Η τελευταία επίσκεψη του Παύλου Μελά στην Σιάτιστα

Ο Παύλος Μελάς με το ψευδώνυμο Μίκης Ζέζας επισκέφθηκε τέσσερις φορές την Σιάτιστα, όπως φαίνεται και από τις επιστολές του στην σύζυγο του Ναταλία. Η τελευταία έγινε την 11η Μαρτίου 1904 και για την οποία ο Π. Μελάς δίνει αρκετές πληροφορίες για την Σιάτιστα και για τα πρόσωπα που συνάντησε.

Βασίλειος Γκίμπας

"Κοζάνη, Πέμπτη 22 Ιουλίου 1904

Σήμερα είμαι ακόμη πλέον ευτυχής. Ναι, δεν θα χαθεί αυτό το έθνος. Έχει τόσους και τόσους καλούς πατριώτας, ώστε είναι αδύνατον να μην επικρατήσει, όταν τεθούν εις κίνησιν και χρησιμοποιηθούν δεόντων αι δυνάμεις του. Το πρωί εις τας 4, ενώ η Κοζάνη εκοιμάτο ακόμη, εξήλθον της φυλακής μου με τον υπηρέτην της Μητροπόλεως, ο οποίος με ωδήγησεν έξω της πόλεως, όπου μετ ολίγον ήλθον εφ αμάξης ο Μεταξάς με τον γαμβρόν του (φαρμακοποιόν εν Σιατίστη) και την κόρην του. 

Εβάλαμεν 3 ώρας και 1/4 διά να φθάσωμεν εις Σιάτισταν.

Αφού ανήλθομεν επιτέλους επί του υψηλοτάτου λόφου, όπου είναι κτισμέναι αι δυο συνοικίαι της Σιατίστης, είδα τους φοβερούς πετρώδεις λόφους, όπου τόσον εταλαιπωρήθημεν τότε. Διασχίζομεν την κάτω συνοικίαν, Γεράνειαν. 
Μας κοιτάζουν με περιέργειαν όλοι οι κάτοικοι, όλοι Έλληνες με ωραία αναστήματα και περήφανον όψιν. Μετά την Γεράνειαν διακόπτεται η πόλις επί 200 μέτρα και αρχίζει ο επάνω μαχαλάς. Εις την είσοδόν του είναι το Γυμνάσιον, ωραίον και μεγάλον κτίριον το οποίον εδώρησεν εις την πατρίδα του ένας Σιατιστεύς. 

Αμέσως μετά το Γυμνάσιον είναι το μητροπολιτικόν οίκημα και απέναντι αυτού και παρέκει το παρθεναγωγείον. Επήγαμεν αμέσως εις του συμπεθέρου του Μεταξά το σπίτι, καλλίστου και ευγενεστάτου γέροντος.

Μετά το πρόγευμα επήγαμεν και οι δύο αμέσως εις μίαν απομακρυσμένην συνοικίαν (εις την οικίαν του Φ. Ζυγούρη), όπου μας ανέμενε το συμβούλιον της Αμύνης, 6 τον αριθμόν, 3 ιατροί, 3 καθηγηταί. 

Δεν περιγράφεται η συγκίνησις των ανθρώπων όταν με είδαν.

Μου υποσχέθησαν εντός 5 ημερών 10 παιδιά με ντουλαμάδες και όπλα.

Τας 5μμ. ο Μεταξάς, εγώ, ο διευθυντής της αστικής σχολής και η γυναίκα του εφύγαμεν πάλιν δια Κοζάνην. Ο ειρημένος διευθυντής καθ οδόν ομιλούσε διαρκώς με τον Μεταξάν δια τον πατέρα σου, που είχε γνωρίσει κατά το εκπαιδευτικόν συνέδριον την άνοιξιν. Εγώ ήμουν ζωέμπορος και δεν μου παραμιλούσε.»

Ποια είναι λοιπόν τα πρόσωπα τα οποία αναφέρει στην επιστολή του;

Αλέξανδρος Οικονομίδης	Φίλιππος Ζυγούρης	Ιωάννης Παπίας

Ο διευθυντής της Αστικής Σχολής είναι ο Ιωάννης Αποστόλου συγγραφέας της «Ιστορίας της Σιάτιστας», ο φαρμακοποιός είναι ο Βασίλειος Γκίμπας και ο Φίλιππος Ζυγούρης είναι ο συγγραφέας των Ιστορικών Σημειωμάτων.

Αναστάσιος Αλεξίου	Ιωάννης Αποστόλου	Αναστάσιος Μέγας

Τα υπόλοιπα πρόσωπα που συναποτέλεσαν με τους παραπάνω την πρώτη Εθνική Επιτροπή Σιάτιστας, η οποία συντόνιζε τις εκεί δράσεις του Μακεδονικού Αγώνα ήταν ο γυμνασιάρχης Ιωάννης Παπίας, ο γιατρός Αναστάσιος Αλεξίου, ο γιατρός Αλέξανδρος Οικονομίδης, ο εκπαιδευτικός Αναστάσιος Μέγας είναιο πατέρας του λαογράφου Γεώργιου Μέγα και ο Θεόδωρος Σπύρου.