Κυριακή 28 Ιουλίου 2019

Σιάτιστα, θα μπει ο πολιτιστικός τουρισμός σε άλλη βάση;

Η Αθηνά Χατζηπέτρου ανακοινώθηκε σήμερα ότι θα αναλάβει την θέση του προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων (ΤΑΠ). Είναι οικονομολόγος με ειδίκευση στην Επιχειρησιακή Έρευνα και στην Πολιτιστική Διαχείριση (Cultural Management). Είτε το θέλουμε είτε όχι, το management, η ορθολογική επιλογή αποφάσεων στην διοίκηση, έχει αρχίσει επιτέλους να γίνεται αποδεκτό ότι πρέπει να έχει τον βασικό ρόλο (όχι τον πρωτεύοντα). Είναι η πολιτική που η κυβέρνηση θέλει να ακολουθεί σε πολλούς τομείς.



Στις αρμοδιότητες του ΤΑΠ εντάσσονται μεταξύ άλλων, η ανάδειξη και η προβολή μνημείων και αρχαιολογικών χώρων της Ελλάδας, η διαχείριση αρχαιολογικών πόρων από σταθερές πηγές εσόδων αλλά και από παραγωγικές δραστηριότητες που αξιοποιούν στοιχεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και η γενικότερη στήριξη του έργου της αρχαιολογικής υπηρεσίας.

Σε σημερινό της άρθρο στην εφημερίδα Καθημερινή με τίτλο «Πολιτιστικός Τουρισμός: Χαμένη ευκαιρία ή νέα ευκαιρία;» η νέα πρόεδρος του ΤΑΠ καταλήγει:

«Ο πολιτισμός είναι ένα πολύ ισχυρό και με επιρροή διαφημιστικό εργαλείο, γιατί οι καταναλωτές δεν είναι τόσο επιφυλακτικοί απέναντι στην διαφήμιση πολιτιστικών προορισμών όσο είναι προς τα εμπορικά μηνύματα.

Όσο εμείς παραμένουμε προσκολλημένοι σε παλιές πρακτικές και όχι στα σύγχρονα εργαλεία της τεχνολογίας, χάνουμε το τρένο που το κερδίζουν άλλοι. Ανεπιστρεπτί.

Ο πολιτιστικός τουρισμός αποτελεί μια από τις ειδικές μορφές τουρισμού με ισχυρό ανταγωνιστικό του πλεονέκτημα, την αυθεντικότητα και την μοναδικότητα του κάθε χώρου και η σύνδεση του με την τεχνολογία θα του δώσει την ώθηση που του λείπει.»

Πως είναι άραγε δυνατόν να προβληθεί πολιτιστικά μια περιοχή όπως η Σιάτιστα, με τα τρία από τα τέσσερα αρχοντικά του ΥΠΠΟ να είναι κλειστά (αρχοντικό Μαλιόγκα – Αργυριάδη, αρχοντικό Νεραντζόπουλου, αρχοντικό Τζώνου) όπως και το σημαντικότερο εκκλησιαστικό της μνημείο η Αγία Παρασκευή;

Πως είναι δυνατόν όμως να ανταποκριθεί στις σύγχρονες απαιτήσεις, ένα δήμος όπως αυτός του Βοΐου που αξιολογεί ως ανταγωνιστικό του πλεονέκτημα τον τουρισμό αλλά εμμένει στις κλασικές παρωχημένες πρακτικές;

Από την έναρξη λειτουργίας των καλλικρατικών δήμων κρίνει ότι δεν χρειάζεται αντιδήμαρχος για το χαρτοφυλάκιο του τουρισμού και του πολιτισμού. Εδώ και σχεδόν τρία χρόνια δεν έχει καταβάλει καμιά προσπάθεια να ξεκινήσει η αποκατάσταση του αρχοντικού Μανούση (το οποίο του παραχωρήθηκε από το ελληνικό δημόσιο). Άφησε ελαφρά την καρδιά να καταρρεύσουν άλλα δύο αρχοντικά, δίνοντας το καλό παράδειγμα στους ιδιοκτήτες διατηρητέων.

Φυσικά και οι απαιτήσεις για το τι πρέπει να κάνει ένας τέτοιος δήμος για τον πολιτισμό και τον τουρισμό, δεν εντοπίζονται στην διοργάνωση πανηγυριών, στο ασβέστωμα των πεζοδρομίων μια – δύο μέρες πριν, στην έκδοση ενός φυλλαδίου και σε μια ζωντανή τηλεοπτική σύνδεση το πρωινό της ημέρας ενός πολιτιστικού δρώμενου.

Οι απαιτήσεις αυξάνονται όταν ο Δήμος Βοΐου βλέπει ότι ο τουρισμός είναι μια από τις λίγες ευκαιρίες που έχει για να ξεφύγει από το αδιέξοδο που βρίσκεται. Πόσο μάλλον όταν έχει παρέλθει η εποχή που το χρήμα μοιραζόταν αφειδώς σε δράσεις και έργα που δεν αποτελούσαν μέρος ενός επιχειρησιακού πλάνου. Υπάρχουν μπροστά πλέον οι τεχνοκράτες!

Λάζαρος Κώτσικας
Δρ. Πολιτικός Μηχανικός με εξειδίκευση στην 
εφαρμογή ψηφιακών εργαλείων στην Διαχείριση Έργων

Κυριακή 21 Ιουλίου 2019

ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ, Μέγας Αλέξανδρος & Ναβουχοδονόσωρ

O Φίλιππος Ζυγούρης στα «Ιστορικά Σημειώματα» μαρτυρά για μια τοιχογραφία στον Προφήτη Ηλία, που στην εποχή του δεν διακρινόταν.


Όπως προκύπτει από την φωτογραφία της Καλλιόπης Μπόντα, και την οποία ευχαριστώ για την παραχώρηση του ψηφιακού αντίγραφου της, η τοιχογραφία δεν χάθηκε αλλά μάλιστα έγιναν οι απαραίτητες εργασίες συντήρησης της.

Η παράσταση που δεν έχει γίνει κατορθωτό να αποκατασταθεί πλήρως, απεικονίζει στο τμήμα που αποτυπώνει η φωτογραφία, τέσσερις καθήμενες ανθρώπινες μορφές. Όλοι με βασιλική ενδυμασία, μάλλον της εποχής του Βυζαντίου.

Ο ηγεμόνας της Βαβυλωνιακής Αυτοκρατορίας και πορθητής των Ιεροσολύμων Ναβουχοδονόσωρ βρίσκεται μάλλον πρώτος από αριστερά. Ο Μέγας Αλέξανδρος είναι τέρμα δεξιά. Θα ρισκάρω με βάση την επιγραφή που υπάρχει στην δεύτερη από αριστερά μορφή να πω, πως είναι ο Πώρος. Ο πανύψηλος Πώρος ήταν ηγεμόνας ενός ινδικού κρατιδίου. Αντιπαρατέθηκε με τον Μέγα Αλέξανδρο στον ποταμό Υδάσπη το 326 πΧ έχοντας μαζί του 200 πολεμικούς ελέφαντες.

Εύλογα γεννιούνται τα ερωτήματα; Ποιες είναι οι άλλες μορφές της τοιχογραφίας; Γιατί επιλέχθηκαν αυτές; Βρίσκονται στην Κόλαση όπως περιγράφει ο Φίλιππος Ζυγούρης; Αν ναι γιατί;
Ποιο είναι το νόημα αυτής της παράστασης; Μήπως έχει να κάνει κάτι με την Δευτέρα Παρουσία; Έχει δει ο ζωγράφος την αναπαράσταση αυτή και κάπου αλλού;

Προφανώς και αυτό είναι αντικείμενο ανθρώπων που εξειδικεύονται στο αντικείμενο της Αγιογραφίας και της Λαϊκής Ζωγραφικής. Έχει πολλά να μας αποκαλύψει ο εσωτερικός διάκοσμος των αρχοντικών και των εκκλησιών της Σιάτιστας.

Είναι μεγάλο το βάρος της υποχρέωσης για την προστασία και την ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Πως μπορεί εύκολα να πάει κάποιος και να ξεναγηθεί στον Προφήτη Ηλία, στον Άγιο Γεώργιο, στον Άγιο Μηνά και στον Άγιο Ιωάννη; Να μάθει πως συνδέονται αυτά τα μνημεία με τους πραματευτάδες, με τον επίσκοπό Ζωσιμά, με ιστορικά γεγονότα και μορφές της Σιάτιστας;

Ποια προετοιμασία θα πρέπει να γίνει στον ξεναγό που θα αναλάβει αυτό το ρόλο, ώστε να καταλάβει ο επισκέπτης μας, τι διαφορετικό είχε η περιοχή μας πριν διακόσια και πλέον χρόνια; Δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε τον επισκέπτη ως κάποιον που θα δει απλά κάποια καλοδιατηρημένα αρχοντικά, έναν ακόμα παραδοσιακό οικισμό. Αλλά ως κάποιον που πρέπει να ενθουσιαστεί με το αφήγημα της περιοχής μας, και να νιώσει ότι εδώ βλέπει κάτι το διαφορετικό.

Αλλά αυτό είναι κάτι που θα οργανωθεί αφού πρώτα αντιληφθούμε πως έχουν αλλάξει πολλά στον τουρισμό. Μιλάμε πλέον για τουριστική βιομηχανία και τουριστικό μάνατζμεντ. Και η οργάνωση αυτή θα πρέπει να γίνει σε πολλούς τομείς.

Παρασκευή 12 Ιουλίου 2019

ΙΩΑΝΝΗΣ Δ. ΠΑΪΚΟΣ, ο αγνός γιατρός και πατριώτης

Ο ιατρός Ιωάννης Δ. Πάικος ήταν ο εκπρόσωπος των Σιατιστινών στον Ιωάννη Τραμπαντζή στην τιτάνια προσπάθεια για την ανέγερση του ιστορικού γυμνασίου. Δεν ήταν τυχαία η επιλογή του προσώπου του σε αυτό το ρόλο.

Ιωάννης Δημητρίου Πάικος [φωτ. Λέυκωμα "Σιατιστέων Μνήμη"]

Λέει χαρακτηριστικά για αυτόν ο Φίλιππος Ζυγούρης: «Ήταν ακραιφνών αισθημάτων κύριος, πατριώτης αγνός, για τον οποίο δεν μπορούσε να προσαφθεί μομφή τις (κάποια μομφή)».

Ο αγνός γιατρός...

«Ήταν πτωχός, έζησε πτωχός και απέθανε πτωχός, όπως αποθνήσκουν όλοι οι ανώτεροι χρημάτων. Την επιστήμη εξασκούσεν, όχι για να πλουτίσει, αλλά για να ωφελήσει τους πάσχοντας, αν θα ήταν δυνατό, διότι, ως αφορά την ωφέλεια των ιατρικών, σε ολίγα μονάχα φάρμακα, αριθμούμενα στα δάκτυλα, είχε πεποίθηση.»

Ο αγνός πατριώτης...

«Ο ημέτερος Ιωάννης, οραματιζόμενος το μέλλον του Γένους μας, ασχολούνταν με την ερμηνείαν των προφητειών της Αγίας Γραφής και, ερμηνεύοντας αυτάς, τοποθετούσε σε διαφόρους υπόδουλους τόπους τους πρίγκιπας του ελληνικού θρόνου και θεωρούσε βέβαιον ότι προσεγγίζει η απελευθέρωση των υποδούλων αδελφών μας.»

Τεράστια ήταν η αγάπη του για το ύψωμα του Προφήτη Ηλία, «Ποιος των συγχρόνων του δεν τον είδε να ασχολείται, κάθε μέρα, με ένα ψευτοεργαλείο κλαδεύοντας τα υπάρχοντα δενδρύλλια του Προφήτου Ηλιού και κάμνοντας δρόμους (αυλάκια), ίνα (για να) διευθύνονται γύρω από αυτά [τα νερά των βροχών]; Ποιος δεν τον επαναφέρει μπροστά του να περιέρχεται στους ομίλους (τις παρέες), που βρίσκονταν χάριν αναψυχής στο λόφο, και να ζητεί τον οβολόν τους για το πότισμα των δένδρων, επειδή δεν επαρκούσε να ξοδεύει εξ ιδίων του;»

Περίμενε να έρθει η μεγάλη στιγμή: «Επίσης, δεν διεψεύσθη και ετοιμάζοντας το λόφο του Προφήτου Ηλιού με την περιποίηση των δένδρων, για να τον κάμει ωραίον, διότι έλεγεν ότι εκεί θα παιανίσει η ελληνική στρατιωτική μουσική».

Όμως, η διαρκή του ενασχόληση με τα κοινά δεν τον άφησε αμέτοχο στα «Σεραφειμικά». Τάχθηκε με τους αντι – «Σεραφιμικούς». Δέχθηκε μεγάλο πόλεμο από την άλλη πλευρά. Η καρδιά του αγνού γιατρού δεν άντεξε ένα πρωινό του 1903.

Έτσι δεν πρόλαβε να δει τον Οκτώβριο του 1912, τον Ελληνικό Στρατό να φωτογραφίζεται στον αγαπημένο του Προφήτη Ηλία.

ΠΗΓΕΣ

Φιλίππος Αν.Ζυγούρης, Ιστορικά σημειώματα περί Σιατίστης και λαογραφικά αυτής, σ.549-553.

Κυριακή 7 Ιουλίου 2019

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΕΜΕΡΤΖΗΣ, Ο αιφνίδιος θάνατος

Από την εφημερίδα της εποχής «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ» ανακοινώνεται ο αιφνίδιος θάνατος του Κωνσταντίνου Δεμερτζή το ξημέρωμα της 14ης Απριλίου 1936. Είχε πεθάνει στον ύπνο του, στο σπίτι του (στην περιοχή της οδού Αιόλου), πράγμα που το αντιλήφθηκε η νοσοκόμα του μετά από πέντε ώρες. Στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας δημοσιεύονται φωτογραφία του Δεμερτζή μαζί με άλλες από την μεταφορά της σωρού του στον Ναό της Μητρόπολης των Αθηνών.


Αν και είχε προβλήματα υγείας ο Κωνσταντίνος Δεμερτζής, ο αιφνίδιος θάνατος του προκάλεσε απορίες. Ο Δεμερτζής έπασχε από έλκος του στομάχου αλλά είχε διαπιστωθεί ότι εκείνη την περίοδο βρισκόταν σε καλή κατάσταση.

Το 1936, άλλοι πέντε πρωθυπουργοί είχαν χάσει την ζωή τους και οι περισσότεροι αιφνιδίως από καρδιακή προσβολή. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος πέθανε από εγκεφαλικό.

Οι εφημερίδες της εποχής περιγράφουν την κηδεία του Κωνσταντίνου Δεμερτζή χαρακτηρίζοντας την μεγαλοπρεπή. Στον νεκρό πρωθυπουργό απενεμήθη με βασιλικό διάταγμα ο Μεγαλόσταυρός του Γεωργίου του Α’.


Δημοσιευμένη στην εφημερίδα «ΑΚΡΟΠΟΛΗ» υπάρχει και η φωτογραφία του Κωνσταντίνου Δεμερτζή με τον Ιωάννη Μεταξά. Ο Ιωάννης Μεταξάς ήταν ο Υπουργός Στρατιωτικών της «άχρουν» Κυβέρνησης Δεμερτζή και θα ορκιζόταν ως επόμενος πρωθυπουργός. Την 4η Αυγούστου θα καταλυόταν η δημοκρατία και ο Ιωάννης Μεταξάς θα γινόταν ο απόλυτος δικτάτωρ (υπό τον πλήρη έλεγχο του Γεωργίου του Β’ για να είμαστε ειλικρινής).


Έτσι το 1936 μαζί με τους έξι πρωθυπουργούς, πέθανε και η Δημοκρατία.

Δευτέρα 1 Ιουλίου 2019

ΚΠΕ και Τραμπάντζειο Γυμνάσιο Σιάτιστας, Μια πονεμένη ιστορία.


Η ενασχόληση μου με τις φετινές εκδηλώσεις του ΠΕΛΕΚΟΝ, μου επέτρεψε να μάθω περισσότερα για τα προβλήματα που παρουσιάζονται στο κτήριο του Τραμπάντζειου Γυμνάσιου Σιάτιστας.

Το σοβαρότερο πρόβλημα οφείλεται σε κάποιες από τις τεχνικές παρεμβάσεις που έγιναν με τις ευλογίες της αρχαιολογικής υπηρεσίες, επιτρέποντας την δημιουργία υγρασίας που καταστρέφει το κτήριο. Τα σημάδια, σύμφωνα με αναφορές κάποιων, είναι αρκετά εμφανή στις αίθουσες που έχουν δεσμευτεί από το ΚΠΕ.



Το ΚΠΕ, που τώρα έχει την έδρα του τώρα στο Βελβεντό, κατέχει τα κλειδιά αυτών των αιθουσών και για κάποιο άγνωστο λόγο, κανένας δεν μπορεί να κάνει αυτοψία σε αυτές. Να υπενθυμίσω ότι το ΚΠΕ Βελβεντού δεν έχει υλοποιήσει καμιά δράση στην Σιάτιστα, αγνοώντας επιδεικτικά την δομή που στεγάζεται στο Τραμπάντζειο και την υποχρέωση που έχει. 

Και η στέγη του κτιρίου παρουσιάζει προβλήματα, οπότε δεν γίνεται όπως πρέπει η απορροή των όμβριων υδάτων. Ακόμα τα ξύλινα κουφώματα δεν έχουν συντηρηθεί με αποτέλεσμα μερικά από αυτά να είναι κυριολεκτικά διαλυμένα.

Να προσθέσω στα παραπάνω, κάτι για τις ιδιαίτερες ευαισθησίες που είχαν κάποιοι νυχτερινοί επισκέπτες του περιβάλλοντος χώρου του Τραπάντζειου, και έβγαλαν το μένος τους στις υδρορροές του κτιρίου (άρα δεν φταίνε για όλα μόνο οι άλλοι...).

Αυτά τα λίγα για αρχή για το ιστορικό Τραμπάντζειο Γυμνάσιο Σιάτιστας. Το κτίριο που για σχεδόν εκατό χρόνια ήταν από τους βασικούς στυλοβάτες της εκπαίδευσης της Σιάτιστα. Το κτίριο, όπου οι Σιατιστινοί μέσα σε αυτό θρήνησαν του νεκρούς της Μάχης της Σιάτιστας.

Λάζαρος Γ. Κώτσικας
Πολιτικός Μηχανικός, PhD