Στον ναό της Αγία Τριάδας στην Σιάτιστα (που είναι ταυτόχρονα και προς τιμή του Οσίου Ναούμ) στην κόγχη του ιερού απεικονίζεται η Παναγία Πλατυτέρα. Ο ναός χτίστηκε το 1610 και φηµιζόταν για τα ξυλόγλυπτα του τέµπλου καθώς και για τις θαυµάσιες τοιχογραφίες του. Στις 12 Νοεµβρίου του 1948, πυρπολήθηκε και καταστράφηκε ολοσχερώς, θύμα και αυτός του εμφυλίου σπαραγμού. Στην θέση του χτίστηκε ένας νέος ναός λίγα χρόνια αργότερα.
Αν όχι το μοναδικό, ένα από τα ελάχιστα πράγματα που διασώθηκαν από την παλιά εκκλησία, είναι η εικόνα της Πλατυτέρας. Δυστυχώς ελάχιστα πράγματα διακρίνονται από την σύνθεση της εικόνας.
Πλατυτέρα ή και Πλατυτέρα των Ουρανών ονομάζεται η εικόνα της Παναγίας που αγιογραφείται στο εσωτερικό άνω μέρος της κεντρικής κόγχης του Ιερού. Η ονομασία προέρχεται από τον χαρακτηριστικό στίχο του μεγαλυνάριου της Λειτουργίας του Μεγάλου Βασιλείου, (ο ύμνος γράφτηκε από τον Ιωάννη τον Δαμασκηνό):
«την σην μήτραν θρόνον εποίησε και ην σην γαστέραν πλατυτέραν ουρανών απειργάσατο»
Στο ανώτερο τμήμα της παράστασης απεικονίζεται πάντα η Θεοτόκος ένθρονη, με το βρέφος, να πατά επάνω σε κοσμικά σύμβολα: στον ουρανό, τον ήλιο και την σελήνη. Γύρω από την Παναγία αποδίδεται πλήθος αγγελικών μορφών, από τις οποίες ξεχωρίζουν τέσσερις, που φέρουν λάβαρα με επιγραφές και υμνούν το πρόσωπο της Θεομήτορος.
Στο κάτω μισό της παράστασης απεικονίζεται επίσης μεγάλος αριθμός προσώπων, οργανωμένων σε υποομάδες με προκαθορισμένο πάντα επικεφαλής.
Έτσι, της ομάδας των προφητών ηγείται ο Ιωάννης ο Βαπτιστής. Έμπροσθεν του πλήθους των αποστόλων, βρίσκεται ο Πέτρος. Οδηγός των ιεραρχών τίθεται ο Χρυσόστομος. Επικεφαλής των μαρτύρων ανδρών είναι ο Γεώργιος, ενώ των γυναικών μαρτύρων, η Αικατερίνη.
Την υποομάδα των Οσίων ανδρών κατευθύνει ο Αντώνιος, ενώ των οσίων γυναικών η Ευπραξία.
Της ομάδας των δικαίων βασιλέων προπορεύεται ο Μ. Κωνσταντίνος. Ακόμη, πρέπει να σημειωθεί, ότι καθένας από τους επικεφαλής παρουσιάζεται από τον Διονύσιο να φέρει κάποιο λάβαρο ή οθόνη, όπου αναγράφεται υμνητικό προς την Παναγία κείμενο.
Μεγαλυνάριο: σύντομος ύμνος, που συχνά αρχίζει με τη φράση «μεγάλυνον, ψυχή μου»
Πηγές
Αναστάσιος Παπάς:ΙΕΡΟΙ ΝΑΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΕΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ
Αν όχι το μοναδικό, ένα από τα ελάχιστα πράγματα που διασώθηκαν από την παλιά εκκλησία, είναι η εικόνα της Πλατυτέρας. Δυστυχώς ελάχιστα πράγματα διακρίνονται από την σύνθεση της εικόνας.
Πλατυτέρα ή και Πλατυτέρα των Ουρανών ονομάζεται η εικόνα της Παναγίας που αγιογραφείται στο εσωτερικό άνω μέρος της κεντρικής κόγχης του Ιερού. Η ονομασία προέρχεται από τον χαρακτηριστικό στίχο του μεγαλυνάριου της Λειτουργίας του Μεγάλου Βασιλείου, (ο ύμνος γράφτηκε από τον Ιωάννη τον Δαμασκηνό):
«την σην μήτραν θρόνον εποίησε και ην σην γαστέραν πλατυτέραν ουρανών απειργάσατο»
Στο ανώτερο τμήμα της παράστασης απεικονίζεται πάντα η Θεοτόκος ένθρονη, με το βρέφος, να πατά επάνω σε κοσμικά σύμβολα: στον ουρανό, τον ήλιο και την σελήνη. Γύρω από την Παναγία αποδίδεται πλήθος αγγελικών μορφών, από τις οποίες ξεχωρίζουν τέσσερις, που φέρουν λάβαρα με επιγραφές και υμνούν το πρόσωπο της Θεομήτορος.
Στο κάτω μισό της παράστασης απεικονίζεται επίσης μεγάλος αριθμός προσώπων, οργανωμένων σε υποομάδες με προκαθορισμένο πάντα επικεφαλής.
Έτσι, της ομάδας των προφητών ηγείται ο Ιωάννης ο Βαπτιστής. Έμπροσθεν του πλήθους των αποστόλων, βρίσκεται ο Πέτρος. Οδηγός των ιεραρχών τίθεται ο Χρυσόστομος. Επικεφαλής των μαρτύρων ανδρών είναι ο Γεώργιος, ενώ των γυναικών μαρτύρων, η Αικατερίνη.
Την υποομάδα των Οσίων ανδρών κατευθύνει ο Αντώνιος, ενώ των οσίων γυναικών η Ευπραξία.
Της ομάδας των δικαίων βασιλέων προπορεύεται ο Μ. Κωνσταντίνος. Ακόμη, πρέπει να σημειωθεί, ότι καθένας από τους επικεφαλής παρουσιάζεται από τον Διονύσιο να φέρει κάποιο λάβαρο ή οθόνη, όπου αναγράφεται υμνητικό προς την Παναγία κείμενο.
Μεγαλυνάριο: σύντομος ύμνος, που συχνά αρχίζει με τη φράση «μεγάλυνον, ψυχή μου»
Πηγές
Αναστάσιος Παπάς:ΙΕΡΟΙ ΝΑΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΕΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου