Η πολιτιστική κληρονομιά δεν περιορίζεται σε εκδηλώσεις οι οποίες περιλαμβάνουν ύλη, όπως είναι τα μνημεία και τα αντικείμενα τα οποία έχουν διατηρηθεί στην πορεία του χρόνου.
Για την ακρίβεια αυτά αποτελούν αυτό που με έναν όρο περιγράφουμε ως υλική πολιτιστική κληρονομία.
Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά περιλαμβάνει ζωντανές εκφράσεις και παραδόσεις αμέτρητων ομάδων και κοινοτήτων σε όλο τον κόσμο, τις οποίες έχουν κληρονομήσει από τους προγόνους τους και τις μεταδίδουν στους απογόνους τους, στις περισσότερες περιπτώσεις από στόμα σε στόμα.
Κομμάτι της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς είναι και τα πανηγύρια.
Η Καλλιόπη Μπόντα - Ντουμανάκη, στο νέο της βιβλίο, αποτέλεσμα της πολύχρονης και κουραστικής της έρευνας, το βιβλίο "Η ΑΫΛΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ" ορίζει στο τέταρτο κεφάλαιο "ΤΟΠΙΚΑ ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ" το πανηγύρι.
«Πανηγύρι» θεωρείται ο πάνδημος εορτασμός θρησκευτικής γιορτής ή επετείου. Επίσης πανηγύρι θεωρείται και το ομαδικό ξεφάντωμα. Πανηγύρια πραγματοποιούνται και για εμπορικούς σκοπούς (εμποροπανήγυρις), καθώς και για άλλους λόγους, αφού σήμερα με τον όρο «πανηγύρι» αποκαλούνται και επιστημονικές εκδηλώσεις.
Ανατρέχοντας στην αρχαία ελληνική γλώσσα που θεωρώ πως η μελέτη της μας βοηθάει να κατανοήσουμε και την εξέλιξη της την νέα ελληνική ή απλούστερα δημοτική, το πανηγύρι, η πανήγυρις είναι η λέξη με τα συνθετικά πας+αγύρις. Ξεκινώντας από την ερμηνεία του αγύρις που σημαίνει συνάθροιση και εκδήλωση, το πάς δίνει την έννοια της πάνδημης συμμετοχής στην εκδήλωση και το πανηγύρι.
Κεντρικό ρόλο στο τέταρτο κεφάλαιο έχει το πανηγύρι του Δεκαπεντάγουστου. Ο συγγραφέας χρησιμοποιώντας γραπτές μαρτυρίες από περιοδικά, εφημερίδες και από κείμενα λαογράφων και άλλων ερευνητών προσπαθεί να μας αποτυπώσει την πορεία της εξέλιξης του εθίμου από την στιγμή που ξεκίνησε πριν από τριακόσια περίπου χρόνια μέχρι τις μέρες μας.
Δίνονται συνολικές περιγραφές του εθίμου ακόμα και από εφημερίδες του πρώτου τέταρτου του προηγούμενου αιώνα όπου εκτίθενται οι εντυπώσεις των επισκεπτών. Περιγράφεται η προσέλευση των καβαλάρηδων στο μοναστήρι, ο στολισμός του αλόγου όπου εδώ θέλω λίγο να σταθώ μεταφέροντας το κείμενο αυτούσιο.
"Το τετράποδο, που θα έφερνε στη ράχη του τον καβαλλάρη, έπρεπε να έχει γιορτινή εμφάνιση. Ειδικό διακοσμητικό εξοπλισμό. Στο λαιμό κορδόνι με φούντες και χαμαϊλί και στη θέση του κουδουνιού σκλίβες (δόντια αγριόχοιρου). Στο γκέμι ή καπίστρι χάντρες άσπρες και γαλάζιες. Στο μέτωπο στρογγυλό καθρεπτάκι και στα αφτιά ηλιοτήρια και ζουκούμια. Στην ουρά πλεξούδες και πολύχρωμες κορδέλες. Στη σέλα ή στο σαμάρι κόκκινη φλοκάτη ή μαξιλάρι κεντημένο."
Στην συνέχεια παρουσιάζεται η μαρτυρία της συμμετοχής Κοζανιτών καβαλάρηδων στο πανηγύρι. Τα τραγούδια αναπόσπαστο κομμάτι του εθίμου, η επιστροφή των καβαλάρηδων με ενδιάμεσο σταθμό το εκκλησάκι του Αι Λιά στο Μικρόκαστρο, το τελευταίο κομμάτι της επιστροφής μέσω του μονοπατιού στο δάσος "Χαίρ" και η πρώτη υποδοχή των καβαλάρηδων στην Αγία Τριάδα.
Όπως οι παλαιότεροι γνωρίζουν η παλαιότερη είσοδος της Σιάτιστας ήταν από το σημείο της τελευταίας μεγάλης στροφής όπως επιστρέφουμε από Μικρόκαστρο. Η πομπή μέσω της οδού Ν. Κλαδά και της Παλιάς Αστυνομίας κατέληγαν στην κεντρική πλατεία της Χώρας.
Το κείμενο εμπλουτίζεται από πολλές φωτογραφίες για τις οποίες δεν θα ήθελα να πω τίποτα. Είναι πολύ απλά αντάξιες ενός τέτοιου κειμένου. Ένα δείγμα είναι η επόμενη φωτογραφία της δεκαετίας του '50 έξω από το σημείο που βρίσκεται σήμερα το παρασκευαστήριο γιαουρτιών του Ευάγγελου Πολύζου (παλαιότερα βρισκόταν η ταβέρνα του πατέρα του Κωνσταντίνου).
Αξίζει πραγματικά ο καθένας μας να διαβάσει το κείμενο της ακούραστης Καλλιόπης Μπόντα και με τις φωτογραφίες να δημιουργήσει νοερά το φιλμ της διεξαγωγής του εθίμου (ίσως και σε μια πιο καθάρια μορφή) και της εξέλιξης του στο χρόνο. Για το σκοπό αυτό παραθέτω και τον ηλεκτρονικό δεσμό στον οποίο οδηγεί στο κείμενο το οποίο έχει αναρτηθεί στην σελίδα του siatistanews.
Η ΑΫΛΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ - 4. ΤΟΠΙΚΑ ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ
Για την ακρίβεια αυτά αποτελούν αυτό που με έναν όρο περιγράφουμε ως υλική πολιτιστική κληρονομία.
Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά περιλαμβάνει ζωντανές εκφράσεις και παραδόσεις αμέτρητων ομάδων και κοινοτήτων σε όλο τον κόσμο, τις οποίες έχουν κληρονομήσει από τους προγόνους τους και τις μεταδίδουν στους απογόνους τους, στις περισσότερες περιπτώσεις από στόμα σε στόμα.
Κομμάτι της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς είναι και τα πανηγύρια.
Η Καλλιόπη Μπόντα - Ντουμανάκη, στο νέο της βιβλίο, αποτέλεσμα της πολύχρονης και κουραστικής της έρευνας, το βιβλίο "Η ΑΫΛΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ" ορίζει στο τέταρτο κεφάλαιο "ΤΟΠΙΚΑ ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ" το πανηγύρι.
«Πανηγύρι» θεωρείται ο πάνδημος εορτασμός θρησκευτικής γιορτής ή επετείου. Επίσης πανηγύρι θεωρείται και το ομαδικό ξεφάντωμα. Πανηγύρια πραγματοποιούνται και για εμπορικούς σκοπούς (εμποροπανήγυρις), καθώς και για άλλους λόγους, αφού σήμερα με τον όρο «πανηγύρι» αποκαλούνται και επιστημονικές εκδηλώσεις.
Ανατρέχοντας στην αρχαία ελληνική γλώσσα που θεωρώ πως η μελέτη της μας βοηθάει να κατανοήσουμε και την εξέλιξη της την νέα ελληνική ή απλούστερα δημοτική, το πανηγύρι, η πανήγυρις είναι η λέξη με τα συνθετικά πας+αγύρις. Ξεκινώντας από την ερμηνεία του αγύρις που σημαίνει συνάθροιση και εκδήλωση, το πάς δίνει την έννοια της πάνδημης συμμετοχής στην εκδήλωση και το πανηγύρι.
Κεντρικό ρόλο στο τέταρτο κεφάλαιο έχει το πανηγύρι του Δεκαπεντάγουστου. Ο συγγραφέας χρησιμοποιώντας γραπτές μαρτυρίες από περιοδικά, εφημερίδες και από κείμενα λαογράφων και άλλων ερευνητών προσπαθεί να μας αποτυπώσει την πορεία της εξέλιξης του εθίμου από την στιγμή που ξεκίνησε πριν από τριακόσια περίπου χρόνια μέχρι τις μέρες μας.
Δίνονται συνολικές περιγραφές του εθίμου ακόμα και από εφημερίδες του πρώτου τέταρτου του προηγούμενου αιώνα όπου εκτίθενται οι εντυπώσεις των επισκεπτών. Περιγράφεται η προσέλευση των καβαλάρηδων στο μοναστήρι, ο στολισμός του αλόγου όπου εδώ θέλω λίγο να σταθώ μεταφέροντας το κείμενο αυτούσιο.
"Το τετράποδο, που θα έφερνε στη ράχη του τον καβαλλάρη, έπρεπε να έχει γιορτινή εμφάνιση. Ειδικό διακοσμητικό εξοπλισμό. Στο λαιμό κορδόνι με φούντες και χαμαϊλί και στη θέση του κουδουνιού σκλίβες (δόντια αγριόχοιρου). Στο γκέμι ή καπίστρι χάντρες άσπρες και γαλάζιες. Στο μέτωπο στρογγυλό καθρεπτάκι και στα αφτιά ηλιοτήρια και ζουκούμια. Στην ουρά πλεξούδες και πολύχρωμες κορδέλες. Στη σέλα ή στο σαμάρι κόκκινη φλοκάτη ή μαξιλάρι κεντημένο."
Στην συνέχεια παρουσιάζεται η μαρτυρία της συμμετοχής Κοζανιτών καβαλάρηδων στο πανηγύρι. Τα τραγούδια αναπόσπαστο κομμάτι του εθίμου, η επιστροφή των καβαλάρηδων με ενδιάμεσο σταθμό το εκκλησάκι του Αι Λιά στο Μικρόκαστρο, το τελευταίο κομμάτι της επιστροφής μέσω του μονοπατιού στο δάσος "Χαίρ" και η πρώτη υποδοχή των καβαλάρηδων στην Αγία Τριάδα.
Όπως οι παλαιότεροι γνωρίζουν η παλαιότερη είσοδος της Σιάτιστας ήταν από το σημείο της τελευταίας μεγάλης στροφής όπως επιστρέφουμε από Μικρόκαστρο. Η πομπή μέσω της οδού Ν. Κλαδά και της Παλιάς Αστυνομίας κατέληγαν στην κεντρική πλατεία της Χώρας.
Το κείμενο εμπλουτίζεται από πολλές φωτογραφίες για τις οποίες δεν θα ήθελα να πω τίποτα. Είναι πολύ απλά αντάξιες ενός τέτοιου κειμένου. Ένα δείγμα είναι η επόμενη φωτογραφία της δεκαετίας του '50 έξω από το σημείο που βρίσκεται σήμερα το παρασκευαστήριο γιαουρτιών του Ευάγγελου Πολύζου (παλαιότερα βρισκόταν η ταβέρνα του πατέρα του Κωνσταντίνου).
Επιστροφή μέσω της διαδρομής της παλιάς βόρειας εισόδου
Αξίζει πραγματικά ο καθένας μας να διαβάσει το κείμενο της ακούραστης Καλλιόπης Μπόντα και με τις φωτογραφίες να δημιουργήσει νοερά το φιλμ της διεξαγωγής του εθίμου (ίσως και σε μια πιο καθάρια μορφή) και της εξέλιξης του στο χρόνο. Για το σκοπό αυτό παραθέτω και τον ηλεκτρονικό δεσμό στον οποίο οδηγεί στο κείμενο το οποίο έχει αναρτηθεί στην σελίδα του siatistanews.
Η ΑΫΛΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ - 4. ΤΟΠΙΚΑ ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου