Σιάτιστα 19 Οκτωβρίου 1912; Μια φωτογραφία μνημείο

Η φωτογραφία ανήκει στο αρχείο του Χαρίσιου Ράμμου, που την έδωσε στην Αικατερίνη Ζωγράφου, η οποία με την σειρά της, την παραχώρησε στην Καλλιόπη Μπόντα και βρίσκεται στο τελευταίο της βιβλίο «Η ΑΥΛΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ» στην σελίδα 84. Ο κάτοχος της λέει ότι η φωτογραφία είναι του 1912, αλλά δεν υπάρχει απολύτως κανένα άλλο επιπλέον στοιχείο.

Οπότε θα βασιστώ στις πηγές, στο περιεχόμενο, στα πρόσωπα της φωτογραφίας. Η θεωρία που διατυπώνω είναι απολύτως προσωπική, οπότε χρεώνομαι το σφάλμα της όποιας υπόθεσης.

Πηγές είναι τα «Ιστορικά Σημειώματα» του Φίλιππου Ζυγούρη, η «Η ιστορία της Σιατίστης» του Ιωάννου Αποστόλου και το «Ο Άγιος Δημήτριος» του Αναστάσιου Δάρδα.

Το σκηνικό της φωτογραφίας είναι τοποθετημένο στον Προφήτη Ηλία. Στο βάθος διακρίνονται, το κωδωνοστάσιο, το Τραμπάντζειο Γυμνάσιο, το Πρώτο Δημοτικό και η Αστική Σχολή. Ο παλιός Άγιος Δημήτριος, είχε καταστραφεί από την πυρκαγιά αλλά η σύμφωνα με την Καλλιόπη Μπόντα διακρίνεται στο κόκκινο περίγραμμα. Αυτό και στους δύο μας δημιουργεί μια απορία που θα εξηγήσω σε άλλη ανάρτηση.

Βρισκόμαστε μετά ή πριν από μια θρησκευτική εκδήλωση στον Προφήτη Ηλία. Πρόκειται μήπως για μνημόσυνο για τους νεκρούς της μάχης μετά από ένα ή δύο ή κάποια χρόνια αργότερα; Όχι! Γιατί;

Ο Φίλιππος Ζυγούρης αναφέρει πως κάθε χρόνο το μνημόσυνο γινόταν στους Δώδεκα Αποστόλους. Δεν αναφέρει επίσης ποτέ ότι ήρθαν στρατιωτικά τιμητικά αποσπάσματα για το σκοπό αυτό.

Σε μια εκδήλωση παρουσία στρατιωτικού αποσπάσματος θα έπρεπε να παρίσταται και ο μητροπολίτης. Ο τότε μητροπολίτης Ιερόθεος Ανθουλίδης έλειπε (σύμφωνα με τον Αναστάσιο Δάρδα) στην Κωνσταντινούπολη την περίοδο Ιούνιος 1912 - Νοέμβριος 1913. Ξεχωρίζει ένας ιερωμένος ο οποίος δεν είναι μητροπολίτης. Η Καλλιόπη Μπόντα θεωρεί ότι είναι ο τότε αρχιερατικός επίτροπός Ιωάννης Παπανικολάου. Η φωτογραφία του στο λεύκωμα που έμοιαζε περισσότερο με καθολικό ιερέα δεν με έπεισε αλλά το πλούσιο αρχείο της Καλλιόπης Μπόντα που περιλαμβάνει και άλλες φωτογραφίες του Παπανικολάου αποδεικνύει ότι τελικά έχει δίκιο.

Μου μοιάζει απίθανό να έλειπε ο μητροπολίτης σε όποια επίσημη εκδήλωση ακολούθησε μετά την επιστροφή του. Άρα μάλλον είναι το 1912 η φωτογραφία.

Οι πηγές καταγράφουν με λεπτομέρεια τα γεγονότα από την 12^η Οκτωβρίου μέχρι την 5^η Νοεμβρίου.

Στο στρατιωτικό απόσπασμα δεν υπάρχουν Κρητικοί. Άρα δεν είναι αμέσως μετά την μάχη αλλά ούτε και κάποια στιγμή που ήταν παρόντες Κρητικοί στην Σιάτιστα. Οι Κρητικοί έφυγαν για την Νεάπολη και τα Γρεβενά την 14^η Οκτωβρίου 1912. Όλος ο στρατός μαζί με τους Κρητικούς έφυγε αμέσως μετά την κηδεία, στην εκκλησία των Δώδεκα Αποστόλων, των νεκρών της Μάχης. Άρα η φωτογραφία δεν είναι αμέσως μετά την μάχη.

Ιωάννης Παπανικολάου (στην Ελλάδα)

Ιωάννης Παπανικολάου (στην Αμερική)

Στις 19 Οκτωβρίου 1912 ήρθε στην Σιάτιστα σύμφωνα με τον Φίλιππο Ζυγούρη και τον Ιωάννη Αποστόλου το ανεξάρτητο σύνταγμα ευζώνων με επικεφαλής τον συνταγματάρχη (Στέφανο) Γεννάδη. Στον Προφήτη Ηλία τελέστηκε δοξολογία παρουσία όλου του λαού της Σιάτιστας. Ο Ιωάννης Παπανικολάου εκφώνησε ενθουσιώδη λόγο. Την επομένη το σύνταγμα αποχώρησε.

Προσπαθώ να αναγνωρίσω αν ο συνταγματάρχης (μια εβδομάδα αργότερα προήχθη σε υποστράτηγο) Στέφανος Γεννάδης (1958-1922) είναι ο έφιππος στρατιωτικός στην φωτογραφία μας. Ακολουθώντας το στρατιωτικό τελετουργικό, ο επικεφαλής του αποσπάσματος θα έπρεπε να παρίσταται έφιππος στην φωτογραφία. Ήρθε στην Σιάτιστα σε ηλικία 54 ετών. Ο έφιππος ταιριάζει ηλικιακά αλλά από φωτογραφίες του που βρήκα στο διαδίκτυο δεν μπορώ να πω πως τον αναγνωρίζω.

Η Καλλιόπη Μπόντα αναγνωρίζει και άλλα πρόσωπα. O γυμνασιάρχης Ιώαννης Παπίας (αριστρεά) που είχε πρωταγωνιστικό ρόλο στα γεγονότα και άρα είναι λογικό να βρίσκεται στην πρώτη σειρά.

Με βάση τα παραπάνω θεωρώ ότι η φωτογραφία έχει τραβηχτεί την 19^η Οκτωβρίου 1912. Η υπόθεση μου πάσχει σε ένα σημείο. Που είναι οι εύζωνοι;

Στέφανος Γεννάδης (1858-1922)

Θα απαντήσω ότι σύμφωνα με τον Ιωάννη Αποστόλου συμμετείχαν στην δοξολογία μόνο αξιωματικοί. Όντως οι στρατιωτικοί στην πρώτη γραμμή στην φωτογραφία μας κρατάνε σπαθί και άρα είναι αξιωματικοί. Υπάρχουν όμως και στρατιώτες (αρκετοί στις πίσω σειρές) με την λόγχη στα τουφέκια. Πουθενά εύζωνας! Είναι ίσως η λεπτομέρεια που θα πρέπει να διερευνήσω και θα δώσει οριστική λύση στο μυστήριο μας.

Ο ιατρός Αναστάσιος Αλεξίου

Με αφορμή την σημερινή ανάρτηση θα ήθελα να ευχαριστήσω και εγώ τον Χαρίσιο Ράμμο για την φωτογραφία που έδωσε.

Ο γυμνασιάρχης Ιωάννης Γκίμπας

Είναι σημαντικό όλοι μας να δώσουμε ψηφιακά αντίγραφα παλιών φωτογραφιών που έχουμε, σε πρόσωπα που μπορούν τα τις αξιοποιήσουν και να εξάγουν σημαντικές πληροφορίες για την ιστορία, την καθημερινότητα, τα ήθη και τα έθιμα της Σιάτιστας και να μεταφερθούμε νοερά στην εποχή τους.