Τ' Αλών τ' Βατ και η Ιερά Μονή στο όρος Σινά

Από τα "Ιστορικά σημειώματα περί Σιατίστης και λαογραφικά αυτής, Υπό Φιλίππου Αν. Ζυγούρη" (Επιμέλεια Θεοδώρα Ζωγράφου-Βώρου, σελ 547, ΠΡΟΒΟΛΗ) μαθαίνουμε τους λόγους που ονομάστηκε έτσι η περιοχή που βρίσκεται σήμερα ανάμεσα στον Προφήτη Ηλία και την Συνοικία Μπούνος κοντά στο Αρχοντικό της Κυράς Σανούκως.

«Κατά τον 18ον αιώνα η Μονή Βάτου, που βρίσκεται στο όρος Σινά, ενήργησεν εράνους στη Σιάτιστα με την προστασία του εγκρίτου προστάτου (της) Σιατιστέως Δήμου Σφήκα. Πολλοί των κατοίκων της Σιάτιστας πρόσφερα αντί χρηματική δωρεάς αμπέλια και χωράφια. Προς αλωνισμόν των προϊόντων των χωραφιών ο πληρεξούσιος της Ιεράς Μονής Βάτου έκρινε καλόν να κάμει το αλώνι, εκεί που σώζεται και σήμερα και όπου είναι και χωράφια Σφηκάθικα, για να μεταφέρονται και αλωνίζονται τα προϊόντα των χωραφιών της Μονής. Πολλά δε των αμπελιών θα ευρίσκοντο στις Μαγούλες και πολλά των χωραφιών, επίσης, πέρα από τη Μπάρα την Παληοκαστρίτικη».

Προφανώς η Ιερά Μονή Βάτου όπως την αναφέρει ο Φ. Ζυγούρης είναι η μονή που κτίστηκε στο σημείο που σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη ο Μωυσής είδε το όραμα της Αγίας Βάτου ενώ ποίμαινε τα πρόβατα του Ιαθώρ, στους πρόποδες του όρους Σινά στην Αίγυπτο.

Η ιστορία της Μονής του Σινά

Το όρος Σινά βρίσκεται στην ομώνυμη χερσόνησο, που σήμερα ανήκει στην Αίγυπτο. Ονομάζεται ακόμη Αγία Κορυφή ή το Όρος του Μωυσέως. Το υψηλότερο σημείο του είναι στα 2.285 μ. Το όρος Σινά ονομάζεται και Χωρήβ.

Κατά την παράδοση το όρος Σινά χαρακτηρίζεται ως θεοβάδιστο, καθώς εκεί, σύμφωνα με την Αγία Γραφή, ο Θεός εμφανίστηκε στο Μωυσή μέσα από μια φλεγόμενη βάτο (Έξοδος 3,1. 19,1. 20,1) και μετά την έξοδο ο Μωυσής παρέλαβε τις Δέκα Εντολές από το Θεό (Έξοδος κεφ. 19). Στο ίδιο όρος παρηγορήθηκε ο καταδιωκόμενος από τους ασεβείς βασιλείς Αχαάβ και Ιεζάβελ ο π. Ηλίας.

Το Σινά είναι μια τραχιά έρημος με απόκρημνα γρανιτένια βουνά και στενές, πέτρινες κοιλάδες. Στην Αγία Γραφή αναφέρεται ως «γη έρημος και άνυδρος» (Δευτερονόμιο 32:10). Σ’ αυτή τη σκληρή και άγονη γη, που είναι δύσκολο να διατηρηθεί ζωή, έρχονται από τα τέλη του 3ου και τις αρχές του 4ου αιώνα ερημίτες και αναχωρητές ψάχνοντας για έρημους τόπους όπου θα μπορούσαν να περάσουν τη ζωή τους με προσευχή και νηστεία.

Η Ιερά Μονή του Σινά

Τον 4ο μ.Χ. αιώνα, η έρημος αυτή αποτέλεσε σκοπό για τους προσκυνητές που πήγαιναν στα Ιεροσόλυμα κι έτσι, αν είχαν το χρόνο, τον τρόπο και το κουράγιο συνέχιζαν για το Σινά. Στα 330 μ. Χ. η Αγία Ελένη επισκέφτηκε τη βάτο του Μωυσή και έχτισε έναν μικρό ναό για της ανάγκες των ερημιτών και έτσι τέθηκαν τα θεμέλια του οργανωμένου μοναχισμού στη περιοχή.  Όταν η Εγερία (ή Αιθερία) και οι συνοδοιπόροι της επισκέφτηκαν την περιοχή γύρω στα 383 μ.Χ., όπως διαβάζουμε στο οδοιπορικό της, βρήκαν μια ακμάζουσα μοναστική ζωή ακολουθώντας ακόμα και τότε μια ήδη διαμορφωμένη προσκυνηματική διαδρομή.

Στα μέσα του 6ου αιώνα ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός διέταξε την κατασκευή μιας βασιλικής με υψηλό περίγυρο στον τόπο της φλεγομένης και μη καιομένης βάτου. Ο περίγυρος αυτός καθώς και ο ναός παραμένουν από τότε. Εγκατέστησε δε, κοντά σε αυτή 200 οικογένειες από τον Πόντο και την Αλεξάνδρεια για να φυλάσσουν, να υπερασπίζονται και να βοηθούν τους μοναχούς.

Τον 7ο αιώνα η περιοχή περιήλθε σε Αραβική κατοχή. Αν και η κατάληψη της περιοχή οδήγησε στον εξισλαμισμό των κατοίκων η Μονή παρέμεινε χριστιανική. Σε αυτό συνέβαλε ο περίφημος αχτιναμές (διαθήκη) του Μωάμεθ. Έκτοτε χαλίφες, σουλτάνοι και Ευρωπαίοι ηγέτες την προστάτεψαν. Στο σκευοφυλάκιο της μονής εκτίθεται αντίγραφο του αχτιναμέ το οποίο έδωσε στη μονή ο Σελήμ ο Α’, όταν πήρε το πρωτότυπο.

Στοιχεία επιβεβαιώνουν την παρουσία προσκυνητών στην περιοχή κατά τη διάρκεια του 7ου, 8ου και 9ου αιώνα. Μοναχοί, επίσης, δεν έπαψαν να έρχονται στο Σινά, ελκόμενοι από τη λιτότητα, τη συσχέτιση του τόπου με τα Αγιογραφικά δρώμενα και τη φήμη του ως καθιερωμένου κέντρου μοναχισμού. Οι Σταυροφόροι (1099-1270), οι οποίοι κατέστησαν γνωστή τη μονή στους Χριστιανούς της Δύσεως.