Η ΣΩΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ

Ο ομότιμος καθηγητής Αρχιτεκτονικής της Πολυτεχνικής Σχολής του Α.Π.Θ. Νικόλαος Μουτσόπουλος του Κωνσταντίνου, γεννήθηκε το 1927 στην Αθήνα. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Ε.Μ.Π. και μετεκπαιδεύτηκε στη Γαλλία. Διδακτορικό δίπλωμα έλαβε από την Αρχιτεκτονική Σχολή του Ε.Μ.Π. Είναι διπλωματούχος της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ., όπου και δίδαξε κατ' ανάθεση το μάθημα της Χριστιανικής Αρχαιολογίας και Τέχνης. Το 1958 εκλέγεται τακτικός καθηγητής στην Έδρα της Αρχιτεκτονικής Μορφολογίας στο Αρχιτεκτονικό Τμήμα της Πολυτεχνικής Σχολής του Α.Π.Θ. Έχει εργασθεί και ως υπεύθυνος στην αναστήλωση του Παναγίου Τάφου. Είναι αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, της Academia Pontaniana της Νεαπόλεως και της Ακαδημίας Επιστημών της Βουλγαρίας, καθώς και επίτιμος Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Σόφιας.

Το αντικείμενο έρευνας του Νικόλαου Μουτσόπουλου είναι αρκετά ευρύ. Σημαντικό μέρος της αποτελεί και η παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Στο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων Παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Μακεδονίας, Τα αρχοντικά της Σιάτιστας κα.

Τα Αρχοντικά της Σιάτιστας (1964) είναι το αποτέλεσμα της έρευνας του Νικόλαου Μουτσόπουλου, ο όποιος στις αρχές τις δεκαετίας του 60, ήρθε στην Σιάτιστα μελέτησε την ιστορία της, τα αρχοντικά της, την μορφολογία τους και αποτύπωσε μερικά από αυτά. Μέσα από τον Νικόλαο Μουτσόπουλο έχουμε πληροφορίες για αρχοντικά που δεν υπάρχουν πια.

Η εκτίμηση των Σιατιστινών στον καθηγητή Ν. Μουτσόπουλο αντικατοπτρίζεται και από το γεγονός ότι στο Λεύκωμα της Σιάτιστας (1971) στην σελίδα Α174 περιλαμβάνεται το άρθρο του με τίτλο "Η ΣΩΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ".

Στο πρώτο μισό του άρθρου αυτού ο Μουτσόπουλος μας αποκαλύπτει τον θαυμασμό του όχι μόνο για το αρχοντικά της Σιάτιστας αλλά και για την Σιάτιστα συνολικά.

Στην συνέχεια με θλίψη διαπιστώνει ότι τα αρχοντικά το σημαντικό αυτό κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς για πόλεις όπως της Καστοριάς και της Βέροιας έχει χαθεί.

Με συγκίνηση στην συνέχεια διαβάζω την αγωνιώδη έκκληση του Νικολάου Μουτσόπουλου την οποία μεταφέρω αυτολεξεί.

Από την τελευταία διάλεξη του Νικόλαου Μουτσόπουλου στην Σιάτιστα (2012)

"Την παλιά Σιάτιστα όμως, που υπάρχει ακόμα στις μέρες μας, έχουμε καθήκον να την σώσουμε. Και η προσπάθεια της σωτηρίας πρέπει να αρχίσει σαν μια ανάγκη εσωτερική, σαν μια δικαίωση της σημασίας της, πρώτα από τους ίδιους τους Σιατιστινούς, που πρέπει να αγωνισθούν και να πείσουν και του άλλους. 

Κανένα κίνημα δεν έχει αξία, δεν είναι αληθινό, αν έρθει σαν σωτηρία από έξω, σαν μια μετάγγιση σε νεκρό οργανισμό. Η σωτηρία θα είναι τότε μουσειακή. Αν η απαίτηση της διατηρήσεως των μοναδικών μνημείων της γίνει με συνεχή σε ένταση και διάρκεια από τους ίδιους τους Σιατιστινούς (και υπάρχουν πολλοί που μπορούν να διαφεντέψουν τον δίκαιο αγώνα), θα δικαιολογήσει και των άλλων μας τις προσπάθειες και τις μικρές μας καταβολές και την αγάπη μας.

Τότε θα γίνει η Σιάτιστα προσκύνημα, μουσείο και παράδειγμα σ' όλη την Βαλκανική.

Και πρέπει να σωθεί η Σιάτιστα, γιατί της αξίζει.

Για αν χαθούν τα αρχοντικά, χάθηκε και η Σιάτιστα."

Πολλοί μπορεί να θεωρήσουν υπερβολικό τον Μουτσόπουλο. Το βαρύ βιογραφικό του καθηγητή Νικολάου Μουτσόπουλου όμως δεν μας δίνει το δικαίωμα να αγνοήσουμε την έκκληση του.

Τα λίγα αρχοντικά που έχουν σωθεί στα πενήντα χρόνια που σχεδόν έχουν περάσει από το 1971 και η ανυπαρξία σε όλο αυτό το διάστημα σοβαρής στρατηγικής για τα αρχοντικά και για την διαχείριση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς μάλλον δείχνει ότι τελικά τον έχουμε αγνοήσει.

Είχαμε άραγε κάποια διαφορετική εναλλακτική πρόταση για την ανάπτυξη στην πόλη μας και αν ναι ποια ήταν τα αποτελέσματα της; 

Ποιο ήταν το όραμα μας τα τελευταία πενήντα χρόνια;