Δημήτριος Παυλίδης, Ο ΣΙΑΤΙΣΤΙΝΟΣ ΜΑΘΗΤΗΣ ΤΟΥ ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΥ ΚΟΡΑΗ

Με την ίδια σπουδή που παλαιότερα χαρακτηρίστηκαν οι Μαρκίδες Πούλιου ως απλά οι τυπογράφοι του Ρήγα Φεραίου και οι εκδότες μιας προεπαναστατικής εφημερίδας, με την ίδια σπουδή και εγώ βιάστηκα να χαρακτηρίσω μια ακόμα σημαντική προσωπικότητα της Σιάτιστας, τον Δημήτρη Παυλίδη. Δεν ήταν απλά ο μεταφραστής των κειμένων του Ελβετού φιλέλληνα Ιάκωβου Μάγερ του εκδότη της εφημερίδας του Μεσολογγίου «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ».

Οι μαρτυρίες είναι ελάχιστες δυστυχώς για τον Δημήτριο Παυλίδη. Ο Νικόλαος Κασομούλης αναφέρει την ύπαρξη του στο Μεσολόγγι (Ν. Κασομούλης, ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΚΑ ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΑ τόμος Α΄, σελ. 426). Μέσα από την αναφορά αυτή του Μάγερ μαθαίνουμε για την σύγκρουση Μάγερ και Παυλίδη με αφορμή τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο.

Τα ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ τελικά είναι κυριότερη πηγή για τον Δημήτριο Παυλίδη. Έτσι στο φύλλο αρ. 45 της 4 Ιουνίου 1824 διαβάσουμε στην σελίδα 4:

«Σήμερον ήνοιξεν ο κύριος Δημήτριος Παύλου το σχολείον της Παλαιάς Ελληνικής και Γαλλικής Διαλέκτου με έναν πρόλογον άξιον της παιδείας και του πνεύματος του. Ο νέος ούτος είναι μαθητής του περίφημου Κοραή, είμεθα δε ευέλπιδες ότι τα αισθήματα, τα οποία έδειξεν σήμερον θέλουν ωφελήσει τα μέγιστα την νεολαίαν, της Ελλάδος, την οποία η πόλις μας ενεπιστεύθη εις την προνοιάν του.» 

Από τις λίγες γραμμές μαθαίνουμε ότι ο Δημήτριος Παύλου – Παυλίδης ήταν μαθητής του Αδαμάντιου Κοραή και εξαιρετικά μορφωμένος. Ήταν γαλλομαθής, πολύ πιθανό να ήταν κοντά στον δάσκαλο του στο Παρίσι. Ο Παυλίδης επέλεξε να επιστρέψει στην πατρίδα του να βοηθήσει στον Αγώνα από όποιο πόστο ήταν αυτό εφικτό. Οι Μεσολογγίτες ενώ εμπιστεύτηκαν στους Σουλιώτες τα τείχη της πόλης τους, στον Σιατιστινό Δημήτριο Παυλίδη εμπιστεύτηκαν τα παιδιά τους. Όπως έγραψα και παλαιότερα ποτέ δεν έγινε γνωστό αν γλύτωσε ο Δημήτριος Παυλίδης μετά την Έξοδο. Η μαρτυρία του Κασομούλη μας αποκαλύπτει πως ο Παυλίδης συμμετείχε ενεργά στις πολιτικές διενέξεις της εποχής. Άρα η εξαφάνιση του μήπως σημαίνει ότι τελικά σκοτώθηκε;

Τα γαλλικά όπως θα δούμε σε άλλη δημοσίευση δεν τα έμαθε γιατί έτσι απλά τα επέλεξε, αλλά ίσως αυτό να οφειλόταν στην καταγωγή του. Η εφημερίδα στο προηγούμενο φύλλο της με προκήρυξη που δημοσιεύει ο Δημήτριος Παυλίδης ανακοινώνει την δημιουργία του σχολείου ενώ στο ίδιο φύλλο δημοσιεύει επίσης την επιστολή που έστειλε στον δάσκαλο του. 

Σιάτιστα, 28 Φεβρουαρίου 2021

Λάζαρος Γ. Κώτσικας

[Ευχαριστώ για την βοήθεια της, την Καλλιόπη Μπόντα και εύχομαι η έρευνα της στο «κτηματολόγιο» της Ιεράς Μητροπόλεως Σισανίου & Σιατίστης να μας αποκαλύψει που βρισκόταν το σπίτι του Δημήτριου Παυλίδη όπως και άλλων σημαντικών ιστορικών προσωπικοτήτων της Σιάτιστας] 

Ο Νικόλαος Κασομούλης και ο έρωτας με την αρχόντισσα στην Νάξο

Η γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου είναι η ευκαιρία να μεταφέρω μια όμορφη ιστορία από τα "ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΑ" του Νικόλαου Κασομούλη. Δεν είναι απλά μια ρομαντική ιστορία, είναι ιστορικό στοιχείο του χαρακτήρα του Νικόλαου Κασομούλη.

Στις αρχές του 1822 ο Νικόλαος Κασομούλης βρίσκεται στην Νάξο, σε έναν από τους σταθμούς της διαδρομής στα νησιά του Αιγαίου προκειμένου να μαζέψει ότι μπορεί για να ενισχύσει την Επανάσταση στην Μακεδονία. 

Η Νάξος σε παλιότερη φωτογραφία

Στην Νάξο «η κοκκώνα διδού Μαρκοπολίτισσα» μια από τις αρχόντισσες του νησιού προσπαθεί με κάθε τρόπο να φιλοξενήσει τον Κασομούλη. Ο Κασομούλης, τελικά, την 21η Ιανουαρίου πηγαίνει στον πύργο της με τους συντρόφους του. 

Η υποδοχή αφήνει αποσβολωμένο τον Κασομούλη, «Εβγήκεν εις την θύραν χαροποιά και με λουλούδια διάφορα. Η ενδυμασία της ήτο σμυρναία από το πόδι έως εις την κεφαλής, και με πετράδια εις το στήθος και χείρας. Κατά πρώτην προσβολήν μ΄εφάνη μια Ηρώισσα»

Έχει όλα τα προσόντα για να τον ενθουσιάσει, «Τα προσωπικά χαρακτηριστικά της ήτον όλα εις την θέσιν των, η ωραιότητα της ήτον σπάνια και ανδρίκεια, το ανάστημα της μέτριον εύρωστο το σώμα, και αι παρειαί της φυσικά κόκκιναις». «Τα προτερήματά της, ψυχικά και σωματικά, όλα με είλκυσαν να της προσφέρω την φιλίαν μου».

Ο Σιατιστινός οπλαρχηγός περιγράφει όλα τα μέσα που χρησιμοποίησε για να τον κερδίσει η όμορφη αρχόντισσα τα δύο βράδια που αυτός έμεινε στον πύργο της. Πολυτελή γεύματα, τα πλούσια πρωινά, γλέντια, και κομπλιμέντα…

«Όλοι οι Ολύμπιοι έτζι εκφράζονται και ενδύονται;»

«Παραξενεύομαι υποκάτω εις καποτίτζαν να βλέπω τοιούτους άνδρας και με λόγον»

Στην βιβιλοθήκη ο Κασομούλης βρίσκει τον "Ερωτόκριτο"

"Την ερώτησα πως παραβλέπει τόσα άλλα, και αναγινώσκει αυτό. Μ’ αποκρίθει ότι ευρίσκει ηδονήν περισσοτέραν ως βιβλίον ερωτοπολεμικόν."

Η αλήθεια είναι ότι ο Κασομούλης τσιμπίθηκε μαζί της και είναι ολοφάνερο τι θα γινόταν υπό άλλες συνθήκες.

« Αληθεύει, ότι είσαι μάγισσα;»

 «Πως, λέγει, ποιος το είπεν; Και άρχισεν να γελά.»

« Πηγαίνω να το πιστεύσω και εγώ, διότι οι τρόποι σου να με βαστάξης είναι όλοι μαγικοί.»

Ο Νικόλαος Κασομούλης ξέρει ότι έχει ένα ιερό χρέος προς του συμπατριώτες του, μια ιερή απόστολή. Δεν υποκύπτει όποτε έρχεται η δύσκολη ώρα του αποχωρισμού. Το ιστορικό στοιχείο για το οποίο μίλησα παραπάνω.

«Αποχαιρετηθέντες με καμένην καρδιάν και οι δύο, αναχώρησα την νύκτα ώστε μήτε εμένα βοηθούσεν η όρασις, μήτε αυτήν να κοιταζώμεθα αποκρυνόμενοι, και ούτω να χωρισθή η ψυχή μας ανεπαισθήτως.»

Η όλη ιστορία εκτυλίσσεται σε επτά σελίδες (171-179) στον πρώτο τόμο από τα "ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΑ" του Νικολάου Κασομούλη. Θεωρώ ότι αξίζει να τις διαβάσουμε για να γνωρίσουμε εκτός από το πώς πολεμούσαν αλλά και το πως ερωτευόταν οι ήρωες αλλά και να μάθουμε από τα τεχνάσματα της "κοκκώνας" που ούτε το μικρό της όνομα δεν μας αποκάλυψε ο Κασομούλης. Δυστυχώς δεν έχουμε και πολλές πληροφορίες ούτε και για τον πύργο της ιστορίας μας.

Λάζαρος Γ. Κώτσικας

Θεόδωρος Βασιλείου, ο Σιατιστινός στρατιωτικός διοικητής του Αλέξανδρου Υψηλάντη που πολέμησε στο Δραγατσάνι

Χάρη στον ιστορικό Ιωάννη Φιλήμωνα (1798/1799–1874) μας διασώζεται στο έργο του «ΔΟΚΙΜΙΟΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟΝ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ» μια πολύτιμή πληροφορία για την Σιάτιστα και την αποτυχημένη επανάσταση του Αλέξανδρου Υψηλάντη στην Μολδοβλαχία.

Εκεί αναφέρεται στον Θεόδωρο Βασιλείου τον πρώτο υπασπιστή του Κοζανίτη Γεώργιου Λασσάνη, του πιστού συντρόφου του Αλέξανδρου Υψηλάντη, και στην συνέχεια μας δίνει επιπλέον πληροφορίες για αυτόν, αφού τον αναφέρει ως τον «τουφεκτσήμπασην (tüfekçi = τυφεκιοφόρος + bas, basi = κεφάλι, κεφαλή, επικεφαλής) εκ Σιατίστης». Ήταν δηλαδή επικεφαλής στρατιωτικού αποσπάσματος.

Οι Ιερολοχίτες μάχονται στο Δραγατσάνι (Peter von Hess) 

Ο Φιλήμων γίνεται πιο ξεκάθαρος στην συνέχεια, όταν σε μια επίσημη έκθεση με ημερομηνία 26 Απριλίου 1821 που μας αποκαλύπτει, περιγράφεται αναλυτικά το στράτευμα της Μολδοβλαχίας. Στην δεύτερη μοίρα (όπως ονομάζεται) του στρατεύματος όπου επικεφαλής ήταν ο αδερφός του Αλέξανδρου Υψηλάντη, Γεώργιος, καταγράφεται η χιλιαρχία με 350 άνδρες του Θεόδωρου Βασιλείου. Ο Φιλήμων αναφέρει και άλλα ονόματα πού ίσως να ήταν Σιατιστινοί αλλά δυστυχώς δεν υπάρχουν τα στοιχεία που θα τεκμηριώσουν κάτι τέτοιο.

Πέρα από κάποιες πληροφορίες για την συμμετοχή του Βασιλείου στις στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Μολδοβλαχία, ο Φιλήμων δεν μας διαφωτίζει για το παρελθόν και για την τύχη του Θεόδωρου Βασιλείου μετά το Δραγατσάνι. Στην συνέχεια της λίστας ακολουθεί ο Ιερός Λόχος με 700 άνδρες συνολικά. Ίσως είναι μια ένδειξη ότι ο Θεόδωρος Βασιλείου δεν ήταν Ιερολοχίτης. Από την άλλη, πολλοί εκτιμούν ότι ο αφού ο Βασιλείου ήταν υπασπιστής του Ιερολοχίτη Γεώργιο Λασσάνη μπορεί και ο ίδιος να ήταν ιερολοχίτης. 

Η στολή των Ιερολοχιτών το μοναδικό διασωζόμενο κειμήλιο από το σώμα. Ανήκε στον επιζήσαντα της μάχης Κωνσταντίνο Ξενοκράτη (δεξιά)

Είναι προφανώς ένα ζήτημα που θέλει έρευνα και πολύ δύσκολα θα φθάσουμε σε ασφαλές συμπέρασμα, αν ήταν ο Θεόδωρος Βασιλείου Ιερολοχίτης.  Είναι όμως αδιαμφισβήτητο, πως από την Σιάτιστα ήταν ένας από τους υψηλόβαθμους διοικητές του στρατεύματος του Αλέξανδρου Υψηλάντη που πολέμησε στο Δραγατσάνι. 

Η τραγωδία στο Δραγατσάνι ήταν διπλή για την Ελλάδα αν αναλογιστούμε ότι εκεί χάθηκαν πολλοί Έλληνες σπουδαστές που θα μπορούσαν να προσφέρουν από πολλούς τομείς στην πατρίδα τους, όταν τελικά θα αυτή ελευθερωνόταν.

[Ευχαριστώ την Καλλιόπη Μπόντα για τα στοιχεία που μου έδωσε]

Λάζαρος Γ. Κώτσικας