό την εσωτερική κατανάλωση.

Δεν είναι λίγοι που με ρωτούν αν έχω την δική μου πρόταση για το 2021; Είναι εύκολο να ασκείς κριτική όντως, αλλά χάνει την δύναμη της όταν δεν έχεις εσύ να προτείνεις κάτι. Η πρόταση θα πρέπει γίνει ψάχνοντας καλά στην ιστορία, για να επιλέξεις γύρω από ποια γεγονότα μπορούμε να επικεντρωθούμε, αν υπάρχει μοναδικότητα, σε ποιο βαθμό μπορεί να αξιοποιηθεί, ποιο είναι το εύρος των δράσεων που μπορεί δώσει. Μου μοιάζει εύκολη η απάντηση.

Η «ΕΦΗΜΕΡΙΣ» των Μαρκίδων Πούλιου. Οι εκδότες της πρώτης σωζόμενης ελληνικής εφημερίδας προέρχονταν από την Σιάτιστα. Η καταγωγή των δύο αδερφών δίνει την μοναδικότητα που αναζητούμε. Θα ήταν μια καλή ιδέα στην Σιάτιστα να διοργανώνονταν με πυρήνα την «ΕΦΗΜΕΡΙΣ», ομάδα εκδηλώσεων με την ΕΣΗΕΑ, της οποίας η παρουσία με οποιαδήποτε μορφή, θα δώσει την δημοσιότητα που επιζητείται. Η εκδήλωση θα έχει τρία σκέλη.

Το πρώτο θα είναι μια διημερίδα όπου μέλη του πανεπιστημιακού και μη χώρου, θα μιλήσουν για την «ΕΦΗΜΕΡΙΣ», την συνολική δράση των Μαρκίδων που είχε και άλλες πτυχές εκτός από αυτήν που είναι σε όλους γνωστή, γιατί ήταν η κορυφαία στιγμή της Σιάτιστας στο 1821 και όχι απλά η μοναδική; Γιατί δεν ήταν άσχετη με την ιστορία της Σιάτιστας η δράση των Μαρκίδων.

Το δεύτερο, είναι η εγκαινίαση έκθεσης με περίτεχνες εκτυπώσεις αντιπροσωπευτικών αποσπασμάτων δημοσιευμάτων της «ΕΦΗΜΕΡΙΣ». Το απόσπασμα από την μία πλευρά και δίπλα μια μικρή τεκμηρίωση για να μπεί ο αναγνώστης στο κλίμα της δημοσίευσης. Ενδεικτικά αναφέρω. Το πρώτο και τελευταίο φύλλο της εφημερίδας, η δημοσίευση της Χάρτας των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου της Γαλλικής Επανάστασης, οι εξελίξεις στον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο, η αναπαράσταση της πολιορκίας στο Ισμαήλι, ο αποκεφαλισμός της Μαρίας Αντουανέτας, η προαναγγελία της Χάρτας του Ρήγα και άλλων εκδόσεων, η ανακάλυψη του αεροστάτου, η αγγελία του ωρολογοποιού και του συνοικεσίου.

Ο επισκέπτης της έκθεσης, θα αποκτήσει μια συνολική αντιπροσωπευτική εικόνα της πρώτης σωζόμενης ελληνικής εφημερίδας. Χωρίς να είναι αναγκασμένος να διαβάζει μακροσκελείς επιστημονικές εργασίες ή να ξεφυλλίζει δεκάδες φύλλα της εφημερίδας.

Το τρίτο και τελευταίο κομμάτι. Οι Μαρκίδες στο πρώτο φύλλο της εφημερίδας τους έγραφαν στο πρωτοσέλιδο της «Ιδού η προπολλού επιθυμησθείσα, κ υποσχεθείσα εις την απλήν διάλεκτον εφημερίς, ως ένα φυτόν, οπού ολίγον κατ’ ολίγον αυξάνει ευανθεί, και τέλως ευκαρπόνττας προξενεί μύρια καλά και μ’ όλον οπού αυτή η εφημερίς με ένα τέτοιον φυτόν κατά την επωφελή έκτασηιν και εκβασίν της αρμοδίως δύναται, και πρέπει να παρομοιασθή». Η ΕΣΗΕΑ Μ-Θ θέσπισε το Βραβείο «Μαρκίδες Πούλιου» για «δημοσιογράφους της Βόρειας Ελλάδας που με την επαγγελματική διαδρομή τους κόμισαν στο επάγγελμα έργο το οποίο μπορεί ν’ αποτελεί σημείο αναφοράς». Μέχρι σήμερα από το 2008 τιμήθηκαν δέκα μέλη της.

Τελικά το φυτό που άνθισε την 31η Δεκεμβρίου 1790 προσφέρει τα «μύρια καλά» που υποσχέθηκαν οι δημιουργοί του; Μπορούν να μας δώσουν την απάντηση εδώ κάποιοι, αν όχι όλοι, από τους νικητές του βραβείου. Το αν κληθούν όλοι είναι ένα θέμα. Θα πρέπει να εξεταστεί ποιοι από αυτούς μπορούν να δώσουν καλύτερες απαντήσεις.

Πολλοί θα είναι αυτοί που θα μπορούσαν να προσφέρουν, και θα πρέπει να επιλεγεί το κατάλληλο πρόσωπο που θα συντονίσει την υλοποίηση ενός αρκετά δύσκολο έργου. Αυτό που προτείνω είναι μια ιδέα που καταλαμβάνει δύο σελίδες. Το αντικείμενο, η ομάδα του έργου, το χρονοδιάγραμμα και το κόστος αυτού του έργου, θα χρειαστούν αρκετές σελίδες, αρχικά για να εκτιμηθούν και στην συνέχεια για να σχεδιαστούν επακριβώς.


Σιάτιστα, 26 Δεκεμβρίου 2019
Λάζαρος Γ. Κώτσικας
Πολιτικός Μηχανικός, PhD

ΧΡΙΣΤΟΣ ΚΑΠΝΟΥΚΑΓΙΑΣ "Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ", 1959

Ο πολιτισμός του ανθρώπου αρχίζει από τον πολιτισμόν του ατόμου του και καταλήγει εις τον πολιτισμόν των πλανητών. Ώστε κάθε μορφωμένος άνθρωπος πολιτισμένος, πρέπει, διά να έχη τον κοσμοπολίτικον χαρακτήρα του συγχρονισμένου ανθρώπου, να ξέρη να ζη ως κοινωνικός άνθρωπος του χωριού του, ως αντιπροσωπευτικός τύπος της χώρας του (της Μακεδονίας παραδείγματος χάριν), ως πολίτης του Έθνους του, ως άνθρωπος της Ηπείρου του και τέλος ως ον του πλανήτου του.

Βάσις όμως όλων αυτών των πολιτισμών είναι ο πολιτισμός της οικογενείας του, ο οποίος είναι και ο κατ’ εξοχήν διαμορφωτής του ατομικού του ανθρώπου πολιτισμού. Αλλά ο πολιτισμός μιας οικογενείας, ο οποίος είναι κατ’ έξοχήν το πρότυπον του πολιτισμού της πόλεως, δημιουργείται από δύο παράγοντας κυριώτατα: Την Θρησκείαν (Εκκλησίαν) και την Κρατικήν Νομοθεσίαν, τα οποία αμφότερα υπάγονται υπό την κρίσιν των καθηγητών των Πανεπιστημίων. Διά τούτο οι καθηγηταί των Πανεπιστημίων ουδέποτε πολιτεύονται, όπως επίσης ουδέποτε γίνονται και εκκλησιαστικοί λειτουργοί.

Ο πολιτισμός της ιδιαιτέρας μου πατρίδας Σιατίστης, του οποίου δημιούργημα τυγχάνω και εγώ, διεμορφώθη από την Αγίαν Ανατολικήν Ορθόδοξον Εκκλησίαν και από την παλαιάν Τουρκικήν των προνομίων Νομοθεσίαν, η οποία μόνον απαγορεύσεις αυστηράς εγνώριζεν, όπως η παλαιά Ρωμαϊκή Δωδεκάδελτος (Duodecim tabulae).

Η Σιάτιστα απηλευθερώθη από τον τουρκικόν ζυγόν κατά την 12ην Οκτωβρίου του 1912, όταν ήμην δώδεκα ετών παιδί, συνεπώς είχα πλέον οικογενειακώς αναπτυχθή.

Δουλείας πολιτισμός, ο πολιτισμός της Σιατίστης κατά τα παιδικά μου χρόνια! Και όμως φρονώ, ότι υπήρξεν ανώτερος του ελευθέρου σημερινού πολιτισμού της, διότι εδημιούργησε προτυπώδεις αρχοντικάς οικογενείας, αι οποίαι αντέστησαν εις την καταστρεπτικήν λαίλαπα του παμφάγου κομμουνισμού εν Ελλάδι, όπως οι Τούρκοι της Δυτικής Θράκης κατά του κομμουνισμού των εν τη κυρίως Τουρκία σήμερον. Όταν «το άλας μωρανθή» «οι Βασιλείς κομμουνίζουν» τότε «εν τίνι αλισθήσεται», ποιός θα μάς σώση; Μόνον η αρχοντική οικογένεια εκάστου τόπου και ουδείς άλλος. Το διδάσκει η θρησκεία, η οποία ουδέποτε σφάλλεται και πρέπει να το εγκολπωθώμεν καλά.

Έστι δε αρχοντική οικογένεια όχι η πλουσία της σπατάλης οικογένεια ή η οικογένεια του Βασιλικού πλούτου και της χλιδής, αλλά η του άρχοντος οικογένεια, δηλαδή του οικογενειάρχου εκείνου, ο οποίος έμαθε να κυβερνά καλά το σπίτι του, να είναι άρχων του οίκου του και έπειτα να ζητή τιμητικάς διακρίσεις. Τον άρχοντα δε τον καλόν τον δημιουργεί η στέρησις: «Παντοπόρον» πράγμα η στέρησις. Η χλιδή της νωθρότητος μητέρα.

Με την προσωπικήν εργασίαν του και μόνον ο πατέρας της αρχοντικής οικογενείας της Σιατίστης τότε, είχε δημιουργήσει ιδίαν κατά τας ανάγκας του ιδιωτικήν οικονομίαν, την οποίαν θα ήθελε πολύ να έχη ως πρότυπόν του και ο καθηγητής της Ιδιωτικής Οικονομίας εν τω οιωδήποτε Πανεπιστημίω. Τα εφόδια και την ηθικήν ενίσχυσιν του τα παρείχεν η Ανατολική Ορθόδοξος Εκκλησία και μόνη Αυτή.

Λέγω και μόνη, διότι η θρησκεία παρέχει τον τρόπον του βίου εις τον άνθρωπον. Οικογενειάρχης, ο οποίος έμαθε να άρχηται από την διδασκαλίαν της Εκκλησίας αυτός γίνεται καλός άρχων. Εάν δεν υπήρξες καλός δούλος, ουδέποτε θα γίνης καλός άρχοντας. (Κύριος). Διότι την τέχνην του κρίνειν την μαθαίνεις, όταν είσαι δούλος, τότε είσαι κριτής, εν ώ ως Κύριος είσαι κρινόμενος.

Αι αρχοντικαί λοιπόν οικογένειαι της Σιατίστης ήσαν υποτακτικαί και πειθήνιαι εις την Εκκλησίαν, όπως είναι εις όλα τα υπόδουλα εισέτι μέρη της Ελλάδος και διά τούτο έμαθαν να ζουν κατά φύσιν πράγμα, το οποίον είναι η βάσις του οικογενειακού πολιτισμού και της ευημερίας του ανθρώπου.
Ανατολικός άρα ο οικογενειακός πολιτισμός της Σιατίστης, όπως ανατολική είναι και η εκκλησία μας.

Η παλαιά αρχοντική Σιατιστινή οικογένεια έγινε διά της Εκκλησίας μύστης των απορρήτων της λειτουργίας των στοιχείων της φύσεως και συνεπώς νικητής του ΧΡΟΝΟΥ. Το Μηναίον της Εκκλησίας μας βοά: «Μήν Φεβρουάριος• η ημέρα έχει ώρας ένδεκα και η νύξ ώρας δέκα τρεις». Και ραδιόφωνον να μην έχεις, κανονίζεις την ώρα σου.

Ο ιατρός μας ο αλάθητος και ανέξοδος ήτο πάλιν αυτή. Μας διετήρησεν εν υγεία και ευδαιμονία με την διδασκαλίαν των νηστειών της. Διαιτολόγος αθάνατος! Ουδεμία οικογένεια της Σιατίστης παρέλειπε την αυστηράν τήρησιν των νηστειών κατά τα παιδικά μου χρόνια! Ήσαν γνωστοί οι παραβάται και τους λέγαμε, όταν χαλνούσαν τη σαρακοστή «Παπιστιάνους» ή «μασσώνους» και τους απεφεύγαμεν ως τί το ξένον και βλαβερόν. Ομολογώ, ότι κατά τους χρόνους της ταλαιπωρείας μου και του         εγκλεισμού μου εις άσυλα ανιάτων, διά να με ξεκάμουν, μόνον η οικογενειακή μου αγωγή εις τας θρησκευτικάς νηστείας με έσωσεν. Άλλως θα ήμην σήμερον νεκρός!

Εάν υπήρχον αντιπρόσωποι της εκκλησίας μας κατά την σημερινήν εποχήν προς τας ρήτρας των πατέρων της Εκκλησίας μας στοιχούντες ως προς τας νηστείας, δεν θα απέθνησκον τόσαι νεαραί υπάρξεις όλως εγκαταλελειμμέναι εις τα διάφορα άσυλα ανιάτων. Εις τα νοσοκομεία και τα θεραπευτήρια αγνοείται η διαιτητική των θρησκευτικών μας νηστειών αν και ιατροί και νοσηλευόμενοι είναι χριστιανοί Ορθόδοξοι κατά το πλείστον.

Εν αντιθέσει προς την ζωώδη αυτήν κατάστασιν των σημερινών κέντρων του συγχρόνου Κρατικού πολιτισμού μας, πόσον ανώτερα ίσταται η οικογενειακή κατά θρησκείαν αγωγή της Σιατίστης! Ουδέποτε ως μαθηταί του δημοτικού σχολείου ή του Γυμνασίου εδώσαμε σημασίαν και αξίαν εις το φαγητόν! Διότι είχαμε συνηθίσει εις το λιτοδίαιτον του πατρικού μας τραπεζιού κατά τας νηστείας. Είχαμε μάθει «να μη ζούμε για να τρώμε, αλλά να τρώμε για να ζούμε».

Διά τούτο και όταν ο δικτάτωρ Ιωάννης Μεταξάς κατά την κήρυξιν του Ιταλοελληνικού πολέμου μάς εκάλεσεν εις την αίθουσαν των Τελετών του Πανεπιστημίου Αθηνών όλους τους Καθηγητάς διά να μας ομιλήση παραινετικώς –ούτε πολύ ούτε ολίγο, μας ηπείλησεν, ότι θα μας κόψη το ψωμί, εάν θελήσωμε να αντιταχθούμε εις την πολιτικήν του, –διότι, λέγει, μη ξεχνάτε το λατινικόν «primum vivere deinde philosophare» = ότι πρώτον είναι το ψωμί και ύστερα τα γράμματα»,–τότε κατάλαβα την οικογενειακήν αγωγήν του αειμνήστου προέδρου και εγέλασα μέσα μου.

Ο καθαρμός του οργανισμού μας με τας νηστείας μάς έδιδε αντίληψιν ισχυράν και ευστροφίαν πνευματικήν άφθαστον! «tottuôsa ingenia» μάς καθίστα! Πάντοτε αυτός είναι ο λόγος, που οι φοιτηταί μου των Δωδεκανήσων και της Κύπρου και οι πρόσφυγες των υποδούλων μερών ήσαν ανώτεροι των φοιτητών μου της ελευθέρας Ελλάδος πλην των Μανιατών, οι οποίοι δια το μανόν του εδάφους του τόπου των ήσαν πάντοτε εφάμιλλοί των. Οι Κρήτες, όταν είναι φοιτηταί είναι μεγαλοφυΐαι, όνομα και πράγμα. Σπανίως όμως κάθονται εις τα θρανία!

Η εκκλησιαστική αγωγή της Σιατιστινής οικογενείας καθ’ ήν η μητέρα απηγόρευεν εις το παιδί της να φάη δια να πάρη αντίδωρον από τον παπά της Εκκλησίας, λέγει πολλά. Σήμερα υπάρχουν ίσως αρχιερείς και ιερείς, οι οποίοι πίνουν το γάλα τους και έπειτα πηγαίνουν εις την εκκλησίαν να ιερουργήσουν! Εδώ χρειάζεται η ποινή διά να υπάρξη οικογενειακή αγωγή και ο οιοσδήποτε πόλεμος να προληφθή.

Αυτός ο υπέροχος χωρισμός του χρόνου εις τα φυσικά του διαστήματα της φαγής και μη κατά τας ισημερίας και τροπάς μάς έδιδε την χαράν της ζωής και ζούσαμε τον οικογενειακόν μας πολιτισμόν ως μειονότης εις την Οθωμανικήν Αυτοκρατορίαν υγιείς πάντοτε και ως εθνικού πολιτισμού άνθρωποι σεβόμενοι την Κυρίαρχον Επικράτειαν. Διότι, όπως ενοιώθαμε ημείς την Ελλάδα ως θρησκευτική Ελληνική Οικογένεια, είναι ζήτημα, εάν υπήρχαν πολλοί Έλληνες αλλαχού της χώρας να την νοιώση. Είχαμε τον παπά μας κάθε πρωτομηνιά στο σπίτι μας διά τον αγιασμόν μας και την φιλικήν επίσκεψιν του ιατρού μας ως φίλου οικογενειακού και ουχί ως χρηματιζομένου υποκειμένου. Τουτέστι την θρησκείαν και την επιστήμην.

Εάν υπήρχον αρχιερείς ανάξιοι, τότε αι αρχοντικαί της Σιατίστης οικογένειαι έκαμνον το καθήκον των απέναντί των. Ανεφέροντο εις την προϊσταμένην των αρχήν, την Υψηλήν Πύλην, αφού τους εξηυτέλιζον διά της περιφρονήσεως, και Εκείνη τους απεμάκρυνε. Σημειωτέον ότι οι αρχιερείς τότε ήσαν αμόρφωτοι ως επί το πλείστον και από των κατωτέρων κοινωνικών στρωμάτων προερχόμενοι. Το καλόν ήτο, ότι εξετέλουν πιστώς οι πλείστοι τας εντολάς του Οικουμενικού Πατριαρχείου απαρεγκλίτως υπό την επίβλεψιν των Τουρκικών αρχών πάντοτε κατά τα προνόμια. Εάν όμως ετύγχανεν ο ιδιωτικός των βίος να είναι παράτυπος και αντίθετος προς τας διατάξεις της Εκκλησίας τότε εγίνοντο οι καλοί οικογενειάρχαι οι τιμηταί των και τους υπεδείκνυον το καθήκον των. Ενθυμούμαι, ότι ο εκ Καλύμνου παραστατικώτατος αρχιερεύς και καλλιφωνότατος Σεραφείμ Σκαρούλης εξωρίσθη υπό των αρχοντικών οικογενειαρχών της Σιατίστης, διότι ετόλμησε να κάμη γάμον εντός της Μητροπόλεως. Άηθες και κολάσιμον πράγμα κατά το τυπικόν της Αγίας Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας.

Επίσης τους ιατρούς και διδασκάλους και καθηγητάς των τούς ήθελον άμεμπτους κατά το ήθος, εφ’ όσον εξήσκουν το επάγγελμά των και τους επλήρωνον από το ταμείον της Εκκλησίας, το οποίον επλουτίζετο από τον οβολόν των πιστών και των δωρεών των μεγάλων ευεργετών, οι οποίοι ήσαν πολλοί, διότι οι Σιατιστείς ετίμων επαξίως τους ευεργέτας της κοινότητάς των και δεν τους εμυκτήριζον χαρακτηρίζοντες ουτούς «ως κορόιδα», όπως συμβαίνει σήμερα από τους έξυπνους άθεους και αρνητάς τού παντός.

Έτσι εδημιουργήθη ο οικογενειακός Σιατιστινός πολιτισμός και κατόπιν από την άμιλλαν μεταξύ των αρχοντικών οικογενειών προήλθεν ο πολιτισμός της πόλεως Σιατίστης, ο οποίος όντως ήτο υπέροχος ως προτυπώδης, διότι εστηρίχθη επί του ανατολικού πολιτισμού, ο οποίος έχει ως βάσιν του το φυσικόν δίκαιον, το οποίον είναι ο πυρήν του σήμερον εν ισχύϊ παντού Ρωμαϊκού Δικαίου.
Τοιούτος πολιτισμός ανάλογος προς τον Σιατιστινόν είναι ο Αγγλικός συντηρητικός πολιτισμός, ο οποίος προήλθεν από τον εξαίρετον οικογενειακόν πολιτισμόν των άγγλων, πρβλ. πόλεμον των 2 ρόδων, καθώς και ο ημέτερος Επτανησιακός πολιτισμός.

Ο πολιτισμός της Σιατίστης είναι ο πολιτισμός της καλλιτέρας οικογενείας της. Αι λοιπαί οικογένειαι ηκολούθουν αυτόν ως πρότυπον κατά τον φυσικόν νόμον της μιμήσεως και ανεδεικνύοντο όμοιαι. Έτσι προήλθον τα κοινά ήθη και έθιμα της πόλεως Σιατίστης, τα οποία είναι όντως δεσποτικά ανατολικά της φυσιολογικής προόδου του πολιτισμού ήθη και έθιμα.

Άκρου εγωισμού επίδειξις ήτο ο πολιτισμός της πόλεως Σιατίστης. Κάτι, το οποίον επολέμησε και πολεμά με όλας του τας δυνάμεις ο Κομμουνισμός.. Ενώ εξ αντιθέτου υποστηρίζει με το ακατάλυτον κύρος της αιωνιότητος η θρηοκεία, ως Εκκλησία. Και είναι αληθές, ότι χωρίς εγωισμόν τίποτα δεν δημιουργείται: Το ίσον πόλεμον ού ποιεί ήτοι η ισοπέδωσις δε δημιουργεί.

«ΕΓΩ ΕΙ’ΜΙ», ΕΓΩ ΕΙ’ΜΙ, ΕΓΩ' ΕΙ’ΜΙ, φωνάζει εις όλας τας σελίδας του Ευαγγελίου του ο Ιησούς ΧΡΙΣΤΟΣ «ΕΓΩ ΕΙ’ΜΙ ΚΥΡΙΟΣ Ο ΘΕΟΣ ΣΟΥ» ακούεται να λέγη ο ΑΓΙΟΣ ΘΕΟΣ εις την ΠΑΛΑΙΑΝ ΑΓΙΑΝ ΓΡΑΦΗΝ. Είναι φυσικόν «εγώ είμι» να φωνάζη και ο άξιος άνθρωπος του αληθινού πολιτισμού, ως εικών και ομοίωμα του Θεού.

Η πρώτη ευγενική επίδειξις του εγωισμού του πολιτισμού της Σιατίστης εγίνετο εις την Εκκλησίαν, όταν περνούσεν ο δίσκος. Ο αρχοντικώτερος άνθρωπος έπρεπε να προσφέρη το μεγαλύτερον ποσόν. Ήκουες: «μια χρυσή λίρα» έρριξεν ο τάδε, όταν τον αρράνισαν (ερράντισαν) επί τη ονομαστική του εορτή. «Ένα πεντόλιρο» έρριξεν ο άλλος, που ήλθεν από την ξενητειά και τον ετίμησαν διά του ραντίσματος. Το έβλεπαν οι άλλοι, το ήκουαν και έκαμνον ομοίως. Τοιούτος παραδειγματισμός αναδυκνύει, τα άτομα, τας πόλεις και τα έθνη και καταρρίπτει την λατρείαν της ύλης εξυψών την Οικονομίαν εις ευγενές μέσον και όχι εις διαφθοράς σκοπόν.

Ο εορτασμός ο επίσημος της ονομαστικής εορτής των μελών της οικογενείας ήτο η ημέρα της Εκθέσεως της Οικοκυρίας του σπιτιού. Η καθαριότης της Οικοδεσποίνης, η οποία εφιλοδόξει να τα κάμη όλα με τα χέρια της χωρίς υπηρεσίαν και οι τρόποι της ήσαν το θέμα της ημέρας εις την κοινωνίαν της Σιατίστης. Η αμφίεσίς της, ο στόχος του επαίνου ή του ψόγου. Η μαγειρική της προεδίκαζε την θέσιν της ως προτύπου συμβουλευτικού μεταξύ των συγγενών και φίλων της. Μάθημα Πρακτικής η επίσκεψις της ονομαστικής εορτής. Τα γλυκά της έπρεπε να μη είναι αγοραστά, διότι αυτό, εάν εγίνετο, ήτο ασφαλές τεκμήριον της οκνηρίας και ανικανότητος της οικοδεσποίνης. Με αυτάς τας κοινωνικάς αντιλήψεις είναι δυνατόν να μη δημιουργηθή μητέρα του οίκου; Είναι δυνατόν να στερηθή των αγαθών τού Θεού το οιοδήποτε σπίτι; Ιδού διατί περιεφρόνουν τας δημοσίας εμμίσθους θέσεις οι Σιατιστινοί των χρόνων της δουλείας. Τους έκαμνον δούλους εις ποταπούς και χυδαίους Κυβερνήτας αντί ελευθέρων αρχόντων.

Η τελετή του μυστηρίου του γάμου και τα διδακτικώτατα γαμήλια έθιμά μας εμόρφωναν την ψυχήν του υιού και της θυγατέρας του οίκου ρέπουσαν εις ομοίας τελετάς. Τότε ενέβαλλεν εις σκέψεις τούς νεαρούς βλαστούς το γεγονός του γάμου, εάν έπρεπε τον Θεόν να μιμηθούν άγαμοι μένοντες ή τον άνθρωπον έγγαμοι γιγνόμενοι. Ομολογώ, ότι ο πολιτισμός της Σιατίστης ως ανατολικός κατέστησε τους πάντας σχεδόν, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, του εγγάμου βίου οπαδούς. Σπουδαιότατον ρόλον εις τούτο διεδραμάτισεν η εκκλησία μας πάλιν, ήτις ετάχθη υπέρ του μυστηρίου του γάμου, ενώ η Δυτική Εκκλησία εις την εξυαλικήν αγωγήν την επιστημονικήν της νεολαίας αποβλέψασα δεν είναι τόσον υπέρ του γάμου. Και όντως η Παιδαγωγική Επιστήμη απαγορεύει –και ορθώς- τον συγχρωτισμόν αρρένων μετά θηλέων, διότι η ένωσις είναι άμεσος, δι’ ό και τιμωρείται ο νέος, ως μαθητής, όταν εφοραθή μετά θήλεως. Contra bonos mores λέγει η Νομική επιστήμη, ότι είναι το τοιούτον.

Ο άδολος τρόπος των οικογενειακών διασκεδάσεων εις την πόλιν της Σιατίστης αποτελεί ιστορικόν σταθμόν διά την κοινωνιολογίαν. Εκδηλώσεις φιλικών αισθημάτων συμπόνιας, εξωτερικεύσεις της χαράς της ζωής και θυμοειδής έκφανσις των πολλαπλών δεξιοτήτων του ατόμου ήσαν αι οικογενειακαί διασκεδάσεις εις την Σιάτισταν. Διά τούτο και πόλις του κρασιού, μαύρου και ηλιαστού και της αφθονίας αυτού η Σιάτιστα. Εις ωρών απόστασι επήγαιναν και εκαλλιέργουν τα αμπέλια τους διά να έχουν επάρκειαν οίνου και οικονομικήν ευεξίαν. «Και οίνος ευφραίνει καρδίαν ανθρώπου» λέγει ο προφητών άναξ Δαυίδ.

Η χορευτική ικανότης, η οποία είναι το αλάθητον δείγμα της κανονικής πνευματικής και ψυχικής λειτουργίας του ανθρώπου, ήτο και είναι κτήμα του οιουδήποτε Σιατιστινού από αγωγής αρχής. Ίδιον γνώρισμα και αυτό του πολιτισμού της Σιατίστης.

Η Σιάτιστα έχει ειδικό άσμα χαρακτηριστικόν του τόπου, το λεγόμενον «βαρύ». Μού υπενθυμίζει την Gravitaten Romanam των Ρωμαίων.

Το άσμα αυτό, το χωρίς λόγια, το οποίον έπρεπε να γραφή τονικώς και να παίζηται εις πάσαν δημοσίαν συγκέντρωσιν των Σιατιστέων πρώτον, το εχόρευαν «οι αρχόντισσες της Σιατίστης». Η «Νιάκινα τ’ Σπύρ’» π. χ. «η Αλεξάντρα τ’ Μάκατς» και όλες οι σπιτονοικοκυρές, όταν έκαμναν διασκέδασιν στα σπίτια των και εχόρευαν πρώτες εις τον συρτόν. Δεν πιστεύω να υπάρχη αλλού πουθενά αυτό το υπέροχον δείγμα του τοπικού πολιτισμού της πόλεως Σιατίστης.

Και κάτι άλλο ακόμη σχετικόν με τον χορόν έχει ο τοπικός πολιτισμός της Σιατίστης. Το χαρακτηριστικόν άσμα δι’ ένα έκαστον των πολιτών και των οικοδεσποινών επί τη βάσει της πολιτείας και του ήθους των εις την Κοινωνίαν της Σιατίστης. «Ποιο τραγούδι τούπαν;» ερωτούσαν «το θκότ» ,= το ιδικόν του, ήτοι το χαρακτηριστικόν της ατομικότητός του.

Και έτσι ο κάθε Σιατιστινός εθεωρείτο ως μονάς υπολογίσιμος εις την κοινωνίαν, πράγμα, το οποίον τον εκολάκευε και του έδιδε δυνάμεις διά την περαιτέρω προσεκτικήν ζωήν του.

Αλλά κατ’ εξοχήν διδάσκαλον του ήθους του καλού του κοριτσιού και του παιδιού (αγοριού) της Σιατίστης θεωρώ τα αλληγορικής σημασίας τραγούδια τα αποκρεάτικα.

Αυτό δεικνεύει την ευγένειαν και την εξαιρετικήν ανωτερότητα του πολιτισμού της Σιατίστης. Εκεί αντελαμβάνετο ο νεαρός Σιατιστινός και η Σιατιστινή κόρη, ότι υπάρχει κάτι κρυμμένο, που ευχαριστεί τον άνθρωπον και το οποίον ενέχει ο συζυγικός μόνον βίος ο έντιμος και καλός και όχι ο δημόσιος κοινός.

Διεπομπεύετο κατά πρώτον ο τρόπος της εξομολογήσεως εις τα αποκρεάτικα τραγούδια από διεφθαρμένους αρχιερείς και ιερείς. Διότι ας μη λησμονώμεν, ότι αυτά τα τραγουδούσαν τη μικρή και τη τρανή αποκρηά καθ’ άς εγίνετο άλλοτε η εξομολόγησις των πιστών διά να κοινωνήσουν οι άνθρωποι κατά την Μεγάλην Τεσσαρακοστήν. Έβαζαν (ηχούσαν) κυριολεκτικώς όλες οι αυλές των Σιατιστινών σπιτιών από τα τραγούδια αυτά των κοριτσιών, τα οποία τα εχόρευαν όλα επιδεικτικώς:

Ένα για το Δεσπότη:

Ο Καημένος ο Δεσπότης χώρες περπατεί
για κόρες για κοράσια μον’ καταρρωτεί
Πηγαίνει σε μια χώρα, χώρα μακρυνή
βρίσκει ένα κορίτσι ψηλά στο σιαχνισί
Κύρη μ’ κατέβα κάτω από το μπάσι οντά
να σε κορφολογήσω σαν τα βασιλικά.

Άλλο για τον πνευματικό:

Όλην τη σαρακοστή και μια ’μέρα του Βαϊού
πάϊσα στον, κι’ άϊντε μάτια μου, πάϊσα στον πλιματικό
πάϊσα στον πλιματικό για να ’ξομολογηθώ.
Για να πω, κι’ άϊντε μάτια μου, για να πω τα κρίματά μου
για να πω τα κρίματά μου τα ’ξομολογήματά μου,
Τα είπα τα ’μολόγησα κανένα δε λησμόνησα.
Μού είπε φι –κι’ άϊντε μάτια μου- μού είπε φίλησες καμμιά
μούπε φίλησες καμμιά φίλησα σαράντα μια
παπαδιές και καλογρηές.

Και άλλο όμοιο:

Σηκώνομαι μια Κυριακή – κι σμπράμ κι’ σμπρούμ κι αμάν
αμάν αμάν μιά Κυριακίτσα το πρωί
Μια Κυριακίτσα το πρωί πάνω την βρίσκω μοναχή! (δις)
Παπά μου ξι – κι’ σμπράμ κι’ σμπρούμ κι’ αμάν αμάν αμάν
Παπά μου ξιμολόγα με
Παπά μου ξιμολόγα με, τα κρίματα μ’ συγχώραμε
Τα κρίματά σ’– κι’ σμπράμ κι’ σμπρούμ κι’ αμάν αμάν αμάν
τα κρίματά σου είναι πολλά
Τα κρίματά σου είναι πολλά, δεν συχωρνιούνται απ’ τον παπά.

Και ένα για την παπαδοπούλα:

Παπαδοπούλα του Παπά, ποιόν αγαπάς καλλίτερα
Τον άντρα σου ή τον γείτονα.
Τον άντρα μου τον αγαπώ, το γείτονα καλλίτερα.
Άντρας να γίνη μάρμαρο κι’ ο γείτονας τριαντάφυλλο
για να πατώ στο μάρμαρο να κόβω το τριαντάφυλλο!

Το ιδιάζον εις τα τραγούδια αυτά είναι το φιλελεύθερον πνεύμα με το οποίον εσατύριζον τους αναξίους λειτουργούς της εκκλησίας διά να συνετισθούν, διότι άλλο μέσον από την ευγενικήν σάτυραν δεν είχον επί τουρκοκρατίας.

Τα τραγούδια της Σιατίστης κατά το δωδεκαήμερον από των Χριστουγέννων μέχρι και των Θεοφανείων εξυμνούν σοβαρά και αξιοπρεπώς τον Δεσπότην, τον αντάξιον του θρόνου του:

Κάτω στους κάμπους τους πλατείς
στα πράσινα λειβάδια
Εκεί κοιμάτ’ αφέντης μας με το Σταυρό στον κόρφο
Κανείς δεν πάει να τον ιδή κανείς να τον ξυπνήση,
μόν’ η κυρά η Παναγιά πάει και τον ξυπνάει.
Ξύπνα ν’ αφέντημ ξύπνησε και μη βαρειογκοιμάσαι
τα μαναστήρια σήμαναν κι’ οι εκκλησιές διαβάζουν.

Τον άρχοντα νοικοκύρην τον σπιτιού:
Σε τούτα σπίτια πούρθαμε πέτρα να μη ραΐση
κι’ ο νοικοκύρης του σπιτιού χρόνια πολλά να ζήση.

Το αρχοντικό του σπίτι:
Σε τούτα σπίτια τα ψηλά κί τα σγκουραφισμένα
(=εζωγραφισμένα)
στέκουν τα φλάμπουρ’ ανοιχτά ιντέκια στολισμένα.
Χίλιοι κρατούν τα φλάμπουρα κι’ χίλιοι τα ιντέκια
κι’ άλλοι χίλιοι παρακαλούν αφέντημ καβαλλήκα.

Την αρχόντισαν οικοδέσποιναν:
Κυρά χρυσή κυρά αργυρή κυρά μαλαματένια
κυρά μ’ αντά στολίζεσαι στην εκκλησιά να πάης
βάζεις τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι αστήθι.

Την αρχοντοπούλαν ανύπαντρη κόρη:
Εδώ έχουν κόρη για παντρειά πάσχουν να την παντρέψουν
Την δίνουν γυιό του Βασιλιά, την δίνουν γυιό του Ρήγα
Δεν θέλω γυιόν του Βασιληά, δεν θέλω γυιόν του Ρήγα
μόν’ θέλω τ’ αρχοντόπουλο, που κοσκινίζει τάσπρα.

Το εγγράματο αρχοντόπουλο (που ήτο πάντοτε το αντίρροπον φυσικώς της βασιλικής οικογένειας του έθνους του)
Γραμματικός εκάθονταν στου Βασιληά την πόρτα
κι γράφιν κι κοντύλιαζιν όλο για τη αγάπη.
Κι σπάραξιν το χέρι του και χύθκιν η μελάνη
κι λέρουσιν τα ρούχά του τα λιανομεταξένια.

Και τέλος το νεογέννητον:
Ένα μικρό μικρούτσικο, Σαββατογεννημένο
Σαββάτου ημέρ ιννήθηκεν την Κυριακή βαφτίσκιν
Και τη Δευτέρα το πρωί βγήκεν εις το παζάρι.

Όλα αφορούν εις τον Ιδιωτικον βίον των Σιατιστινών εν σχέσει προς τον δημόσιον.
Ακόμα ένα μεγάλο χαρακτηριστικόν γνώρισμα του πολιτισμού της πόλεως Σιατίστης θ’ αναγράψω: Την ηδυφαγητικήν, η οποία ήτο το ίδιον γνώρισμα της αρχαίας Ελληνικής Στοάς, της Εκκλησίας των Εκκλησιών δηλαδή. Κάθε εποχή εις την Σιάτισταν είχε τα ανάλογα υγιεινά ειδικά φαγητά της:
Το Πάσχα είχε «το ξεινό», «τον καπαμά με τα φρέσκα κρομμυδάκια», «τα κόκκινα αυγά», «τη μαρουλοσαλάτα», «το ψητό», «το ξεινόγαλο», «το ρυζόγαλο» και «τον καφέ με γάλα».
Των Αγίων Αποστόλων «Την Ουρδόπιτα» (μυζηθρόπιττα)
Το Δεκαπενταύγουστο «τους κηφτέδες», «τα βραστά πέτουρα»,, «τα γιουβαρλάκια» «και τις παραγεμιστές πίτες».

Και τα Χριστούγεννα «τους περιβόητους σαρμάδες», «τις αθάνατες τηγανιές», «την τυρόπιττα της πρωτοχρονιάς» με το δώρο μέσα και την γλυκεία κολοκυθόπιτα των Θεοφανείων. Τα λουκάνικα δέ ήσαν το απαραίτητον έδεσμα των ημερών αυτών.

Αυτός είναι εις αδροτάτας γραμμάς ο πολιτισμός της πόλεως Σιατίστης. Πολιτισμός υποδειγματικού οικογενειακού πολιτισμού. Εις την αρχαίαν εποχήν της Ελλάδος μόνον αι Αθήναι, η Σπάρτη και αι Θήβαι είχον αναδείξει υπέροχον πόλεως πολιτισμόν γι’ αυτό και συνεκρούσθησαν, ως μη ώφειλον. Εκ του πολιτισμού αυτών, ο οποίος είχε γίνει διά μεν τας Αθήνας πολιτισμός της χώρας Αττικής, διά δέ την Σπάρτην πολιτισμός της χώρας Πελοποννήσου εδημιουργήθη ο χωρικός ήτοι της Χώρας πολιτισμός. Αυτός ήλθεν εις σύγκρουσιν με τον έτερον μέγαν χωρικόν της Μακεδονίας, ως μη ώφειλεν επίσης, ο οποίος προήλθεν από μίαν απλήν αυστηράν το ήθος και την αγωγήν οικογένειαν ενός χωριού της Μακεδονίας, αναδειχθείσαν εις Βασιλικήν οικογένειαν.

Ώστε ο πρώτος διαχωρικός, ούτως ειπείν, πολιτισμός της Ελλάδος υπήρξεν ο Μακεδονικός πολιτισμός. Αυτός υπερίσχυσε του πολιτισμού των Θηβών, της Αττικής και της Πελοποννήσου και ήλθεν αντιμέτωπος προς τον πολιτισμόν της Ασίας. Κατά ταύτα ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός έχει ως κύριον αντιπροσωπευτικόν του έθνος την Ελλάδα της οποίας η Θρησκεία (η μονοθεϊκή) το πολίτευμα (η Βασιλεία η κληρονομική) η γλώσσα (η Αχαϊκή ανατολική διαλεκτική) και τα ήθη και τα έθιμα (τα φυσικά) είναι όλα ανατολικά. Σύμμαχοι συνεπώς φυσικώτεροι από τους Έλληνας, Εβραίους και Τούρκους δεν υπάρχουν. Διά τούτο ήδη φύσει είναι εσχηματισμένη η ειρηνική ηπειρωτική συμμαχία των ηπείρων, Ευρώπης, Ασίας και Αφρικής. Η Αμερική και Ωκεανία αποτελούν το αντίρροπον του πολιτισμού των τριών ηπείρων ως πολιτισμός της Δύσεως.
Αλλ’ όταν ληφθή υπ’ όψιν, ότι και ο Λατινογενής πολιτισμός της Δύσεως προήλθεν από την Χαλκιδικήν Ελληνικήν γλώσσαν (της Κύμης της Ευβοίας). Τότε κατανοείται, ότι η Ελλάς είναι και πάλιν ο διηπειρωτικού πολιτισμού κρίκος.

Η Ήπειρος όμως της Ευρώπης έχει να δώση το καλόν παράδειγμα διεθνούς πολιτισμού προτυπώδους και εις τας λοιπάς ηπείρους του Πλανήτου της ΓΗΣ. Διά τούτο πρέπει η Ελλάς, η οποία είναι η μητέρα όλων των ηπείρων του πλανήτου από Καυκάσου ορμηθείσα, να παράσχη ως Έθνος τα φώτα της εις όλους τους λαούς της Ευρώπης, ενισχύουσα και ουχί καταργούσα τους χωρικούς της (των χωρών της) τους πολιτισμούς, όπως είναι ιδιαίτατα οι πολιτισμοί οι διαπρέψαντες:

• της αθανάτου Κρήτης, η οποία εστερέωσε την θρησκείαν εν Ελλάδι,
• της Ρόδου, η οποία έδωκε κανόνας βίου κοινωνικού,
• της Λέσβου, η οποία μάς εγνώρισε τον Θεόν ζώντα εν ανθρώποις,
• της Θεσσαλίας και Θράκης, αι οποίαι έδωκαν εις τους Βασιλείς τον κανόνα του βίου,
• της Επτανήσου, η οποία μας εγνώρισε τον σοβαρόν της ελευθερίας πολιτισμόν, και
• -της Μακεδονίας και Ηπείρου ως διδασκάλων του κατά φύσιν βίου.

Σημ. Μακ. Ημερ.: Αι εκφερόμεναι κρίσεις περί προσώπων Δημοσίου ή Ιδιωτικού βίου υπό του συνεργάτου μας κ. Χ. Καπνουκάγια είνε αντίληψις ατομική του.

ΠΗΓΗ: ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ, 1959, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 10.11.2019.

ΚΛΗΡΟΔΟΤΗΜΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΣΑΧΙΝΗ, ΠΟΣΑ ΧΡΗΜΑΤΑ ΧΑΘΗΚΑΝ ΓΙΑ ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ;

Στην χθεσινή συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου Βοΐου, ο Δήμαρχος Βοΐου κ. Χρήστος Ζευκλής ανέφερε ότι κατά την επίσκεψη του στην Αθήνα φωτογράφησε το ακίνητο που βρίσκεται επί της οδού Φειδία 8. Το διώροφο κτίριο που βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας ανήκει στο Κληροδότημα Κωνσταντίνου Σαχίνη.

Στην περίοδο της 4η Νοεμβρίου, είχα αναρτήσει το απόκομμα της εφημερίδας "ΕΜΠΡΟΣ" του 1912. Ήταν το ευχαριστήριο της οικογένειας του ήρωα Γεώργιου Καπιτσίνη, προς όσους της συμπαραστάθηκαν στο πένθος της. Η Καλλιόπη Μπόντα, που μου το απέστειλε, με συμβούλεψε να διαβάσω και την αμέσως από κάτω ανακοίνωση. Εκείνες τις μέρες πέθανε και ο Κωνσταντίνος Σαχίνης.

Ας δούμε όμως περισσότερα για αυτό το ακίνητο. Όπως προκύπτει από τον πίνακα με τίτλο “ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΚΛΗΡΟΔΟΤΗΜΑΤΩΝ ΠΡΟΣ ΟΦΕΛΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ” που είναι αναρτημένος από παλιά στην ιστοσελίδα του δήμου.

Στον πίνακα στην στήλη, ΚΟΙΝΩΦΕΛΗΣ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ αναγράφει

Διάθεση εσόδων υπέρ των εκπαιδευτικών καταστημάτων της πόλης της Σιάτιστας.

Περισσότερο ενδιαφέρον έχει το περιεχόμενο των κελιών των επόμενων στηλών.

ΈΔΡΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΗΡΟΔΟΤΗΜΑΤΟΣ
Σύλλογος προς διάθεση των ελληνικών γραμμάτων. Κατά την διαθήκη του Σαχίνη, ο σύλλογος δεν είναι ιδιοκτήτης της περιουσίας απλά του ανέθεσε τη διοίκηση της, προκειμένου τα έσοδα της να χρησιμοποιηθούν για την ενίσχυση των σχολείων της Σιάτιστας.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ -ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ,
Δεν αποδόθηκαν στην πραγματικότητα ποτέ χρήματα προς τα σχολεία της Σιάτιστας και ο Σύλλογος δια του πληρεξούσιου δικηγόρου του αρνήθηκε την παροχή κάθε πληροφορίας προς το δήμο Σιάτιστας. Η επικοινωνία κατέστη ανέφικτη ήδη από τη δεκαετία του 1980 οπότε και εκδηλώθηκε ενδιαφέρον.

Όπως προκύπτει από το με αριθμό 54051/911 από 21-10-2014 έγγραφο της Διεύθυνσης Κοινωφελών Περιουσιών της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Ηπείρου- Δυτικής Μακεδονίας, καλείται ο Σύλλογος να εκτελέσει την επιθυμία του διαθέτη, καθώς επίσης και να υλοποιήσει την με αριθμό 7833/2001 απόφαση του Εφετείου Αθηνών, καθώς επίσης και να επιδιώξει την είσπραξη των οφειλόμενων ενοικίων από το ακίνητο ι να προχωρήσει σε έξωση του μισθωτή.

Ο Δήμος Σιάτιστας οφείλει να διεκδικήσει την περιουσία, καθώς έχει ταχθεί προς όφελος των εκπαιδευτηρίων της Σιάτιστας ενώ στο Σύλλογο ο οποίος ποτέ δεν τον εκμεταλλεύτηκε κατά το όφελος του διαθέτη αφέθηκε η διαχείριση της επικαρπίας και όχι η κυριότητα της.

Στο Λεύκωμα Σιατιστέων Μνήμη παίρνουμε και άλλες πληροφορίες (ΕΥΕΡΓΕΤΑΙ ΚΑΙ ΔΩΤΗΤΑΙ ΤΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΣΙΑΤΙΣΤΗΣ – ΣΕΛ Γ4).

Κωνσταντινος Σαχίνης εκ Σιατίστης: Δια της από 19 Μαρτίου 1910 διαθήκης του κατέλιπε μιαν οικίαν εν Αθήναις και επί της Φειδίου 8, ήτις μετά τον θάνατον της θυγατρός του Αρετής Λαδοπούλου περιέρχεται εις τα «Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Σιατίστης.

Στην σελίδα Γ68 (Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΔΟΥΚΑ ΣΑΧΙΝΗ), η Βασιλική Σαχίνη – Σωσσίδου αποκαλύπτει την σχέση του αποκόμματος με το κτίριο επί της Φειδίου. Αναφερόμενη στα αδέρφια του πατέρα της, γράφει για ένα από αυτά, τον Κωνσταντίνο,

Ο οποίος (ο Κωνσταντίνος) με την διαθήκην του της 19.03.1910 εδώρησε σεβαστόν χρηματικόν ποσόν και την επί της οδού Φειδίου 8 εν Αθήναις οικίαν του εις τον Σύλλογον προς Διάδοσιν των Γραμμάτων, ίνα μετά τον θάνατον των τέκνων του Περικλέους, Μελπομένης συζ. Αριστείδου Ζάχου και Αρετής συζ. Γεωργίου Μοντεσάτου (είτα Λαδοπούλου) διαθέτη τα εξ΄αυτών εισοδήματα υπέρ των εκπαδεθτικών καταστημάτων της Σιάτιστας.

Από το άρθρο της Βασιλικής Σωσσίδου προκύπτει πως το 1971, ο μόνος εν ζωή εκείνη την περίοδο είναι η Αρετή.

Για πόσα χρόνια άραγε δεν διατέθηκαν χρήματα για τα σχολεία της Σιάτιστας; Αυτή ίσως ήταν και η απορία του φωτογράφου!

Για την ιστορία της οικογένειας Σαχίνη δεν θα σταματήσω εδώ. Θα δούμε με ποια αρχοντικά συνδέεται η ιστορία αυτής της οικογένειας.

Θα προσθέσω όμως και την δικιά μου απορία. Πόσα πράγματα θα αλλάξουν στον Δήμο, όταν ολοκληρωθεί η καταγραφή της περιουσίας του; Καταγραφή που διευκολύνεται όταν υπάρχουν και τα διαθέσιμα εργαλεία.

Λάζαρος Γ. Κώτσικας
Πολιτικός Μηχανικός, PhD

ΤΟ 2021 ΩΣ ΕΥΚΑIΡΙΑ ΚΑΙ ΩΣ ΙΕΡΗ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΙΑΤΙΣΤΑ

Στην εβδομάδα που πέρασε μια από τις σημαντικότερες ειδήσεις της επικαιρότητας ήταν η έναρξη των εργασιών της Επιτροπής για τη διοργάνωση των εκδηλώσεων για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 στο κτίριο της Βουλής των Ελλήνων. Τα μέλη της επιτροπής, ο πρόεδρος, ο χώρος έναρξης των εργασιών, η ομιλία του Πρωθυπουργού, του Προέδρου της Βουλής δηλώνουν την σημασία που θέλει να αποκτήσει η Επέτειος αυτή. Θα είναι ένα σύνολο εκδηλώσεων, με μηνύματα προς στο εσωτερικό και το εξωτερικό της χώρας.

Στην Ιερή Πόλη του Μεσολογγίου, στην Τρίπολη που η άλωση της εδραίωσε την Επανάσταση, στην Χίο όπου η σφαγή του 1822 πυροδότησε τα κινήματα φιλελληνισμού, στην Δημητσάνα που είχε τους μπαρουτόμυλους, ξεκινάει ο σχεδιασμός για το 2021. Είχαν όλες τους καθοριστική συμμετοχή αδιαμφισβήτητα στα γεγονότα που διαδραματίστηκαν το διάστημα 1821 – 1827. Θέλουν να διατρανώσουν την συμβολή τους αυτή. Το 2021 μπορεί να μοιάζει μακρινό, έμειναν σχεδόν δεκαέξι μήνες. Όποιος ξεκινήσει νωρίτερα θα έχει προφανώς και μεγαλύτερο εύρος επιλογών και χωρίς άγχος θα κάνει τον προγραμματισμό τους.

Το 1821, στην Μακεδονία οι Τούρκοι πρόλαβαν να αποτρέψουν τις όποιες κινήσεις των Ελλήνων και στην Νάουσα η εξέγερση καταπνίγηκε στο αίμα.

Στην Σιάτιστα η σύσκεψη της δημογεροντίας όρισε εκπρόσωπο της, τον Νικόλαο Κασομούλη στην σύσκεψη των οπλαρχηγών του Ολύμπου και έκρινε φρόνιμο, προς στιγμήν να μην γίνει εκδηλωθεί καμία πρόθεση για ξεσηκωμό. Αυτά έχουμε μόνο να πούμε για την Σιάτιστα και το 1821;

Ο Γεώργιος Παπάζωλης ήταν ο πρωτεργάτης των Ορλωφικών. Ο Θεοχάρης Τουρούντζιας εκτελέστηκε μαρτυρικά μαζί με τον Ρήγα Φεραίο. Αρκετοί Σιατιστινοί συνελήφθησαν αλλά απελευθερώθηκαν επειδή δεν είχαν την τουρκική υπηκοότητα. Οι Μαρκίδες Πούλιου, τύπωσαν τον Θούριο πολλά από τα βιβλία και τα έντυπα του Ρήγα Βελεστινλή στο τυπογραφείο τους. Στην εφημερίδα τους, «ΕΦΗΜΕΡΙΣ», την πρώτη ελληνική σωζόμενη, οι Έλληνες διάβασαν την «Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη» της Γαλλικής Επανάστασης. Από την «ΕΦΗΜΕΡΙΣ», οι Έλληνες ενημερώνονται για την έκδοση της Χάρτας του Ρήγα. Η Χάρτα δεν τυπώθηκε στο τυπογραφείο τους αλλά μήπως οι απορίες για το πώς απέκτησε την τεχνογνωσία ο Ρήγας για να σχεδιάσει την Χάρτα, βρίσκονται στην δήλωση του Πούπλιου Πούλιου «εχρημάτησα πρακτικός γεωμέτρης της ΑΜ»; Είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο στην διακίνηση του έντυπου υλικού του Ρήγα και η δράση τους μετά την σύλληψη του δείχνει ότι δεν ήταν απλά τυπογράφοι.

Ο Νικόλαος Κασομούλης. Πολλές πόλεις της Ελλάδος, θέλουν σε αυτές ο συγγραφέας από τα «Ενθυμήματα Στρατιωτικά της Επαναστάσεως των Ελλήνων» να είδε το πρώτο φως της μέρας. Ανάμεσα τους βρίσκονται η Σιάτιστα και η Κοζάνη. Ας το λύσουν το θέμα αυτό οι ιστορικοί. Τα απομνημονεύματα του Νικόλαου Κασομούλη, οι επιστολές του αδερφού του Ιωάννη αποδεικνύουν πια θεωρούσε πατρίδα της, η οικογένεια Κασομούλη. Τα απομνημονευμάτα του Νικόλαου Κασομούλη πέραν από μια σοβαρή ιστορική πηγή, «δίνουν μια εικόνα για το πως ήταν να ζεις μέσα στον πόλεμο, και περιγράφουν τα βάσανα και τις χαρές της καθημερινής ζωής δείχνοντας την καλή συμπεριφορά κάποιων και την άσχημη συμπεριφορά κάποιων άλλων», David Brewer, Ελλάδα 1453-1821. Ίσως ο Νικόλαος Κασομούλης είναι μια από τις αδικημένες μορφές της Ελληνικής Επανάστασης καθώς ακόμα δεν αναδείχθηκε η μεγάλη του προσφορά στο ’21. Και κατά την διάρκεια και μετά.

Σαφώς και υπήρξαν και άλλοι άνθρωποι με μεγαλύτερη ή μικρότερη συμβολή. Χρήζει ιστορικής έρευνας το έργο και η ζωή του γιατρού Παναγιώτη Ψατέλη, του Νικόλαου Λάσπα και πολλών άλλων. Τα σχολεία, οι δάσκαλοι, τα βιβλία δεν θα υπήρχαν χωρίς τα χρήματα των πραματευτάδων που στην Ευρώπη αντιλήφθηκαν την σημασία της εκπαίδευσης.

Έχουμε λοιπόν πολλά να πούμε για τη Σιάτιστα και το 1821. Να ανακαλύψουμε άγνωστες πτυχές της ιστορίας μας. Ήταν τυχαίο που όλοι αυτοί οι άνθρωποι ξεκίνησαν από την Σιάτιστα. Τι τους υποκίνησε να εξεγερθούν αφού στην πλειοψηφία τους ήταν οικονομικά αποκατεστημένοι; Είναι μια ευκαιρία και για να προβληθεί σε ευρύτερο πλαίσιο η Σιάτιστα, η ιστορία της και η πολιτιστική της κληρονομιά;

Ναι, το 2021 είναι λοιπόν μια ευκαιρία. Όχι για πανηγυράκια. Καλύτερα να μην γίνει ποτέ ένας τέτοιος εορτασμός, γιατί θα αποκαλύπτει ότι δεν έχουμε κατανοήσει το νόημα του 2021. Αν επιθυμούμε να τον γιορτάσουμε όπως πραγματικά αξίζει στην Σιάτιστα, δεν πρέπει απευθείας να καταλήξουμε ότι από την αρχή μέχρι το τέλος θα πρέπει να αναλάβει τα πάντα ο Δήμος. Είναι μια τακτική που δείχνει ότι ουσιαστικά δεν θέλουμε να κάνουμε τίποτα, παρά μόνο να αποκτήσουμε το δικαίωμα να επωφεληθούμε από την παρουσία μας, σε εκείνες τις μέρες.

Θα πρέπει λοιπόν να δημιουργηθεί εκείνος ο πυρήνας των ανθρώπων που θα συμφωνήσουν για το πώς θα πρέπει να είναι αυτός ο εορτασμός, ποιες θα είναι οι εκδηλώσεις, ποια θα είναι τα άτομα που θα δώσουν το διαφορετικό τόνο σε αυτές, και να αναζητηθεί η χρηματοδότηση. Όσοι θα είναι μέλη της επιτροπή τους θα πρέπει να σκεφθούν πρώτα για τι μπορούν να δώσουν και όχι το αν θα υπάρχει ιεραρχία και τι θέση θα έχουν σε αυτήν.

Για χρηματοδότες ας μην καταλήξουμε πάλι στην εύκολη λύση. Πιστεύω πως υπάρχουν πολλοί που με μια ευγενική χορηγία θα ήθελαν συνδέσουν το όνομα τους με μια συμβολική γιορτή που μπορεί να μείνει στην ιστορία.

Μπορεί λοιπόν να γίνει μια αρχή;

Λάζαρος Γ. Κώτσικας
Πολιτικός Μηχανικός, PhD
Μεγ. Αλεξάνδρου 26 - Σιάτιστα, 50 300
τηλ: 2465500242 - κιν: 6942251656

ΤΟ ΔΩΡΟ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΒΟΪΟΥ ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

Σήμερα με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου Λευτέρη Παπαγεωργίου με θέμα «Startups – Από την ιδέα στην παγκόσμια αγορά» που συνδιοργανώθηκε από το Δήμο Βοΐου, το Τμήμα Περιφερειακής και Διασυνοριακής Ανάπτυξης και το ΚΕΚ Όραμα, ο Δήμαρχος Βοΐου κ. Χρήστος Ζευκλής έδωσε στον Πρόεδρο της προσωρινής συνέλευσης του Τμήματος καθηγητή κο Ιωάννη Μπακούρο ένα αναμνηστικό δώρο.

Πρόκειται για μια φωτογραφική σύνθεση, όπου αριστερά βρίσκεται ένα από τα τζαμλίκια (βιτρό) του Αρχοντικού Νεραντζόπουλου – Χατζηγιαννίδη και δεξιά το λογότυπο του Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας.

Ο λόγος που βρίσκονται μαζί αυτά τα δύο σύμβολα, το ένα της πολιτιστικής κληρονομιάς της Σιάτιστας και εν γένει της Δυτικής Μακεδονίας και το άλλο αυτό του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας είναι προφανής. Τμήμα του τζαμλικιού αυτού είναι το λογότυπο του Πανεπιστημίου. Ας μάθουμε περισσότερα λοιπόν για το βιτρό αυτό.

Είναι τοποθετημένο στον σαχνισί του Αρχοντικού Νεραντζοπουλου – Χατζηγιαννίδη που βρίσκεται στην Πλατεία Τρία Πηγάδια της Σιάτιστας. Κτίστηκε το 1754 από τον έμπορο Χατζηγιαννίδη που δραστηριοποιήθηκε στην Βουδαπέστη. Δυστυχώς είναι ελάχιστα τα ιστορικά στοιχεία για αυτόν. Το αρχοντικό ανήκει στο Υπουργείο Πολιτισμού και έχει τα ομορφότερα τζαμλίκια. Εδώ και αρκετά χρόνια είναι κλειστό καθώς πρέπει να γίνουν οι εργασίες αποκατάστασης του.

Στην βάση από κάθε ένα από τα τζαμλίκια είναι γραμμένα ελεγειακά. Πρόκειται για μικρά αναθηματικά ολιγόστιχα ποιήματα για τον κτήτορα του αρχοντικού. Ο αείμνηστος Καθηγητής Νικόλαος Μουτσόπουλος αντέγραψε σε μεγαλύτερη κλίμακα το ελεγειακό αυτό όπως και των άλλων τζαμλικιών. Αυτό που χαρίστηκε στον Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, το ελεγειακό το υπογράφει ο «μαΐστωρ Μόσχος ιερρεύς» και έχει ημερομηνία 10η Σεπτεμβρίου 1755.

Στα άλλα τζαμλίκια τα ελεγειακά υπογράφουν οι Σιατιστινοί λόγιοι Μιχαήλ Παπαγεωργίου (1727-1796) και Μιχαήλ Δούκα. Ο Μιχαήλ Παπαγεωργίου είναι ο συγγραφέας του πρώτου ελληνικού αλφαβήτου της νεότερης ελληνικής ιστορίας.

Λάζαρος Γ. Κώτσικας
Πολιτικός Μηχανικός, PhD

Ο ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΥΡΙΟ ΣΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ «Άρης & Λίλιαν Βουδούρη»

Αύριο στο Πολιτιστικό Κέντρο της Σιάτιστας «Άρης & Λίλιαν Βουδούρη» ο Λευτέρης Παπαγεωργίου θα μας παρουσιάσει το βιβλίο του με τίτλο «STARTUPS – ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΕΑ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΑΓΟΡΑ». Δεν θα ήθελα να μιλήσω για το βιβλίο, γιατί νομίζω πως θα τα καταφέρουν καλύτερα αύριο οι προσκαλεσμένοι ομιλητές.

Όταν θέλω να αποφασίσω να προχωρήσω στην αγορά ενός βιβλίου ή αν θα παρακολουθήσω την παρουσίαση του, αυτό που εξετάζω είναι το παρελθόν του συγγραφέα.

Ο Λευτέρης Παπαγεωργίου είναι Πολιτικός Μηχανικός και αποφοίτησε από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Όταν μιλάμε για startup επιχείρηση ή νεοφυής επιχείρηση, δεν εννοούμε ότι υποχρεωτικά παράγει ένα καινοτόμο προϊόν. Η καινοτομία μπορεί να βρίσκεται, είτε στη μέθοδο παραγωγής του προϊόντος, είτε του στον τρόπο προώθησης του.

Πως εμπλέκεται λοιπόν ο Λευτέρης Παπαγεωργίου με την καινοτομία;

Είναι Διευθύνων Σύμβουλος της ENTRANET, μιας εταιρείας που παράγει υψηλής τεχνολογίας εφαρμογές για την αναγνώριση της φωνής.

Είναι καταγεγραμμένος στο Μητρώο Ελλήνων Εφευρετών και είναι κάτοχος αρκετών διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας για τεχνολογίες γύρω από το «έξυπνο σπίτι».

Είναι ο σχεδιαστής του «Έξυπνου Σπιτιού του Μέλλοντος για τους Ηλικιωμένους», που βραβεύτηκε από το πρόγραμμα της Ε.Ε. «Wider, the smart home for the elderly».

Υπάρχουν πολλοί λόγοι λοιπόν για να πάμε αύριο στο «Άρης & Λίλιαν Βουδούρη».

Όπως και για να ακούσουμε και τους άλλους ομιλητές. Τον Δρ Ιωάννη Μπάκουρο και τον εκδότη του βιβλίου Χρήστο Ζαμπούνη και παράλληλα τον συγγραφέα του «Savoir Vivre».

Ο ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΑΠΟΦΟΙΤΗΣΑΝΤΩΝ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΤΡΑΜΠΑΝΤΖΕΙΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ

Ο σύλλογος αποφοιτησάντων του Ιστορικού Ταμπαντζείου Γυμνασίου Σιάτιστας καλεί την Πέμπτη, όχι μόνο τα μέλη του αλλά και τους απόφοιτους, του σχολείου που έχει μια πολλαπλά συμβολική σημασία για την Σιάτιστα, να παρευρεθούν στην συνέλευση που θα πραγματοποιηθεί.

Αν διαβάσουμε το καταστατικό του συλλόγου θα διαπιστώσουμε ότι οι στόχοι του είναι εντελώς διαφορετικοί από αυτούς των υπολοίπων συλλόγων της πόλης μας, και για να επιτευχθούν θα χρειαστεί να διανυθεί μια μεγάλη και δύσβατη διαδρομή.

Θα ήθελα σε επόμενη δημοσίευση μου να εκθέσω την προσωπική μου άποψη ως προς την σκοπιμότητα της ύπαρξης αυτού του συλλόγου, και για το πόσο δύσκολο ή εύκολο είναι να επιτευχθούν οι στόχοι του.

Ποιος είναι ο σκοπός και οι στόχοι του συλλόγου;

ΣΚΟΠΟΣ

«Η συμβολή του, στην προστασία και διατήρηση, του Τραμπαντζείου Γυμνασίου, και της ταυτότητός του, καθώς και στην προστασία, της ταυτότητας, της πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης, της Σιάτιστας, με τεκμηριωμένες επιστημονικά δημόσιες παρεμβάσεις, υπό μορφή ανακοινώσεων δημοσιεύσεων, και παραστάσεων σε δημόσιους φορές, για θέματα ή δράσεις, που αφορούν, το Τραμπάντζειο Γυμνάσιο, και την πολιτιστική κληρονομιά, της Σιάτιστας.»

ΣΤΟΧΟΙ

«Α. Η κατά το δυνατόν, πλήρης και βαθειά ενημέρωση, των μελών του Συλλόγου, για την Ιστορία του Τραμπαντζείου Γυμνασίου, και την πολιτιστική κληρονομιά, της Σιάτιστας, μέσα από τις πολλές υπάρχουσες, ήδη, σχετικές επιστημονικές εργασίες των συμπατριωτών μας, και μη.

Β. Ο εμπλουτισμός του πληροφοριακού υλικού για την ιστορία του Τραμπαντζείου Γυμνασίου, και της Σιάτιστας:

1. Με την συνέχιση της έρευνας από τα μέλη του Συλλόγου σε αρχεία, βιβλιοθήκες.

2. Με την συνεργασία, με την Τοπική Αυτοδιοίκηση, και τους άλλους φορείς, της πόλης, της Σιάτιστας.

3. Με την καταγραφή και αξιοποίηση των νέων δεδομένων, στην ολοκλήρωση, της ψηφιακής αποτύπωσης, της πολιτιστικής κληρονομιάς, της Σιάτιστας.

Γ. Η δημιουργία αρχείου, με νομικά έγγραφα, σχετικά, με τους σκοπούς του Συλλόγου.

Δ. Η δημιουργία έγκυρης ψηφιακής βιβλιοθήκης, με βιβλία αναφερόμενα, στο Τραμπάντζειο Γυμνάσιο, και την Σιάτιστα, γενικότερα.

Ε. Η δημιουργία τεκμηριωμένου, και νομικά κατοχυρωμένου ψηφιακού αρχείου, με φωτογραφίες, και ντοκουμέντα, για την Ιστορία, του Τραμπαντζείου Γυμνασίου, και της Σιάτιστας.

ΣΤ. Η πραγματοποίηση ενημερωτικών διαλέξεων, από τα μέλη του Συλλόγου, προς την τοπική κοινωνία, με στόχο, την πληρέστερη ενημέρωση, των συμπολιτών μας, στην Ιστορία του Τραμπαντζείου, και της Σιάτιστας, ουσιαστικά, η διάχυση της ενημέρωσης, των εδαφίων Α’ και Β’ του παρόντος άρθρου.

Ζ. Απώτερος στόχος, η δημιουργία ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

ΣΙΑΤΙΣΤΑ 1968

Το βίντεο περιέχει ελάχιστα πλάνα από τα αρχοντικά της Σιάτιστας. Προβάλλονται εικόνες από το εσωτερικό του ναού της Αγίας Παρασκευής.

Εδώ όμως τα εξωτερικά πλάνα είναι και περισσότερα και πιο ξεκάθαρα από αυτά του πρώτου βίντεο που ανάρτησα. 

Οι λήψεις προέρχονται από την πλευρά της Γεράνειας και παρουσιάζονται πανοραμικά πλάνα της Σιάτιστας, άγνωστο από ποιο σημείο. 

Η ημερομηνία του γυρίσματος είναι η μέρα των Θεοφανείων του 1968.

Ο κινηματογραφιστής μάλλον δεν ανέβηκε και στην Χώρα ενώ δείχνει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την περιοχή του Αλιάκμονα.

1964 η χαμένη Σιάτιστα μέσα από ένα έγχρωμο ντοκιμαντέρ

Είναι μερικές φορές που όσο και αν προσπαθείς δεν μπορείς να κρατήσεις κάτι μυστικό. Πόσο μάλλον όταν αυτό που κρύβεις μπορεί να χαρακτηριστεί και ως κειμήλιο.

Πρόκειται για ένα έγχρωμο δεκαπεντάλεπτο ερασιτεχνικό ντοκιμαντέρ με θέμα ένα μικρό οδοιπορικό στην Σιάτιστα. Της Σιάτιστας που μεγάλο κομμάτι της έφυγε. Της Σιάτιστας που κράτα ακόμα ένα μεγάλο κομμάτι της πολιτιστικής της κληρονομιάς της ζωντανό. Το κομμάτι της που πρέπει να κρατήσουμε ακόμα ζωντανή.

Είναι σπαρακτικό όταν βλέπεις αρχοντικά να στέκουν επιβλητικά πριν πενήντα και πλέον χρόνια και σήμερα είτε να μην υπάρχουν, είτε να είναι ένας σωρός από ερείπια. Όπως για παράδειγμα η αποθήκη του Μήκα.

Στην τεκμηρίωση αναφέρεται ότι το ντοκιμαντέρ ανήκει στο αρχείο του ζωγράφου Γεώργιου Μανουσάκη. Ο Κρητικός Γεώργιος Μανουσάκης αποτελεί μεν έναν από τους αξιολογότερους ζωγράφους της δεκαετίας του 30 αλλά ήταν και κινηματογραφιστής. Γύρισε περίπου σαράντα ντοκιμαντέρ μικρού μήκους και βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών για την προσφορά του στην ζωγραφική.

Θα προσέφερε πραγματικά η βοήθεια όλων σας, να γίνουν γνωστές περισσότερες πληροφορίες , για το γύρισμα του ντοκιμαντέρ στην Σιάτιστα, για τα χαμένα αρχοντικά, για τα πρόσωπα που εμφανίζονται σε αυτό.

Λάζαρος Γ. Κώτσικας

TO FACEBOOK ΚΑΙ Ο ΔΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

Γνωρίζοντας πως δεν αμφισβητείται η συμβολή των κοινωνικών δικτύων στην τουριστική ανάπτυξη μιας περιοχής, δεν μπορώ να καταλάβω πως στήθηκε το επικοινωνιακό κομμάτι της ψηφιακής προβολής του εθίμου των Καβαλάρηδων.

Πως; Με μία ανάρτηση, χαμένη στις πολλές άλλες της σελίδας του Δήμου, στο Facebook. Ανάμεσα ίσως σε ανακοινώσεις για διακοπές στο δίκτυο της ύδρευσης. Συγνώμη, αλλά δεν μιλάμε για μια απλή μονοήμερη νυχτερινή εκδήλωση, αλλά για αυτό που αξιολογούμε ως το κορυφαίο πολιτιστικό καλοκαιρινό γεγονός της περιοχής μας.

Ήταν δύσκολο να γίνουν σελίδες έστω στο Facebook και το Instagram; Με αναρτήσεις προσεγμένες αισθητικά, με σύντομα κείμενα σωστά συντακτικά και ορθογραφικά, που θα συμπληρωνόταν από ποιοτικά αρχεία πολυμέσων (φωτογραφικά, μουσικά, video). Αναρτήσεις σποραδικές αναρτήσεις κατά την διάρκεια όλης της χρονιάς, που θα πύκνωναν όσο πλησιάζαμε στην κορύφωση του εθίμου. Στις αναρτήσεις θα υπήρχαν και αυτές με τις παλιές φωτογραφίες, εμπειρίες και μαρτυρίες, με την ιστορία του εθίμου.

Στο Facebook θα δημιουργούσαμε «EVENΤ» με τις εκδηλώσεις της κάθε μέρας. Για να υπενθυμίζουμε συνεχώς την εκδήλωση και να προσκαλούμε τον κόσμο να δηλώσει την παρουσία του, όλες τις μέρες όχι μόνο τις δύο τελευταίες. Θα πληρώναμε ένα ποσό στα κοινωνικά δίκτυα ώστε τουλάχιστον τον τελευταίο μήνα, να γινόταν πολλαπλώς επαναλαμβανόμενη προβολή των αναρτήσεων της σελίδας. Αναρτήσεις για τους κανόνες που πρέπει να τηρούμε αυτή την εβδομάδα, ώστε να βοηθήσουμε στην ομαλή τέλεση του εθίμου. Ανακοινώσεις της οργανωτικής επιτροπής. Ανάρτηση του προγράμματος σε ένα σταθερό σημείο της σελίδας.

Πόσα άλλα!!

• Αποσπάσματα από το Google Maps με τις τοποθεσίες τέλεσης του εθίμου. Αλλά σημεία ενδιαφέροντος κοντά σε αυτή την τοποθεσία. Την κυκλοφορία μέσα στην Σιάτιστα, τα τμήματα του οδικού δικτύου που θα είναι κλειστά, πότε θα είναι κλειστά, και τις εναλλακτικές διαδρομές. Τους χώρους στάθμευσης και τις διαδρομές προσέγγισης του. 

• Αναρτήσεις και για το φαγητό που για εμάς συμβολίζει τον Δεκαπενταύγουστο! Ποιο είναι άραγε, για να το ζητήσουν οι επισκέπτες;  

• Για το τέλος; Αναρτήσεις της 16ης Αυγούστου που να καλούν τον κόσμο στον Δεκαπενταύγουστο της νέας χρονιάς.

Να πω για τα σχόλια των χρηστών της σελίδας. Είναι το υλικό για την οργανωτική επιτροπή, για να ενημερώνεται για τα προβλήματα που προκύπτουν, για να λύσει τώρα αν μπορεί κάποια, και για να κάνει τον σχεδιασμό της επόμενης χρονιάς. Ποιο πιθανό είναι να γράψει κάποιος ένα σχόλιο στο Facebook παρά να ψάχνει το τηλέφωνο του Δήμου.

Φυσικά και υπάρχουν και άλλες ιδέες. Ιδέες που έρχονται στο κεφάλι ενός που δεν ασχολείται επαγγελματικά με το θέμα αυτό. Πολλά επιπλέον θα πρότεινε ένας επαγγελματίας;

ΣΙΑΤΙΣΤΑ ΚΑΙ ΔΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟΣ, μερικές προτάσεις

Τον Δεκαπενταύγουστο πραγματοποιείται στην Σιάτιστα το έθιμο των Καβαλάρηδων ένα από τα σημαντικότερα έθιμα της. Επιδιώκεται η μέγιστη δυνατή προσέλευση επισκεπτών και είναι μια θαυμάσια ευκαιρία (γιατί το έθιμο συμπέφτει με την περίοδο των καλοκαιρινών διακοπών) για την ανάδειξη της υλικής πολιτιστικής μας κληρονομιάς για να επιφέρει την ανάπτυξη του τουρισμού. Όμως ο Δήμος βρίσκεται σε πολύ δύσκολη από πολλές πλευρές κατάσταση, με στενά περιθώρια δράσης. Μπορούμε όμως να κάνουμε κάποιες παρεμβάσεις με σίγουρα αποτελέσματα και οι οποίες θα είναι η μαγιά για ένα σοβαρότερο σχεδιασμό στο μέλλον.

Η φωτογραφία είναι από το βιβλίο της Καλλιόπης Μπόντα "Η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Σιάτιστας"

Παράδειγμα;

Το αρχοντικό Μαλιόγκα – Αργυριάδη είναι ένα μνημείο με αρχιτεκτονική και ιστορική αξία. Ο Αργύριος Παπαρίζος, οι γιοί του οι αδερφοί Αργυριάδη, ο μαθητής του ο Νικόλαος Κασομούλης, η κόρη του που παντρεύτηκε τον γενάρχη της οικογένειας Ζάχου. Από ένα αρχοντικό ξεφυλλίζεται ένα πολυσέλιδο κεφάλαιο της ιστορίας μας, για να τονίσουμε ότι όλα τα μνημεία μας είναι το προϊόν μιας παλιάς διαφορετικής κουλτούρας που είχε η περιοχή στο παρελθόν. Πολλοί από τους ανθρώπους που γεννήθηκαν, έζησαν, γλέντησαν, πένθησαν, χάρηκαν, στεναχωρήθηκαν, πέθαναν στα αρχοντικά της Σιάτιστας, είχαν με δυτικοευρωπαϊκές επιρροές και πολυεπίπεδη προσφορά.

Το αρχοντικό ανήκει στο Υπουργείο Πολιτισμού (ΥΠΠΟ). Αποκαταστάθηκε σχετικά πρόσφατα. Θα έδινε ένα σημαντικό ένα πλεονέκτημα στην πόλη μας, αν ήταν επισκέψιμο. Δεν θα μπορούσε να ζητήσει ο Δήμος από το ΥΠΠΟ, να βρεθεί μια «φόρμουλα» ώστε το αρχοντικό να «ανοίξει», τουλάχιστον αυτό το δεκαήμερο. Ώστε να προβληθεί παράλληλα το έργο του ΥΠΠΟ;

Στο αρχοντικό Νεραντζόπουλου – Χατζηγιάννη, (και αυτό ανήκει στο ΥΠΠΟ), πρέπει να γίνουν εργασίες αποκατάστασης. Βρίσκεται ακριβώς δίπλα στου Μαλιόγκα. Δεν θα μπορούσε να γίνει επισκέψιμο σε κάποιους χώρους του; Στην Σιάτιστα είναι κλειδωμένα, δύο από τα σημαντικότερα μνημεία της στην κεντρική της πλατεία!

Για τις εκκλησίες. Σε συνεργασία με την Μητρόπολη δεν θα μπορούσε να επιλεγεί μια λίστα των εκκλησιών που θα μπορούσαν να γίνουν επισκέψιμες; Ξεκινώντας από τον Άγιο Δημήτριο. Είναι νεώτερο μνημείο, «πακέτο» όμως με την ιστορία των προηγούμενων ναών και το βίο και την πολιτεία του Αριστοτέλη Ζάχου. Η περίπτωση του Προφήτη Ηλία; Δεν θα πεις κάτι και για τον επίσκοπό Ζωσιμά που για εμάς είναι ότι ο Περικλής ήταν για την Αθήνα;

Στην πόλη μας, σε τρία σημεία υπάρχουν σε μια μεγάλη προθήκη τοποθετημένοι οι χάρτες της πόλης, με τα επισκέψιμα μνημεία. Ο χάρτης έχει ξεθωριάσει. Με μια εκτύπωση του ψηφιακού αρχείου το πρόβλημα λύνεται. Που είναι το ψηφιακό αρχείο; Στην διαχειριστική αρχή Leader στην Κοζάνη μιας και από εκεί χρηματοδοτήθηκε το έργο.

Είναι πολλοί παράγοντες που πρέπει να εξεταστούν για να υλοποιηθούν τα παραπάνω. Όπως για παράδειγμα η ασφάλεια των μνημείων που θα γίνουν προσωρινά επισκέψιμα; Πως θα προβληθούν όλα τα παραπάνω; Θα πρέπει να προσληφθεί και άλλο προσωπικό; Πως θα προετοιμαστούν οι ξεναγοί και το υλικό (ναι πρέπει να υπάρχει και αυτό) που θα χρησιμοποιήσουν στην ξενάγηση;

Θα μπορούσα να πω και άλλα, πχ η οργάνωση μιας θεματικής διαδρομής, μια φωτογραφική έκθεση για την ιστορία του εθίμου, προβολή και κάλυψη του εθίμου μέσω δημιουργίας σελίδων στα κοινωνικά δίκτυα. Δεν είναι ανάγκη, όλα να γίνουν τώρα.

Αρκεί μια αρχή, αν θες να αξιοποιήσεις την ευκαιρία του Δεκαπεντάγουστου. Αν θες να δείξεις στους επισκέπτες ότι αυτό το δεκαήμερο είναι μια μεγάλη γιορτή του πολιτισμού μας και όχι απλά ένα μεγάλο πανηγύρι.

Η οργανωτική επιτροπή του εθίμου θα πρέπει να προετοιμάζεται την 16η Αυγούστου της προηγούμενης χρονιάς για τον επόμενο χρόνο, όχι ένα μήνα πριν. Αλήθεια υπάρχει οργανωτική επιτροπή με συγκεκριμένους ρόλους; Αν ναι, τότε:

• Τι θα επιτηρεί ο καθένας και που θα το αναφέρει; 
• Ποια είναι η άποψη της για τα τεχνικά έργα που εκτελούνται, τώρα, στο κέντρο της πόλης; 
• Θα καταγράψει τα συμπεράσματα της από τον φετινό Δεκαπενταύγουστο για να τα επεξεργαστεί στην προετοιμασία της επόμενης χρονιάς; 

Καλή Παναγιά!

Σιάτιστα, 10 Αυγούστου 2019

Λάζαρος Γ. Κώτσικας

Σιάτιστα, θα μπει ο πολιτιστικός τουρισμός σε άλλη βάση;

Η Αθηνά Χατζηπέτρου ανακοινώθηκε σήμερα ότι θα αναλάβει την θέση του προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων (ΤΑΠ). Είναι οικονομολόγος με ειδίκευση στην Επιχειρησιακή Έρευνα και στην Πολιτιστική Διαχείριση (Cultural Management). Είτε το θέλουμε είτε όχι, το management, η ορθολογική επιλογή αποφάσεων στην διοίκηση, έχει αρχίσει επιτέλους να γίνεται αποδεκτό ότι πρέπει να έχει τον βασικό ρόλο (όχι τον πρωτεύοντα). Είναι η πολιτική που η κυβέρνηση θέλει να ακολουθεί σε πολλούς τομείς.

Στις αρμοδιότητες του ΤΑΠ εντάσσονται μεταξύ άλλων, η ανάδειξη και η προβολή μνημείων και αρχαιολογικών χώρων της Ελλάδας, η διαχείριση αρχαιολογικών πόρων από σταθερές πηγές εσόδων αλλά και από παραγωγικές δραστηριότητες που αξιοποιούν στοιχεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και η γενικότερη στήριξη του έργου της αρχαιολογικής υπηρεσίας.

Σε σημερινό της άρθρο στην εφημερίδα Καθημερινή με τίτλο «Πολιτιστικός Τουρισμός: Χαμένη ευκαιρία ή νέα ευκαιρία;» η νέα πρόεδρος του ΤΑΠ καταλήγει:

«Ο πολιτισμός είναι ένα πολύ ισχυρό και με επιρροή διαφημιστικό εργαλείο, γιατί οι καταναλωτές δεν είναι τόσο επιφυλακτικοί απέναντι στην διαφήμιση πολιτιστικών προορισμών όσο είναι προς τα εμπορικά μηνύματα.

Όσο εμείς παραμένουμε προσκολλημένοι σε παλιές πρακτικές και όχι στα σύγχρονα εργαλεία της τεχνολογίας, χάνουμε το τρένο που το κερδίζουν άλλοι. Ανεπιστρεπτί.

Ο πολιτιστικός τουρισμός αποτελεί μια από τις ειδικές μορφές τουρισμού με ισχυρό ανταγωνιστικό του πλεονέκτημα, την αυθεντικότητα και την μοναδικότητα του κάθε χώρου και η σύνδεση του με την τεχνολογία θα του δώσει την ώθηση που του λείπει.»

Πως είναι άραγε δυνατόν να προβληθεί πολιτιστικά μια περιοχή όπως η Σιάτιστα, με τα τρία από τα τέσσερα αρχοντικά του ΥΠΠΟ να είναι κλειστά (αρχοντικό Μαλιόγκα – Αργυριάδη, αρχοντικό Νεραντζόπουλου, αρχοντικό Τζώνου) όπως και το σημαντικότερο εκκλησιαστικό της μνημείο η Αγία Παρασκευή;

Πως είναι δυνατόν όμως να ανταποκριθεί στις σύγχρονες απαιτήσεις, ένα δήμος όπως αυτός του Βοΐου που αξιολογεί ως ανταγωνιστικό του πλεονέκτημα τον τουρισμό αλλά εμμένει στις κλασικές παρωχημένες πρακτικές;

Από την έναρξη λειτουργίας των καλλικρατικών δήμων κρίνει ότι δεν χρειάζεται αντιδήμαρχος για το χαρτοφυλάκιο του τουρισμού και του πολιτισμού. Εδώ και σχεδόν τρία χρόνια δεν έχει καταβάλει καμιά προσπάθεια να ξεκινήσει η αποκατάσταση του αρχοντικού Μανούση (το οποίο του παραχωρήθηκε από το ελληνικό δημόσιο). Άφησε ελαφρά την καρδιά να καταρρεύσουν άλλα δύο αρχοντικά, δίνοντας το καλό παράδειγμα στους ιδιοκτήτες διατηρητέων.

Φυσικά και οι απαιτήσεις για το τι πρέπει να κάνει ένας τέτοιος δήμος για τον πολιτισμό και τον τουρισμό, δεν εντοπίζονται στην διοργάνωση πανηγυριών, στο ασβέστωμα των πεζοδρομίων μια – δύο μέρες πριν, στην έκδοση ενός φυλλαδίου και σε μια ζωντανή τηλεοπτική σύνδεση το πρωινό της ημέρας ενός πολιτιστικού δρώμενου.

Οι απαιτήσεις αυξάνονται όταν ο Δήμος Βοΐου βλέπει ότι ο τουρισμός είναι μια από τις λίγες ευκαιρίες που έχει για να ξεφύγει από το αδιέξοδο που βρίσκεται. Πόσο μάλλον όταν έχει παρέλθει η εποχή που το χρήμα μοιραζόταν αφειδώς σε δράσεις και έργα που δεν αποτελούσαν μέρος ενός επιχειρησιακού πλάνου. Υπάρχουν μπροστά πλέον οι τεχνοκράτες!

Λάζαρος Κώτσικας
Δρ. Πολιτικός Μηχανικός με εξειδίκευση στην 
εφαρμογή ψηφιακών εργαλείων στην Διαχείριση Έργων

ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ, Μέγας Αλέξανδρος & Ναβουχοδονόσωρ

O Φίλιππος Ζυγούρης στα «Ιστορικά Σημειώματα» μαρτυρά για μια τοιχογραφία στον Προφήτη Ηλία, που στην εποχή του δεν διακρινόταν.

Όπως προκύπτει από την φωτογραφία της Καλλιόπης Μπόντα, και την οποία ευχαριστώ για την παραχώρηση του ψηφιακού αντίγραφου της, η τοιχογραφία δεν χάθηκε αλλά μάλιστα έγιναν οι απαραίτητες εργασίες συντήρησης της.

Η παράσταση που δεν έχει γίνει κατορθωτό να αποκατασταθεί πλήρως, απεικονίζει στο τμήμα που αποτυπώνει η φωτογραφία, τέσσερις καθήμενες ανθρώπινες μορφές. Όλοι με βασιλική ενδυμασία, μάλλον της εποχής του Βυζαντίου.

Ο ηγεμόνας της Βαβυλωνιακής Αυτοκρατορίας και πορθητής των Ιεροσολύμων Ναβουχοδονόσωρ βρίσκεται μάλλον πρώτος από αριστερά. Ο Μέγας Αλέξανδρος είναι τέρμα δεξιά. Θα ρισκάρω με βάση την επιγραφή που υπάρχει στην δεύτερη από αριστερά μορφή να πω, πως είναι ο Πώρος. Ο πανύψηλος Πώρος ήταν ηγεμόνας ενός ινδικού κρατιδίου. Αντιπαρατέθηκε με τον Μέγα Αλέξανδρο στον ποταμό Υδάσπη το 326 πΧ έχοντας μαζί του 200 πολεμικούς ελέφαντες.

Εύλογα γεννιούνται τα ερωτήματα; Ποιες είναι οι άλλες μορφές της τοιχογραφίας; Γιατί επιλέχθηκαν αυτές; Βρίσκονται στην Κόλαση όπως περιγράφει ο Φίλιππος Ζυγούρης; Αν ναι γιατί;
Ποιο είναι το νόημα αυτής της παράστασης; Μήπως έχει να κάνει κάτι με την Δευτέρα Παρουσία; Έχει δει ο ζωγράφος την αναπαράσταση αυτή και κάπου αλλού;

Προφανώς και αυτό είναι αντικείμενο ανθρώπων που εξειδικεύονται στο αντικείμενο της Αγιογραφίας και της Λαϊκής Ζωγραφικής. Έχει πολλά να μας αποκαλύψει ο εσωτερικός διάκοσμος των αρχοντικών και των εκκλησιών της Σιάτιστας.

Είναι μεγάλο το βάρος της υποχρέωσης για την προστασία και την ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Πως μπορεί εύκολα να πάει κάποιος και να ξεναγηθεί στον Προφήτη Ηλία, στον Άγιο Γεώργιο, στον Άγιο Μηνά και στον Άγιο Ιωάννη; Να μάθει πως συνδέονται αυτά τα μνημεία με τους πραματευτάδες, με τον επίσκοπό Ζωσιμά, με ιστορικά γεγονότα και μορφές της Σιάτιστας;

Ποια προετοιμασία θα πρέπει να γίνει στον ξεναγό που θα αναλάβει αυτό το ρόλο, ώστε να καταλάβει ο επισκέπτης μας, τι διαφορετικό είχε η περιοχή μας πριν διακόσια και πλέον χρόνια; Δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε τον επισκέπτη ως κάποιον που θα δει απλά κάποια καλοδιατηρημένα αρχοντικά, έναν ακόμα παραδοσιακό οικισμό. Αλλά ως κάποιον που πρέπει να ενθουσιαστεί με το αφήγημα της περιοχής μας, και να νιώσει ότι εδώ βλέπει κάτι το διαφορετικό.

Αλλά αυτό είναι κάτι που θα οργανωθεί αφού πρώτα αντιληφθούμε πως έχουν αλλάξει πολλά στον τουρισμό. Μιλάμε πλέον για τουριστική βιομηχανία και τουριστικό μάνατζμεντ. Και η οργάνωση αυτή θα πρέπει να γίνει σε πολλούς τομείς.

ΙΩΑΝΝΗΣ Δ. ΠΑΪΚΟΣ, ο αγνός γιατρός και πατριώτης

Ο ιατρός Ιωάννης Δ. Πάικος ήταν ο εκπρόσωπος των Σιατιστινών στον Ιωάννη Τραμπαντζή στην τιτάνια προσπάθεια για την ανέγερση του ιστορικού γυμνασίου. Δεν ήταν τυχαία η επιλογή του προσώπου του σε αυτό το ρόλο.

Ιωάννης Δημητρίου Πάικος [φωτ. Λέυκωμα "Σιατιστέων Μνήμη"]

Λέει χαρακτηριστικά για αυτόν ο Φίλιππος Ζυγούρης: «Ήταν ακραιφνών αισθημάτων κύριος, πατριώτης αγνός, για τον οποίο δεν μπορούσε να προσαφθεί μομφή τις (κάποια μομφή)».

Ο αγνός γιατρός...

«Ήταν πτωχός, έζησε πτωχός και απέθανε πτωχός, όπως αποθνήσκουν όλοι οι ανώτεροι χρημάτων. Την επιστήμη εξασκούσεν, όχι για να πλουτίσει, αλλά για να ωφελήσει τους πάσχοντας, αν θα ήταν δυνατό, διότι, ως αφορά την ωφέλεια των ιατρικών, σε ολίγα μονάχα φάρμακα, αριθμούμενα στα δάκτυλα, είχε πεποίθηση.»

Ο αγνός πατριώτης...

«Ο ημέτερος Ιωάννης, οραματιζόμενος το μέλλον του Γένους μας, ασχολούνταν με την ερμηνείαν των προφητειών της Αγίας Γραφής και, ερμηνεύοντας αυτάς, τοποθετούσε σε διαφόρους υπόδουλους τόπους τους πρίγκιπας του ελληνικού θρόνου και θεωρούσε βέβαιον ότι προσεγγίζει η απελευθέρωση των υποδούλων αδελφών μας.»

Τεράστια ήταν η αγάπη του για το ύψωμα του Προφήτη Ηλία, «Ποιος των συγχρόνων του δεν τον είδε να ασχολείται, κάθε μέρα, με ένα ψευτοεργαλείο κλαδεύοντας τα υπάρχοντα δενδρύλλια του Προφήτου Ηλιού και κάμνοντας δρόμους (αυλάκια), ίνα (για να) διευθύνονται γύρω από αυτά [τα νερά των βροχών]; Ποιος δεν τον επαναφέρει μπροστά του να περιέρχεται στους ομίλους (τις παρέες), που βρίσκονταν χάριν αναψυχής στο λόφο, και να ζητεί τον οβολόν τους για το πότισμα των δένδρων, επειδή δεν επαρκούσε να ξοδεύει εξ ιδίων του;»

Περίμενε να έρθει η μεγάλη στιγμή: «Επίσης, δεν διεψεύσθη και ετοιμάζοντας το λόφο του Προφήτου Ηλιού με την περιποίηση των δένδρων, για να τον κάμει ωραίον, διότι έλεγεν ότι εκεί θα παιανίσει η ελληνική στρατιωτική μουσική».

Όμως, η διαρκή του ενασχόληση με τα κοινά δεν τον άφησε αμέτοχο στα «Σεραφειμικά». Τάχθηκε με τους αντι – «Σεραφιμικούς». Δέχθηκε μεγάλο πόλεμο από την άλλη πλευρά. Η καρδιά του αγνού γιατρού δεν άντεξε ένα πρωινό του 1903.

Έτσι δεν πρόλαβε να δει τον Οκτώβριο του 1912, τον Ελληνικό Στρατό να φωτογραφίζεται στον αγαπημένο του Προφήτη Ηλία.

ΠΗΓΕΣ

Φιλίππος Αν.Ζυγούρης, Ιστορικά σημειώματα περί Σιατίστης και λαογραφικά αυτής, σ.549-553.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΕΜΕΡΤΖΗΣ, Ο αιφνίδιος θάνατος

Από την εφημερίδα της εποχής «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ» ανακοινώνεται ο αιφνίδιος θάνατος του Κωνσταντίνου Δεμερτζή το ξημέρωμα της 14ης Απριλίου 1936. Είχε πεθάνει στον ύπνο του, στο σπίτι του (στην περιοχή της οδού Αιόλου), πράγμα που το αντιλήφθηκε η νοσοκόμα του μετά από πέντε ώρες. Στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας δημοσιεύονται φωτογραφία του Δεμερτζή μαζί με άλλες από την μεταφορά της σωρού του στον Ναό της Μητρόπολης των Αθηνών.

Αν και είχε προβλήματα υγείας ο Κωνσταντίνος Δεμερτζής, ο αιφνίδιος θάνατος του προκάλεσε απορίες. Ο Δεμερτζής έπασχε από έλκος του στομάχου αλλά είχε διαπιστωθεί ότι εκείνη την περίοδο βρισκόταν σε καλή κατάσταση.

Το 1936, άλλοι πέντε πρωθυπουργοί είχαν χάσει την ζωή τους και οι περισσότεροι αιφνιδίως από καρδιακή προσβολή. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος πέθανε από εγκεφαλικό.

Οι εφημερίδες της εποχής περιγράφουν την κηδεία του Κωνσταντίνου Δεμερτζή χαρακτηρίζοντας την μεγαλοπρεπή. Στον νεκρό πρωθυπουργό απενεμήθη με βασιλικό διάταγμα ο Μεγαλόσταυρός του Γεωργίου του Α’.

Δημοσιευμένη στην εφημερίδα «ΑΚΡΟΠΟΛΗ» υπάρχει και η φωτογραφία του Κωνσταντίνου Δεμερτζή με τον Ιωάννη Μεταξά. Ο Ιωάννης Μεταξάς ήταν ο Υπουργός Στρατιωτικών της «άχρουν» Κυβέρνησης Δεμερτζή και θα ορκιζόταν ως επόμενος πρωθυπουργός. Την 4η Αυγούστου θα καταλυόταν η δημοκρατία και ο Ιωάννης Μεταξάς θα γινόταν ο απόλυτος δικτάτωρ (υπό τον πλήρη έλεγχο του Γεωργίου του Β’ για να είμαστε ειλικρινής).

Έτσι το 1936 μαζί με τους έξι πρωθυπουργούς, πέθανε και η Δημοκρατία.

ΚΠΕ και Τραμπάντζειο Γυμνάσιο Σιάτιστας, Μια πονεμένη ιστορία.

Η ενασχόληση μου με τις φετινές εκδηλώσεις του ΠΕΛΕΚΟΝ, μου επέτρεψε να μάθω περισσότερα για τα προβλήματα που παρουσιάζονται στο κτήριο του Τραμπάντζειου Γυμνάσιου Σιάτιστας.

Το σοβαρότερο πρόβλημα οφείλεται σε κάποιες από τις τεχνικές παρεμβάσεις που έγιναν με τις ευλογίες της αρχαιολογικής υπηρεσίες, επιτρέποντας την δημιουργία υγρασίας που καταστρέφει το κτήριο. Τα σημάδια, σύμφωνα με αναφορές κάποιων, είναι αρκετά εμφανή στις αίθουσες που έχουν δεσμευτεί από το ΚΠΕ.

Το ΚΠΕ, που τώρα έχει την έδρα του τώρα στο Βελβεντό, κατέχει τα κλειδιά αυτών των αιθουσών και για κάποιο άγνωστο λόγο, κανένας δεν μπορεί να κάνει αυτοψία σε αυτές. Να υπενθυμίσω ότι το ΚΠΕ Βελβεντού δεν έχει υλοποιήσει καμιά δράση στην Σιάτιστα, αγνοώντας επιδεικτικά την δομή που στεγάζεται στο Τραμπάντζειο και την υποχρέωση που έχει. 

Και η στέγη του κτιρίου παρουσιάζει προβλήματα, οπότε δεν γίνεται όπως πρέπει η απορροή των όμβριων υδάτων. Ακόμα τα ξύλινα κουφώματα δεν έχουν συντηρηθεί με αποτέλεσμα μερικά από αυτά να είναι κυριολεκτικά διαλυμένα.

Να προσθέσω στα παραπάνω, κάτι για τις ιδιαίτερες ευαισθησίες που είχαν κάποιοι νυχτερινοί επισκέπτες του περιβάλλοντος χώρου του Τραπάντζειου, και έβγαλαν το μένος τους στις υδρορροές του κτιρίου (άρα δεν φταίνε για όλα μόνο οι άλλοι...).

Αυτά τα λίγα για αρχή για το ιστορικό Τραμπάντζειο Γυμνάσιο Σιάτιστας. Το κτίριο που για σχεδόν εκατό χρόνια ήταν από τους βασικούς στυλοβάτες της εκπαίδευσης της Σιάτιστα. Το κτίριο, όπου οι Σιατιστινοί μέσα σε αυτό θρήνησαν του νεκρούς της Μάχης της Σιάτιστας.

Λάζαρος Γ. Κώτσικας

Πολιτικός Μηχανικός, PhD

"ΔΩΜΑΤΙΑ ΤΗΣ ΓΕΙΤΟΝΙΑΣ", ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΚΑΙ ΕΔΩ ΝΑ ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΙ;

O δήμος μας βρίσκεται σε μια άσχημη από πολλές πλευρές κατάσταση. Η συμπαράσταση όλων μας είναι απαραίτητη. Το επαναλαμβάνω συχνά τελευταία αλλά είναι η πικρή αλήθεια. Η στήριξη αυτή μπορεί να είναι και το προϊόν μιας γόνιμης διαρκούς ανταλλαγής απόψεων. Από όπου θα παρουσιαστούν προβλήματα και θα αναγνωριστούν ανάγκες, θα αναζητηθεί η γνώση, θα ληφθούν πρωτοβουλίες και θα γίνουν προτάσεις. Θα τεθούν και ερωτήματα του τύπου. Μήπως πρέπει να κάνουμε κάτι και εμείς; Μήπως πρέπει να αλλάξουμε και εμείς σε κάτι;

Πως μπορούμε να δώσουμε το ερέθισμα και το χώρο για αυτούς τους ανθρώπους;

Φίλος της σελίδας μου έστειλε ένα άρθρο από όπου παίρνουμε μια καλή ιδέα. Στο άρθρο ανακοινώνονται τα εγκαίνια ενός από τα τρία «Δωμάτια της Γειτονιάς» στον δήμο Θεσσαλονίκης στους πρώην στάβλους Παπάφη. Ο χώρος εκεί ανακατασκευάστηκε διαθέτει τρία εσωτερικά δωμάτια που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως χώροι συνάθροισης και ως εργαστήρια με εξοπλισμό, εργαλεία και υλικά για χειροτεχνίες και κατασκευές. Υπάρχει μια μεγάλη αυλή, με παρτέρια στα οποία οι δημότες μπορούν να φυτέψουν και να παρακολουθήσουν μαθήματα κηπουρικής, με τραπεζάκια και ψησταριές, ενώ σχεδιάζεται να στηθεί και υπαίθριο σινεμά.

Η χρηματοδότηση προήλθε εξ’ ολοκλήρου από το ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος». Η πρόσβαση σε στο «Δωμάτιο της Γειτονιάς» είναι ελεύθερη (αρκεί μια απλή εγγραφή). Οι χρήστες των χώρων θα πρέπει να βρουν τον τρόπο για την οικονομική αυτονομία των χώρων.

Στόχος της ίδρυσης των χώρων είναι οι πολίτες να έχουν έναν δικό τους χώρο ανταλλαγής απόψεων, γνώσεων και δράσεων. Ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης δήλωσε «Θέλουμε οι κάτοικοι να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι και να δώσουν προσωπικότητα στη γειτονιά τους». «Στόχος είναι η εξωστρέφεια της γειτονιάς και οι συνέργειες» επισήμανε ο αντιδήμαρχος Κοινωνίας των Πολιτών Νίκος Φωτίου.

Το «Δωμάτιο της Γειτονιάς» λειτουργεί σε επίπεδο γειτονιάς. Σε επίπεδο οικισμού – πόλεως θα μπορούσε να ονομαστεί το «Σπίτι της Πόλης». Τα μέλη της ομάδας, θα αφιερώνουν χρόνο και χρήμα επειδή θέλουν να επιβιώσει η ομάδα τους, όπου εκεί βρίσκουν το διέξοδο για να μιλήσουν για θέματα κοινού ενδιαφέροντος, για προβλήματα της μικρής κοινωνίας τους, της πόλης τους. Να μοιραστούν απόψεις, να εξομολογηθούν τους φόβους τους και τα άγχη τους. Θέλουν τον διάλογο, την γνώση και την εξωστρέφεια. Θέλουν την πρωτοβουλία. Μακριά από τους ενδοιασμούς, έξω από τα τείχη της μικρής κοινωνίας τους. Η συνέργια και με ομάδες από άλλες πόλεις σίγουρα δεν θα έβλαπτε.

«Επί του πρακτέου», στην Σιάτιστα.

Υπάρχει κάποιο διατηρητέο που θα μπορούσε να διασωθεί και αξιοποιηθεί παρόμοια; Οι κάτοικοι του θα «ενεργοποιούνται» σε ένα σπίτι που θα τους ενθυμίζει την παλιά κουλτούρα, την ιστορία, τον πολιτισμό της πόλης που ζουν.

Ο Δήμος μας έχει τους δεσμούς με ιδρύματα που μπορούν να του ανοίξουν τον κύκλο επαφών και με άλλα ιδρύματα. Μια ρεαλιστική απόφαση κοστολογημένη πρόταση δεν θα μπορούσε κάπου να έχει καλή τύχη;

Ποια είναι το μεγαλύτερο πλεονέκτημα τελικά από όλα τα παραπάνω;

Σίγουρα μια ενεργή κοινωνία πολιτών έχει πολλά περισσότερα να προσφέρει, από μια κοινωνία που απλά μεμψιμοιρεί και αδρανοποιείται από την συνεχή απάθεια.

[ΠΗΓΗ: https://www.voria.gr/article/anixan-tis-piles-tous-gia-tous-dimotes-ta-domatia-tis-gitonias?fbclid=IwAR1vJFikFlbgOdupUOngOK_dG0L32ISonR_Vq9Fj0-eXoFHAVFWBqopi-2s]

ΚΩΝΤΣΙΟΓΛΟΥ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ, "ΙΣΛΑΜΟΦΟΒΙΑ, ΟΙ ΑΝΤΙΝΟΜΙΕΣ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ"

Η ιστορία του ανθρώπου έδειξε ότι η πολιτισμική πρόοδος είναι ένα έργο μιας διάδρασης μεταξύ των πολιτισμών και των θρησκειών. Υποχρεώσεις των κοινωνιών είναι να δημιουργούν τις συνθήκες ώστε όλα τα μέλη τους να μπορούν ανεξάρτητα από θρησκεία, φυλετικές διαφορές και ιδεολογία να κοινωνούν και να δημιουργούν.

Το Ισλάμ και οι μουσουλμάνοι είναι ένας σημαντικός παράγοντας του δυτικού σύγχρονου πολιτισμού. Το Ισλάμ είναι θρησκεία, αλλά είναι και πολιτισμός, κουλτούρα και στάση ζωής. Έτσι έγινε αντικείμενο των μεταπτυχιακών ενδιαφερόντων μου, γιατί η δυτική κοινωνία αλλά και η ελληνική, έχουν μάλλον εσφαλμένη ή ελλιπή ενημέρωση με ό,τι αυτή η θρησκεία αντιπροσωπεύει.

Αποτέλεσμα αυτής της μειωμένης γνώσης και κατανόησης της ιστορίας, των πιστών της και των πρακτικών που τους επιβάλλει, είναι οι εσφαλμένες αντιλήψεις και η καχυποψία. Μια καχυποψία για τις προθέσεις των μουσουλμάνων πιστών που έχει επιφέρει την προκατάληψη εναντίων τους και τα φαινόμενα Ισλαμοφοβίας. Σκοπός της μεταπτυχιακής της διατριβής (από την οποία προέκυψε αυτό το βιβλίο) ήταν η προσέγγιση αυτού του φαινομένου της Ισλαμοφοβίας, η εξάπλωση των φαινομένων της, η αναγνώριση τους και η αντιμετώπισή τους στην Εκπαίδευση. Οι στόχοι άλλωστε μέσα από τα σχολικά προγράμματα είναι ανάγκη να κατευθύνονται σε μια εκπαίδευση χωρίς διακρίσεις ως προς τον πολιτισμό, την εθνικότητα, τη γλώσσα και τη θρησκεία. Για την επιτυχία μιας τέτοιας εκπαίδευσης απαιτείται οι κοινωνίες αλλά κυρίως οι εκπαιδευτικοί να είναι κατάλληλα ενημερωμένοι και εκπαιδευμένοι, γιατί αποτελούν έναν από τους κυριότερους παράγοντες της εκπαίδευσης και της δημιουργίας στάσεων και συμπεριφορών αμοιβαίου σεβασμού και αλληλοκατανόησης. Να επισημάνουμε πως θύματα των ισλαμοφοβικών φαινομένων δεν είναι μόνο οι δυτικοί πολίτες αλλά και οι μουσουλμάνοι πολίτες, κάτοικοι τόσο των δυτικών κοινωνιών, όσο και κάτοικοι των μουσουλμανικών κρατών.

Στο πρώτο κεφάλαιο της εργασίας αναλύθηκαν σύντομα, στοιχεία της ιστορίας και της θεολογίας της θρησκείας του Ισλάμ, αντιλήψεις και πρακτικές λατρείας, καθώς επίδρασαν στην εμφάνιση φαινομένων θρησκευτικού φανατισμού στους πιστούς της. Αυτός ο φανατισμός στην προσήλωση των επιταγών του Κορανίου, δικαιολόγησε με τη σειρά του φονταμενταλιστικές καταστάσεις και επινοήσεις νομομαθών για πρακτικές και μεθόδους παλινόρθωσης του ιστορικού μεγαλείου. 

Σημαντικό μέρος της εργασίας ασχολήθηκε με το θέμα των θεοκρατικών αντιλήψεων των πιστών μέσα από το πρίσμα των πολιτικών επιδιώξεων του Ισλάμ, με επιστέγασμα την αμφιλεγόμενη σχέση των άλλων θρησκειών με το Ισλάμ, που επέφερε η αλληλεπίδραση με την ισλαμική έννοια του ιερού πολέμου, τζιχάντ. Βέβαια, ο ιερός πόλεμος δεν μεταφράζεται από όλους τους μουσουλμάνους ως πολεμική σύρραξη ή τρομοκρατικές ενέργειες, αλλά και ως πόλεμος κατά των παθών. Το Ισλάμ για τους περισσότερους εκφράζει τις πνευματικές τους αναζητήσεις και ζουν με σύγχρονες αντιλήψεις και μοιράζονται μαζί μας τις ίδιες κοινωνικές ανησυχίες, τις ίδιες θρησκευτικές αγωνίες και τα ίδια όνειρα.

Στη συνέχεια, στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάσαμε την επιφυλακτικότητα του δυτικού κόσμου έναντι των μουσουλμάνων και τη δημιουργία ενός κλίματος αυξανόμενης προκατάληψης και Ισλαμοφοβίας. Ιδιαιτερότητες λοιπόν, που χαρακτηρίζουν το Ισλάμ και επιφέρουν φαινόμενα Ισλαμοφοβίας, μπορούμε να πούμε πως είναι ακόμη η μη αποδοχή των αξιών και δημοκρατικών θεσμών της Δύσης με την ταυτόχρονη αναγνώριση του «θεϊκού νόμου», της Σαρίας.

Στο τελευταίο κεφάλαιο έγινε μια προσπάθεια να αναδείξουμε πως το εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να έχει ως στόχο και όραμα την συσχέτιση του με παράγοντες που άπτονται τόσο της γνώσης όσο και της μετάδοσης στάσεων και συμπεριφορών, που θα κάνουν πράξη το λόγο της αγάπης, για έναν κόσμο αλληλοκατανόησης, αποδοχής του άλλου και αλληλοσεβασμού. Ο ρόλος της εκπαίδευσης και της Παιδείας γενικά, είναι πολύ σημαντικός για να κατανοήσουμε την αξία κάθε θρησκείας και κάθε πολιτισμού.