Παναγιώτης Γράβας, ο νέκρος καθηγητής του 'Επους του 40 και το δάκρυ για τον Μέγα Αλέξανδρο

Ό Παναγιώτης Γράβας σε ηλικία 32 ετών είναι ένας ακόμα από τους Σιατιστινούς που έπεσε στις μάχες του Έπους του 40 στην Αλβανία.

Σκοτώθηκε κατά την διάρκεια των μαχών στην περιοχή Μοράβα - Ιβάν (14 - 22 Νοεμβρίου 1940) στο ύψωμα 1878, την 17η Νοεμβρίου 1940. Με τις μάχες αυτές, η Ελλάδα από τον ρόλο του αμυνόμενου πέρασε σε αυτόν του επιτιθέμενου. Το αποτέλεσμα τους ήταν το πρώτο μεγάλο ελληνικό επίτευγμα, η κατάληψη της Κορυτσάς.

Στις μάχες αυτές οι Σιατιστινοί, οι Βοϊάτες συμμετείχαν ως μέλη του 53ου Συντάγματος Πεζικού και ήταν αυτοί που κλήθηκαν πρώτοι να αντιμετωπίσουν την ιταλική εισβολή.

Ο καθηγητής Παναγιώτης Γράβας επιστρατεύτηκε με τον βαθμό του δεκαεννέα. Είχε αποφοιτήσει από την Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ και την περίοδο εκείνη δίδασκε φιλολογικά μαθήματα στο Τραμπάντζειο Γυμνάσιο Σιάτιστας και είχε μόλις παντρευτεί την Ναούμα Γιαννακού.

Ο Παναγιώτης Γράβας συγκέντρωσε το υλικό με το οποίο συνέταξε την εργασία του, τα "Κουδαρίτικα Σιατίστης". Τα κουδαρίτικα είναι συνθηματική γλώσσα με την οποία επικοινωνούσαν τα συνεργεία των χτιστάδων, όταν δεν ήθελαν να αποκαλυφθεί το περιεχόμενο των συνομιλιών τους από τους εργοδότες τους.

Είναι όμως ιδιαίτερα συγκινητική, η περιγραφή της στιγμής που έγινε το γνωστό το μαύρο μαντάτο, για τον Παναγιώτη Γράβα στην Σιάτιστα. Το έφερε ο Αργύριος Τύπας που επέστρεψε από το μέτωπο, στον Δημήτριο Γιαννακό (Τιούλης), τον αδερφό της γυναίκας του νεκρού. Ήταν ήδη γνωστό ότι ο Παναγιώτης Γράβας αγνοούνταν και είχε κυριεύσει τους δικούς του, η αγωνία. Η απάντηση του Αργύριου Τύπα τους πάγωσε.

"Αχ ρε Τιούλη! Σκουτώθκιν! Μι τα χέρια μ' τον έθαψα ικεί απαν!"

Ο Αντώνης Σκούλιος μαθητής της τρίτης γυμνασίου, τότε, αποτυπώνει τα συναισθήματα των μαθητών όταν έμαθαν για το θάνατο του καθηγητή τους.

"Μια είδηση όμως λύπησε βαθύτατα, ιδιαίτερα εμάς του μαθητές του Γυμνασίου. Από τους πρώτους πεσόντες στο μέτωπο ήταν και ο καθηγητής μας Παναγιώτης Γράβας. Σε μια εξόρμηση μια σφαίρα τον βρήκε κατάστηθα και τον έριξε νεκρό. Τον θυμάμαι ακόμα που δάκρυσε, όταν στο μάθημα της Ιστορίας μας μιλούσε για το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Έδειχνε τέτοια λύπη και συγκίνηση το πρόσωπό του, που τη μετέδιδε και σε μας. Ήταν ένας σιατιστινός φλογερός πατριώτης κι ένας άριστος δάσκαλος."

Το δάκρυ για τον Μέγα Αλέξανδρο ίσως κάποιοι το σχολιάσουν ειρωνικά, σήμερα. Ίσως έτσι νομίζουν ότι αποκτούν την ταυτότητα του προοδευτικού.

Πηγές

• Ψηφιακή Αποτύπωση της Σιάτιστας, Οδος Παναγιώτη Γράβα, http://www.siatistanews.gr/siatista/SIATISTA-e-apotyposi/Apotyposi/Dromoi-text/22-Grava.html
• ΑΝΤΩΝΗΣ ΣΚΟΥΛΙΟΣ, Μαθητές στο Τραμπάντζειο Γυμνάσιο κατά τη διάρκεια του πολέμου, siatistanews
• Το 53ο Σύνταγμα Πεζικού και η Σιάτιστα, siatistanews, http://siatistanews.gr/53-olo-min.pdf.
• Αρχείο Γεώργιο Μπόντα

Άξιον Εστί, η εθνική μας κληρονομιά

Τμήμα της εθνικής πολιτιστικής μας κληρονομιάς είναι το "ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ". Πρόκειται για ένα λαϊκό ορατόριο σε τρία μέρη για λαϊκό τραγουδιστή, ψάλτη (βαρύτονο), αναγνώστη (ηθοποιό), λαϊκά όργανα, συμφωνική ορχήστρα και μικτή χορωδία 

Όπως εξομολογήθηκε ο δημιουργός του Οδυσσέας Ελύτης το έγραψε συγκλονισμένος για δεύτερη φορά από τα πάθη του ελληνικού λαού.

Η Ελλάδα αμέσως μετά την Κατοχή θα πληγεί από τον Εμφύλιο πόλεμο. Την ώρα που όλοι επουλώνουν τις πληγές από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Έλληνες ανοίγουν μεγαλύτερες πληγές που δυστυχώς δεν έχουν κλείσει ακόμα μέχρι και σήμερα. Το 1948 ο ποιητής βρίσκεται στην Ευρώπη.

"Η παραμονή μου στην Ευρώπη με έκανε να βλέπω πιο καθαρά το δράμα του τόπου μας. Εκεί αναπηδούσε πιο ανάγλυφο το άδικο που κατάτρεχε τον ποιητή. Σιγά-σιγά αυτά τα δύο ταυτίστηκαν μέσα μου. Το επαναλαμβάνω, μπορεί να φαίνεται παράξενο, αλλά έβλεπα καθαρά ότι η μοίρα της Ελλάδας ανάμεσα στα άλλα έθνη ήταν ότι και η μοίρα του ποιητή ανάμεσα στους άλλους ανθρώπους – και βέβαια εννοώ τους ανθρώπους του χρήματος και της εξουσίας. Αυτό ήταν ο πρώτος σπινθήρας, ήταν το πρώτο εύρημα. Και η ανάγκη που ένιωθα για μια δέηση, μου ‘δωσε ένα δεύτερο εύρημα. Να δώσω, δηλαδή, σ’ αυτή τη διαμαρτυρία μου για το άδικο τη μορφή μιας εκκλησιαστικής λειτουργίας. Κι έτσι γεννήθηκε το «Άξιον Εστί»."

Το έργο μελοποιήθηκε από τον Μίκη Θεοδωράκη. Στην αρχική εκτέλεση του έργου συμμετείχαν, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης για την ερμηνεία των τραγουδιών, ο Μάνος Κατράκης για την απαγγελία των θεατρικών και ο Θεόδωρος Δημητρίεφ ως βαρύτονος.

Το 1977, στο Λυκαβηττό, τον Θεόδωρο Δημητρίεφ τον αντικαθιστά ο Ανδρέας Κουλουμπής. 

Είναι συγκλονιστική η συμμετοχή του κοινού στην εκτέλεση όλων των ενοτήτων του έργου. Ο Μίκης Θεοδωράκης για να τους ευχαριστήσει όλα τα τραγούδια στο τέλος για δεύτερη φορά. Συμμετέχουν όλοι όρθιοι χτυπώντας ρυθμικά παλαμάκια.

Είναι συγκλονιστικός και ακούραστος ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης. Ακούγεται ο θεατής που δεν μπορεί να συγκρατηθεί και μετά την ολοκλήρωση του τραγουδιού "ΕΝΑ ΤΟ ΧΕΛΙΔΟΝΙ" φωνάζει "Γεια σου αθάνατε Γρηγόρη…"

Απόλυτη σιγή όταν απαγγέλει ο Μάνος Κατράκης που δεν είναι λίγες φορές που λυγίζει από την συγκίνηση.

Είναι σαγηνευτικός όταν αποδίδει ο Ανδρέας Κουλουμπής το ποίημα "ΝΑΟΙ ΣΤΟ ΣΧΗΜΑ ΤΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥ".

Κλείνοντας κάπως απαισιόδοξα, θα αναφέρω ένα σχόλιο που έγραψε κάποιος στο video.

Τότε υπήρχαν, ο Ελύτης, ο Θεοδωράκης, ο Κατράκης, ο Μπιθικώτσης. Τώρα, ο …

Η επιχάλκωση του Αγίου Δημητρίου, ένα ακόμα τιτάνιο έργο του Μητροπολίτη Ιακώβου

Το βιβλίο του Αναστασίου Ν. Δάρδα «Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ» εξιστορεί με ακρίβεια το παρελθόν του σημερινού ναού του Αγίου Δημητρίου της Σιάτιστας αλλά και των δύο προϋφιστάμενων ναών, στην ίδια ακριβώς θέση.

Τα σχέδια του υφιστάμενου τρούλου

Ο δεύτερος ναός του Αγίου Δημητρίου κυριολεκτικά αποτεφρώθηκε από μια πυρκαγιά την 13η Ιουλίου του 1910. Οι Σιατιστινοί γρήγορα ξεπέρασαν το μεγάλο σοκ της καταστροφής και αμέσως ξεκίνησαν τις ενέργειες για την κατασκευή ενός νέου ναού.

Την 9η Σεπτεμβρίου 1928 έγιναν τα εγκαίνια του νέου ναού από τον Σιατιστινό Μητροπολίτη Γρεβενών Νικόλαο Παπανικολάου. Τα σχέδια του είχαν γίνει από τον Σιατιστινό αρχιτέκτονα Αριστοτέλη Ζάχο. Όμως το 1928 δεν είχε κατασκευαστεί ούτε ο τρούλος αλλά ούτε και το παρεκκλήσιο της Ζωοδόχου Πηγής. Τα οικονομικά περιθώρια ήταν στενά.

Την πρωτοβουλία για την κατασκευή του τρούλου την ανέλαβε ο Μητροπολίτης Ιάκωβος το 1951. Η κατασκευή του δεν έγινε για τεχνικούς λόγους σύμφωνα με τα αρχικά σχέδια αλλά με τα νέα σχέδια του Γεώργιου Νομικού ο οποίος σχεδίασε και το Μητροπολιτικό Μέγαρο της Σιάτιστας. Το έργο ολοκληρώθηκε μετά από τεράστιους αγώνες που καταβλήθηκαν για την εξεύρεση των οικονομικών πόρων, τα Χριστούγεννα του 1955.

Τα αρχικά σχέδια του ναού. Ο τρούλος δεν προβλεπόταν κυλινδρικός αλλά τετραγωνικός

Οι ρωγμές που εμφανίστηκαν στην στέγη του τρούλου τον επόμενο Φεβρουάριο κατέστησαν απαραίτητη την επιχάλκωση της. Η δυνατότητα να εξασφαλισθούν νέοι πόροι ήταν σχεδόν μηδαμινή. Ο Μητροπολίτης Ιάκωβος απευθύνεται στο ποίμνιο του ζητώντας τους να προσφέρουν ότι χάλκινα οικιακά σκεύη μπορούσαν για να εκποιηθούν αυτά σε δημοπρασία.

Οι επιτροπές περιήλθαν την 29η Ιουλίου 1956 στα σπίτια και συγκεντρώθηκαν τελικά 700 οκάδες χάλκινων σκευών για να καλυφθεί ένα σημαντικό ποσό του προϋπολογισμού της επιχάλκωσης, έργο που αποπερατώθηκε τον Ιούνιο του 1958.

Ο Μητροπολίτης Ιάκωβος ήσυχος πλέον μετακινήθηκε την 13η Ιουλίου 1958 στον μητροπολιτικό θρόνο της Μυτιλήνης.

Η αξιοποίηση των αρχοντικών μας. Απορίες και προτάσεις.

Χθες με αρκετό ενδιαφέρον διάβασα το άρθρο της εφημερίδας ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (ΠΛΗΡΕΣ ΚΕΙΜΕΝΟ) με τον τίτλο «Ο Άγγελος Σικελιανός επέστρεψε στο «σπίτι» του». Το άρθρο παρουσιάζει το αποτέλεσμα της συνεργασίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδας.

To σπίτι του Άγγελου Σικελιανού

Η τράπεζα χρηματοδότησε με το ποσό του 1.600.000€, την αγορά, την αναστήλωση και την μετατροπή σε μουσείο του σπιτιού του Άγγελου Σικελιανού στην Λευκάδα. Έτσι και το μνημείο διασώθηκε και θα αποτελέσει έναν επιπλέον πόλο έλξης των επισκεπτών και των τουριστών του νησιού. Το έργο υλοποιήθηκε από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Μοιραία μου δημιουργούνται τρεις απορίες!

• Έχουμε ποτέ χτυπήσει την πόρτα κάποιου φορέα, κάποιου ιδρύματος για να αναλάβει ένα τέτοιο έργο στην Σιάτιστα; Μέσω ενός τέτοιου έργου η Σιάτιστα θα επωφεληθεί, θα προβληθεί μέγιστα ο χρηματοδότης του ενώ και ο ιδιοκτήτης του αρχοντικού θα απεγκλωβιστεί από ένα ακίνητο που δεν μπορεί να αξιοποιήσει κατά το δοκούν. Ο δεσμός μας με το «Ίδρυμα Άρης και Λίλιαν Βουδούρη» που σοφά διατηρούμε μπορεί να μας βοηθήσει να ανοίξουμε τέτοιες πόρτες. Δεν μπορούμε όμως να αξιοποιήσουμε και τα δικά μας ιδρύματα;

• Η μελέτη για την αναστήλωση και την επανάχρηση του αρχοντικού Μανούση προβλέπει η νέα του χρήση να είναι μουσείο της ιστορίας της γούνας. Ο Θεόδωρος Μανούσης ήταν η μεγαλύτερη μορφή της οικογενείας Μανούση. Ο Θεόδωρος Μανούσης είναι ο πρώτος καθηγητής Ιστορίας του νεοσύστατου τότε Πανεπιστημίου Αθηνών και μέγας εθνικός ευεργέτης. Δεν θα μπορούσαμε μέσω του αρχοντικού Μανούση εκτός από τον Θεόδωρο Μανούση να αναδείξουμε τους ανθρώπους των γραμμάτων που προέρχονται από την Σιάτιστα; Να μάθουν οι επισκέπτες της πόλης μας αλλά και εμείς ότι ο πλούτος που έκτισε τα αρχοντικά που θαυμάζουμε προέρχεται από ανθρώπους που ήταν δέκτες δυτικοευρωπαϊκών επιρροών, που συνειδητοποίησαν την σημασία της μόρφωσης. Που δεν ήταν πιστεύω τους, ότι ο πλούτος τους πρέπει αποκλειστικά να μετατραπεί σε υλικά αγαθά και έτσι δημιούργησαν τις προϋποθέσεις ώστε η Σιάτιστα να γίνει πνευματικό κέντρο της εποχής τους και να ξεπηδήσουν θαυμαστές προσωπικότητες.

• Γιατί όλα αυτά τα χρόνια, στενόμυαλα, θεωρούμε ότι η αξιοποίηση των αρχοντικών είναι εφικτή μόνο μέσω της αγοράς τους από τον Δήμο; Γιατί δεν προσπαθούμε να μάθουμε και από τις πρακτικές των άλλων;

Λάζαρος Γ. Κώτσικας

Δρ. Πολιτικός Μηχανικός 

lkotsikas@gmail.com

Η προσφορά των αδερφών Νικολάου και Αθανασίου Στρακαλή

Από τους πρωταγωνιστές των γεγονότων της 4^ης Νοεμβρίου ήταν τα αδέρφια Αθανάσιος και Νικόλαος Στρακαλής.

Αθανάσιος Στρακαλής

Ο πατέρας τους δημογέροντας Λάζαρος σφαγιάστηκε άγρια την 4^η Οκτωβρίου 1877 από τους Γκέκηδες του Μπαϊράμ Αγά. Οι Γκέκηδες είναι Αλβανική φυλή που προέρχεται από την περιοχή στα βόρεια σύνορα Αλβανίας με την άλλοτε Γιουγκοσλαβία.

Τα παιδιά του Λάζαρου Στρακαλή αποζητούσαν με αγωνία να εκδικηθούν για την άδικη εκτέλεση του πατέρα τους.

Η Θάλεια Φλωρά – Καραβία μας παραδίδει το σκίτσο του Νικόλαου Στρακαλή και μας περιγράφει τον ρόλο του στα γεγονότα.

«Πρώτος, ένας τύπος τραχύς, σαν βράχος, ο Νικόλας Στρακαλής έβαλε το τσακιστό με την κρεμαστή φούντα φέσι του πατέρα του, που τον είχαν σκοτώσει οι Γκέκηδες σε μια επιδρομή εναντίον της Σιατίστης, και το εφύλαγε ως ιερόν κειμήλιον , επήρε το γκρα του και, με ολίγους άλλους νέους, κατέβη στην αγοράν και άρχισε να φωνάζη με’ ενθουσιασμό: Ζήτω ο Βασιλεύς Γεώργιος, ζήτω ο Ελληνικός Στρατός»

Από το Λεύκωμα «ΣΙΑΤΙΣΤΕΩΝ ΜΝΗΜΗ» (Γ138) που αντλεί πληροφορίες και από την αναφορά

Νικόλας Στρακαλής

που συνέταξε ο Λοχαγός Πυροβολικού Νικόλαος Κλαδάς, διαβάζουμε για τον φαρμακοποιό Αθανάσιο Στρακαλή (γεν. 1872) .

Ο Ν. Κλαδάς αναγνωρίζει τον πρωταγωνιστικό ρόλο του Αθανάσιου Στρακαλή στην κήρυξη της απελευθέρωσης της Σιάτιστας αμέσως μετά την μάχη του Σαρανταπόρου.

Αναφέρει ότι ο Αθανάσιος Στρακαλής άνοιξε μυστικές αποθήκες όπλων οπλίζοντας πενήντα Σιατιστινούς.

Ο Αθανάσιος Στρακαλής παρείχε για πέντε μήνες φαρμακευτικό υλικό στον Ελληνικό Στρατό χωρίς να ζητήσει ποτέ οικονομικό αντάλλαγμα.

Δεν μπορούσε φυσικά να απουσιάσει από την μάχη της 4^ης Νοεμβρίου όπου συμμετείχε ως εθελοντής τραυματιοφορέας, όπου τραυματίστηκε σπάζοντας το χέρι του.

Η τελευταία επίσκεψη του Παύλου Μελά στην Σιάτιστα

Ο Παύλος Μελάς με το ψευδώνυμο Μίκης Ζέζας επισκέφθηκε τέσσερις φορές την Σιάτιστα, όπως φαίνεται και από τις επιστολές του στην σύζυγο του Ναταλία. Η τελευταία έγινε την 11η Μαρτίου 1904 και για την οποία ο Π. Μελάς δίνει αρκετές πληροφορίες για την Σιάτιστα και για τα πρόσωπα που συνάντησε.

Βασίλειος Γκίμπας

"Κοζάνη, Πέμπτη 22 Ιουλίου 1904

Σήμερα είμαι ακόμη πλέον ευτυχής. Ναι, δεν θα χαθεί αυτό το έθνος. Έχει τόσους και τόσους καλούς πατριώτας, ώστε είναι αδύνατον να μην επικρατήσει, όταν τεθούν εις κίνησιν και χρησιμοποιηθούν δεόντων αι δυνάμεις του. Το πρωί εις τας 4, ενώ η Κοζάνη εκοιμάτο ακόμη, εξήλθον της φυλακής μου με τον υπηρέτην της Μητροπόλεως, ο οποίος με ωδήγησεν έξω της πόλεως, όπου μετ ολίγον ήλθον εφ αμάξης ο Μεταξάς με τον γαμβρόν του (φαρμακοποιόν εν Σιατίστη) και την κόρην του. 

Εβάλαμεν 3 ώρας και 1/4 διά να φθάσωμεν εις Σιάτισταν.

Αφού ανήλθομεν επιτέλους επί του υψηλοτάτου λόφου, όπου είναι κτισμέναι αι δυο συνοικίαι της Σιατίστης, είδα τους φοβερούς πετρώδεις λόφους, όπου τόσον εταλαιπωρήθημεν τότε. Διασχίζομεν την κάτω συνοικίαν, Γεράνειαν. 
Μας κοιτάζουν με περιέργειαν όλοι οι κάτοικοι, όλοι Έλληνες με ωραία αναστήματα και περήφανον όψιν. Μετά την Γεράνειαν διακόπτεται η πόλις επί 200 μέτρα και αρχίζει ο επάνω μαχαλάς. Εις την είσοδόν του είναι το Γυμνάσιον, ωραίον και μεγάλον κτίριον το οποίον εδώρησεν εις την πατρίδα του ένας Σιατιστεύς. 

Αμέσως μετά το Γυμνάσιον είναι το μητροπολιτικόν οίκημα και απέναντι αυτού και παρέκει το παρθεναγωγείον. Επήγαμεν αμέσως εις του συμπεθέρου του Μεταξά το σπίτι, καλλίστου και ευγενεστάτου γέροντος.

Μετά το πρόγευμα επήγαμεν και οι δύο αμέσως εις μίαν απομακρυσμένην συνοικίαν (εις την οικίαν του Φ. Ζυγούρη), όπου μας ανέμενε το συμβούλιον της Αμύνης, 6 τον αριθμόν, 3 ιατροί, 3 καθηγηταί. 

Δεν περιγράφεται η συγκίνησις των ανθρώπων όταν με είδαν.

Μου υποσχέθησαν εντός 5 ημερών 10 παιδιά με ντουλαμάδες και όπλα.

Τας 5μμ. ο Μεταξάς, εγώ, ο διευθυντής της αστικής σχολής και η γυναίκα του εφύγαμεν πάλιν δια Κοζάνην. Ο ειρημένος διευθυντής καθ οδόν ομιλούσε διαρκώς με τον Μεταξάν δια τον πατέρα σου, που είχε γνωρίσει κατά το εκπαιδευτικόν συνέδριον την άνοιξιν. Εγώ ήμουν ζωέμπορος και δεν μου παραμιλούσε.»

Ποια είναι λοιπόν τα πρόσωπα τα οποία αναφέρει στην επιστολή του;

Αλέξανδρος Οικονομίδης	Φίλιππος Ζυγούρης	Ιωάννης Παπίας

Ο διευθυντής της Αστικής Σχολής είναι ο Ιωάννης Αποστόλου συγγραφέας της «Ιστορίας της Σιάτιστας», ο φαρμακοποιός είναι ο Βασίλειος Γκίμπας και ο Φίλιππος Ζυγούρης είναι ο συγγραφέας των Ιστορικών Σημειωμάτων.

Αναστάσιος Αλεξίου	Ιωάννης Αποστόλου	Αναστάσιος Μέγας

Τα υπόλοιπα πρόσωπα που συναποτέλεσαν με τους παραπάνω την πρώτη Εθνική Επιτροπή Σιάτιστας, η οποία συντόνιζε τις εκεί δράσεις του Μακεδονικού Αγώνα ήταν ο γυμνασιάρχης Ιωάννης Παπίας, ο γιατρός Αναστάσιος Αλεξίου, ο γιατρός Αλέξανδρος Οικονομίδης, ο εκπαιδευτικός Αναστάσιος Μέγας είναιο πατέρας του λαογράφου Γεώργιου Μέγα και ο Θεόδωρος Σπύρου.

Η σημασία της Μάχης της Σιάτιστας

Την 12^η Οκτωβρίου 1912 υψώθηκε η ελληνική σημαία στην Σιάτιστα και οι εκπρόσωποι της τουρκικής εξουσίας εγκατέλειψαν την πόλη. Το τι μεσολάβησε όμως και οι Τούρκοι επανεμφανίστηκαν στην περιοχή, σχεδόν 20 μέρες μετά, το είδαμε στο αφιέρωμα στον Μπεκήρ Αγά.

Αρχή όλων, η μάχη στο Σόροβιτς (Αμύνταιο) το διάστημα 22-24 Οκτωβρίου 1912. Ήταν η μοναδική χαμένη μάχη στον Α' Βαλκανικό Πόλεμο για την Ελλάδα. Κατά πολλούς ιστορικούς έκρινε την τύχη του Μοναστηρίου και για αυτό έμεινε στην ιστορία ως "Το ατύχημα του Σόροβιτς".

Θα πρέπει με αυτήν την ευκαιρία να τονίσουμε την αξία της νίκης των Ελλήνων στην μάχη της 4^ης Νοεμβρίου στην Σιάτιστα. Αν κέρδιζαν την μάχη οι άτακτοι Τούρκοι θα κατευθυνόταν στην Κοζάνη με κίνδυνο να ανακόψουν τις εφοδιοπομπές του ελληνικού στρατού. Προφανώς και ο ελληνικός στρατός θα διέλυε τους άτακτους. Αλλά θα αναγκαζόταν να γυρίσει από την Θεσσαλονίκη προς την Κοζάνη.

Δεν ξέρουμε όμως, ποια θα ήταν τότε η αντίδραση των Βουλγάρων που δεν μπορούσαν να χωνέψουν την απώλεια της Θεσσαλονίκης από τους Έλληνες!

Σίγουρα δεν θα καθόταν με σταυρωμένα τα χέρια…

Η πρώτη επίσκεψη του αρχηγού του ελληνικού κράτους στην Σιάτιστα

Στην ανάρτηση της 9ης Οκτωβρίου είχα αναφερθεί στην πρώτη επίσκεψη του αρχηγού του ελληνικού κράτους στην Σιάτιστα. Όταν ο βασιλιάς Κωνσταντίνος ο Α’ (1) επισκέφθηκε την Σιάτιστα στις 13 Μάιου του 1914, ήταν με βάση το τότε ελληνικό πολίτευμα, ο αρχηγός του ελληνικού κράτους.

Από αυτήν την επίσκεψη, στο βιβλίο του Μιλτιάδη Στρακαλή «ΠΕΝΗΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ» υπάρχει και η μοναδική φωτογραφία (σελ. 35). Στην φωτογραφία που λήφθηκε στον προαύλιο χώρο της παλιάς μητρόπολης, ο δημιουργός της έχει βάλλει κάτω δεξιά την υπογραφή Γ. Δάλλας.

Με βάση την λεζάντα που συνοδεύει την φωτογραφία, διακρίνουμε πέντε πρόσωπα.

Ο Βασιλιάς της Ελλάδος Κωνσταντίνος ο Α' (1868-1923). Ήταν ο επικεφαλής των ελληνικών στρατευμάτων στους δυο Βαλκανικούς Πολέμους (1912-1913). Ξεκίνησε θριαμβευτικά η βασιλεία του με τις επιτυχίες των Βαλκανικών Πολέμων. Χρεώνεται το μεγαλύτερο κομμάτι της ευθύνης που οδήγησε στον Εθνικό Διχασμό το 1915 και στην Μικρασιατική Καταστροφή. Ο χαρακτήρας του που ήταν διαφορετικός από τον συνετό πατέρα του Γεώργιο Α' δεν βγήκε σε καλό για την Ελλάδα. Οι Ευρωπαίοι του χρεώνουν, και εκείνοι μεγάλο κομμάτι της ευθύνης, για την καταστροφή τους στην Καλλίπολη στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ιερόθεος Ανθουλίδης

Ο Μητροπολίτης Σισανίου και Σιατίστης (1909 -1920) Ιερόθεος Ανθουλίδης (1877-1920)(2) με μεγάλη εθνική δράση και συμβολή στην ανέγερση του Αγίου Δημητρίου και στην ίδρυση του νηπιαγωγείου της Χώρας. Πέθανε νεότατος από γρίπη.

Ο βασιλιάς Αλέξανδρος μαζί με τον Φριτζ

Ο πρίγκιπας Αλέξανδρος (1893-1920) (3) που βασίλευσε στην Ελλάδα την περίοδο (1917-1920). Πέθανε από μόλυνση της πληγής που προκλήθηκε στο πόδι του από το δάγκωμα μιας μαϊμούς στο βασιλικό κτήμα του Τατοΐου, όταν αυτή τσακώθηκε με το λυκόσκυλο του τον Φριτς με τον οποίο έκανε περίπατο. Ο αιφνίδιος θάνατος του, ήταν η αρχή πολλών δεινών για την Ελλάδα. Το όνομα του δόθηκε στην Αλεξανδρούπολη. Είναι ο μοναδικός Έλληνας βασιλιάς που παντρεύτηκε μια κοινή θνητή την Ασπασία Μάνου. Ο ίδιος του ο πατέρας που είχε εκδιωχθεί από τον θρόνο δεν αναγνώρησε ποτέ την περίοδο της βασιλείας του άτυχου Αλέξανδρου. Ένα δείγμα του κακού χαρακτήρα του Κωσταντίνου.

Η πριγκίπισσα Ελένη

Η πριγκίπισσα Ελένη (1896-1982) (4) που παντρεύτηκε τον πρίγκιπα Κάρολο της Ρουμανίας.
Δεν είμαι σίγουρος αν ανακάλυψα την ταυτότητα ενός ακόμα προσώπου της φωτογραφίας.

Ο Βίκτωρ Δούσμανης

Ο Βίκτωρας Δούσμανης (1862-1949) (5) είχε τον βαθμό του αντιστράτηγου στους Βαλκανικούς Πολέμους με σημαντικό συμβολή στις νίκες. Ήταν στον στενό κύκλο του βασιλιά Κωνσταντίνου μαζί με τον Ιωάννη Μεταξά διαδραματίζοντας σκοτεινό ρόλο στις εξελίξεις που λίγους μήνες αργότερα οδήγησαν στον Εθνικό Διχασμό.

ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ - Ο αιμοσταγής Μπεκήρ Αγάς

Μπεκήρ Αγάς

«Ο επικηρυχθείς περίφημος Μπεκήρ Αγάς υπολοχαγός του Τουρκικού στρατού, όστις κατόρθωσε να διαφύγει μεταμφιεσμένος εις χανούμισσαν χάρις εις την εντελή απουσίαν μύστακος από το πρόσωπον»

Ο Μπεκήρ Αγάς γεννήθηκε στον Άγιο Γεώργιο Γρεβενών το 1882 και θεωρείται ο βασικός υπαίτιος της δολοφονίας του Μητροπολίτη Γρεβενών Αιμιλιανού. Το 1907 πήρε τον βαθμό του λοχαγού και έγινε διοικητής της Χωροφυλακής Γρεβενών.

Με την έναρξη του Α’ Βαλκανικού Πολέμου τέθηκε επικεφαλής σώματος 80 Τούρκων χωροφυλάκων και άτακτων Τουρκαλβανών. Στις 13/10 απελευθερώνονται τα Γρεβενά και ο Μπεκήρ Αγάς καταφεύγει στο χωριό του.

Σε μάχη που έγινε στις 17/10 ο Μπεκήρ Αγάς ηττήθηκε από τις ελληνικές δυνάμεις του Γεώργιου Κατεχάκη. Ανακαλύπτουν οι Έλληνες κατακρεουργημένους τέσσερις Έλληνες, μεταξύ των οποίων ο ιερέας του χωριού (Παπαγιάννης) με τα δύο παιδιά του.

Στις 22 Οκτωβρίου ο Μπεκήρ αγάς ανασυντάσσει το σώμα του και απωθεί τους Κρήτες προς την Σιάτιστα. Καταδιώκει τους Κρήτες και σε όλο το μήκος της διαδρομής του σκοτώνει Έλληνες χωρικούς.  Διαπράττει αγριότητες στην περιοχή Ανασέλιτσας και Γρεβενών πυρπολώντας τα χωριά της Καστοριάς: Σλήμιστα (Μηλίτσα), Ζδράλτσι (Αμπελόκηποι), το Μαύροβο (Μαυροχώρι) το Βογατσικό και κατευθύνεται στα Γρεβενά.

Ανακαταλαμβάνει την 1/11 με τον Μεχμέτ Πασά την Νεάπολη και σκοτώνει τον Έλληνα διοικητή λοχαγό πεζικού Γεώργιο Δεδούση.  Το βράδυ της 3/11 προς 4/11 ανακαταλαμβάνει την πόλη των Γρεβενών πυρπολώντας σπίτια και μαγαζιά.

Γεώργιος Δεδούσης

Στην Σιάτιστα, καταφεύγουν πολλοί πρόσφυγες από την γύρω περιοχή για να γλυτώσουν από την μανία του Μπεκήρ Αγά. Μετά την νικηφόρα μάχη της Σιάτιστας σταματά η ελληνική υποχώρηση και η επέλαση του Μπεκήρ Αγά.

Ο Μπεκήρ Αγάς επιχειρεί να εισέλθει στην Καστοριά για να προβεί σε λεηλασία και πυρπόληση της πόλης. Για την προστασία των Τούρκων κατοίκων της Καστοριάς η ενέργεια του αυτή απετράπει από τον Μεχμέτ Πασά.

Ο Ελληνικός Στρατός αναζητούσε επίμονα να συλλάβει τον Τούρκο αξιωματικό. Με προκήρυξη που υπογράφηκε από τον ίδιο τον διάδοχο τότε Κωνσταντίνο στην Φλώρινα την 10/11 επικηρύσσεται με το ποσό των 10.000δρχ.

Αυτό φαίνεται και από το πρωτοσέλιδο (25/11) της εφημερίδας της εποχής «ΕΜΠΡΟΣ».

Ο Μπεκήρ Αγάς διέφυγε καταδιωκόμενος από τον ελληνικό στρατό προς την Κορυτσά. Τελικά το 1914 και αφού πήρε τον βαθμό του αντισυνταγματάρχη σκοτώθηκε σε μία από τις μάχες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου στον Καύκασο.

ΠΗΓΕΣ

• http://istorikakastorias.blogspot.gr/2012/11/blog-post.html
• http://envogatsiko.blogspot.gr/2016/03/bekir-fikri.html